Thlarau le Biatak

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (February 27, 2011)

Caan Tlaitu: Danny Bawi Thianhlun

Thawngtha Chimtu: Pastor Chan Thawng Lian

Nunnak thaw a kan pe i dawtnak he lam a kan hruai lawng siloin CIM rianttuannak zong nihin ni tiang thluachuahnak a petu kan Pathian a min thangtthat siko seh. Pathian sinin a rami daihnak, hnangamnak cu tuni CIM caanhmannak ah aatel khomi kan zapi te cungah kan biak Pathian nih a thar in tlunter hram ko seh.

Pathian Bia Thiang Relnak

“Na bia cu ka ke caah meiinn a si, ka lam ah ceunak a si. Na ka cawnpiaknak a dingmi, ka zulh hna lai tiah bia kaa kammi kha, ka zulh taktak hna lai. (Salm 119:105-106)

Thlacam Cahnak

1. Kan Chin ram caah le kan miphun caah tiin Biaknak rianttuannak in siseh, ramkhel rianttuannak in siseh, a dang tthanchonak rian phunphun in kan ram le kan miphun caah rianttuantui kan u/pa le hna caah.
2. Vawlei khuaza ummi kan Chin miphun hna caah thlacamnak piaknak ngeih hnu usih. Abikin thlaihkhihnak le lungretheih buainak he Malaysia le India ram hna ah khua a sami kan Chin miphun hna caah.
3. Chicago Chin Baptist Church (Chicago, USA) chungtel Pu Van Biak Lian hi pawpi le kal dam lo (Pancreas & Kidney Stones) ruangah pumfah ngan a tuar ngaingai i sizung ah a um ko. Damnak tlamtling a hmuh khawhnak lai thlacamnak in bawm hna usih.

Tuni Pathian Ni ah thawngtha a kan chimtu cu Pastor Chan Thawng Lian a si. A pa hi Hakha peng Tiphul khuami Pu Ni Uk a si i, a nu hi Thantlang khuami Pi Doi Cin a si. Pi Ngun Zi he January 11, 2001 ah an i ngei i fapa 2 le fanu 1 an ngeih hna. Hringtu nu le pa hi Thangtlang khua ah khua a sami an si. Cawnnak lei le rianttunanak in cun, 2000 ah Chin Christian College (Hakha, Chin State) in B.Th a dih hnu ah Thantlang Baptist Church ah mino Pastor dirhmun in kum hnih chung Pathian rian a ttuan. 2005 ah Myanmar Institute of Theology (Yangon, Myanmar) in M.Div a dih i cu a dih hnu ah Zomi Theological College (Falam,Chin State) ah Lecturer kum hnih a ttuan. Cu hnu ah cun Pacific Health Ministry Four Units cu Hawaii, USA in 2008 ah a dih. Cu CPE program a dih hnu ah Thangtlang Baptist Church zohkhenhnak tangi a ummi Bethel Clinic ah Clinic Secretary dirhmun in kum khat rian a ttuan tthan. Atu cu Garrett-Evangelical Theological Seminary (Chicago, USA) ah Ph.D. (Pastoral Theology, Personality and Culture) a cawn pah in United Chin Christian Church (Wheaton, IL) ah caantling Pastor dirhmun in Pathian rian a ttuan lio mi a si. Caan manhlo ngai lak ah hibantukin CIM ah thawngttha a kan chimh khawh caah CIM nih a cungah lunglawmhnak chimcawk lo kan ngei. A sianginn kainak le a rianttuannak ah kan biak Pathian tu nih thluachuahnak pe chin ko seh.

Pastor Chan Thawng Lian

Thawngttha Chimnak

“Pathian cu thlarau a si i a biatu hna nih cun thlarau le biatak in an biak awk a si” (John 4:24)

A tu lio US ram chung capo saih thiambik pakhat a simi George Carlin nih Religion is bullshit a ti (Ka hin van zoh ta http://www.youtube.com/watch?v=6RT6rL2UroE). You Tube a hmang kho lomi zong kan um caah tawi tein ka van fainter lai. Biaknak cu pakpalawng a si a ti tik ah a sawhduhmi cu Khrihfa biaknak a si. Hmuh khawh lomi Pathian a um. Nawlbia zulh ding pahra a neih. A zul kho mi paoh vancung ah kai ter i a zul kho lomi paoh cu hell ah tlak ding. A dong lomi meialh ah paih ding. Asinain an dawt peng hna. Cun nan cheuhra cheukhat (nan tangka) a duh peng. Cu caah biaknak hi cu pakpalawng, hlenthawinak a si, a ti.

George Carlin bia cu a ngaitu American mi tampi nih “Amen” an pek cuahmah lio a si. Keimah zong nih ka ngaih tikah khua tampi ka a ka ruahter. Ka nih zong a chuak pah. Ka thin zong a ka phanter. Laimi ka fale hna nih hibantuk bia le hla an van theih chin lengmang lai tikah an chung ah a um cangmi zumhnak le fiannak a feh lo ahcun kan biaknak chuah tak hi a fawi ko lai. Pathian nih kan nunnak ah zei suallam dah a neih? Khrihfabu nih teh? Pekchanhnak nih teh? Nihin US ram a ummi kan sining ahhin Khrihfa biaknak a mui kan chiater mi tete tiah ka ruahmi cu: 1) Members thongkhat a neimi biakinn ah minung 350 lawng kan i pum; 2) Riantuanmi zakhat ah sawmthum tluk lawng nih cheuhra cheukhat hman tein kan thawh; 3) Pumpak remlo ruang le pengtlang tanh in bu kan i then; 4) Pathian riantuantu pawl nih Member kan i cuh i anmah minung cung ah dawtnak a um lo; 5) Members pawl zong nih Pathian kawl lem loin bawmhnak ruahchan in kan lut theu; 6) US nih a kan pekmi za lonnak cu Pathian tuantu hna duhpaoh soiselnak ah kan hman. Khrihhfabu tampi chungah dawtnak a leng lo. Keimah le keimah zong Thlarau le Biatak in Pathian ka biak le biak lo kai hal lengmang.

1) Ziah Pathian cu thlarau le biatak in kan biak peng a herh?

A lam tampi in nan leh khawh cio lai. Pathian muisam kengin sermi minung nih Pathian thlarau tel loin hna ngamnak hmuhkhawh a si lo. A nungmi minung paoh nih a nunnak caah thinphannak a nei peng (Existential anxiety). Sigmund Freud’s Penis envy’s theory ah: Nu pawchung chuah in pa nih a chiatha cu a zoh i a lung a tling. A chiatha duhnak cu a pawng i a ummi a nu sinin hmuh ding ah ai zuam. Kum thum in kum nga kar a pa hei an i cuh. A pa nih a tei caah silole a nau deuh a chuah caah tbt ruang a sung a khan. Cu a duhnak tlinnak ding ah a hmet tein a lungre a thei cang. Nu nau te a chuah tik ah a hoi pa pawl nih an neihmi chiatha a neih ve lo tikah cu thil hmuh duh ah a lungre thei ve colh cang. Cu caah nu hngakchia nih pa le an duh deuh hna. Cuti bantuk cun minung vial te nih kannunnak ah tile rawl (food), hni le paun (clothing), idornak (shelter), chawhlehnak (transportation), ichawnhbiaknak (communication/relationship), ngandamnak (health), riantuannak (business) kong ah kan lungre a thei cio dih. Cu lungre theihnak kan i nunpi thiam lo ahcun ichuihpahnak, lampialnak, tlukrilhnak, nun sifak chin ah kan phan. Cu lungre theihnak in luat awk ah kanmah tein kan i zuam lengmang zong kan luat kho lo. Khuachia, muithla, hnam, pinu tibantuk in minung cu thlarau a neimi kan si ti kha kan I hngalh dih fawn. Cu kan thlarau zong cu kan thihhnu ah khoika ah dah a kal lai timi nih kan lungre theih a chap chin. Bawipa kha i bochan law na lungthli tum an pek lai (Psalm 37). George Carlin nih a theih lomi cu Pathian thlarau le minung kan i ton tik lawng ah chunglei damnak, hngangamnak, ruahchannak a um tihi a si. Pathian biak cu mah pum damnak le thlarau himnak caah a si.

Rome 1:14 Miphun vialte hna sinah leiba ka ngei, a fimmi si hna seh, a hrutmi si hna seh, cathiammi si hna seh, cathiam lomi si hna seh, an dihlak cungah leiba ka ngei. 15Cucaah cun nannih Rom khua i a ummi sin zong i Thawngṭha chim ka duhnak cu a si. 16Thawngṭha hi ka zahpi lo, zeicahtiah a zummi vialte hna caah Pathian khamhnak hmual a si, Judah mi hna caah a si hmasa i cun Jentail mi hna ca zongah a hung si. *1:16: Mar 8:38 17Cucu zeitindah a hung si ti ahcun, Thawngṭha nih cun Pathian nih zeitindah minung kha Amah he aa remter hna ti kha a langhter i Cathiang nih, “Zumhnak thawngin Pathian he aa remmi cu an nung lai,” a ti bang khan, Pathian he i remnak cu a hram in a dong tiang zumhnak thawngin a si. 1:17: Hab 2:4

2) Zeiruangah dah Khrihfabu ngeih le hmunkhat ah ipumh a herh?

MIT sianginn ka kai lio ah hitihin khua ka rak ruah. Sianginn devotion ah kai pum lengmang ko caah zarhpini a hlei in vai i pum hi a herh lo. Cun thawngtha cu Bible cawnnak le radio, internet in ngeih khawh a si. Pumhnak i a kal lengmangmi le inn ah a ummi ahhin Pathian a duh deuhmi ti theih khawh a si hlei lo. Mah pa mah nu phung chim hoi hna cu ngaih a tlak lo. Lungthin tu a biapi. Hi bantuk ruahnak hi minung lungthin thanning (Psychology) in zoh ahcun mah siaremnak, mah numhnak kawl (Pleasure principal) a si. Cucu nunnak caah ahman takmi tuah a herhmi (Reality principal) tlolh a si. Hngakchia kan si lio ahcun kan duhnak hi a tling dih lai tiah kan zumh i an kan pek hlan lo kan tap. Upa kan si hnu ahcun kan duhnak a tling dih kho lo ti kan hngalh cang caah a herhmi le a hman deuhmi kha tuah kan i zuam awk a si. Cu zawn ah ai palh sualmi cu a nunnak caah tih a nung cang. Khrihfabu neih le hoi isnah ipumh hi a hmanmi l a tha mi a si tiah ka zumh.

1. Thawngtha cu kan nunnak nih a thar in theihthan lengmang a herh (Rome 1:14-16). 17Cucaah zumhnak cu bia theihnak thawng khan a um i bia cu Khrih kong chimnak thawng khan a um. Biakinn ah kan si khawh chung kan chuah tikah Pathian bia a thar in kan thei than. Kan i thar chuah. Voi khat theih in a za lo.
2. Thawngtha cu kanmah theih lawng za loin midang sinah nunnak in langter ding (witnessing) a si (Mtt. 28). Bawipa sinah nai lomhnak, na ruahchannak le na hngangamnak cu mi dang he ipumh tinak le a thang chin lai i a thei rih lomi hna sin ah na nun pi khawh lai.
3. Pakhat le pakhat kha kan i lawmnak le kan ngaihchiatnak ah kan i tepi kho. Thla kan i campiak kho. Hebrew 10 ah: 24 Pakhat le pakhat kan i dawt khawh nakhnga le thil ṭha kan i tuahpiak khawh nakhnga, i bawm tliahmah u sih. 25 Pakhat le pakhat hmun khat i i pumh lengmang kha ngol hlah u sih; a cheu nih cun ngol hmanh hna seh law, kannih cu i forh chin u sih, zeicahtiah Bawipa Ni cu a nai deuh chin lengmang ti kha kan hngalh caah i forh chin lengmang ko u sih. Pakhatnak in pahnih cu a tha deuh (Phungchimtu 4:6).

Khrihfabu pakhat i member kan luh tikah a cunglie hna fiannak neih hnu ah lung tak tein luh ding a si. A min men member si hi cu kan caah ral a si. Biathlam 3 chung ah: 15Na tuahmi kha ka hngalh ko; a kih zong na kik lo, a lum zong na lum lo. A kih zong kik lawlaw, a lum zong lum lawlaw law ka duh. 16A lum menmen na si i a lum zong na lum lawlaw lo i a kih zong na kih lawlaw fawn lo caah, ka kaa chungin kan chak lai. 17Ka rum ko, kaa za ko, zeihmanh ka bau lo, na ti. Asinain zeitluk sifak le zaangfah awk tlak dah na si kha naa hngal lo. Na si a fak, puan aih awk hmanh na ngei lo i na mit a caw. 18Cucaah ruahnak kan cheuh duhmi cu, keimah sinin sui thiang taktak kha ka caw law na rum lai. Cun naa thuamhnak ding le taklawng in na umnak ningzahnak khuhnak ding caah, thil rang i cawk fawn. Cun na mit thuh awkah si zong i cawk law cuticun khua na hmu kho lai. 19Ka dawtmi cu ka chimhhrin hna i dan ka tat tawn hna. Cucaah cun i biatak law na sualnak kha mertak hna.

Lungthin tak in member a lut lomi cu khrihfabu caah ral an si. Thachiattertu an si. Lung tak i ai telmi cu mihrut te, santlailo te a si zong ah khrihfabu dihlak caah thazang an si. Thlarau le bia tak in Pathian Biak duhnak kan neih lo ahcun member luh lo ding a si.

3. Bawipa caah pekchanh a herh maw?

George Carlin nih biaknak nihcu dong hngal loin na phaisa an hal peng caah pakpalawng a si ti. A taktak ahcun Khrihfa biaknak nih na cawva lawng hmanh si lo in na thinlung le na caan tiangin an hal. Kan khrihfabu upa pakhat nih phung a chimmi ah cheuhra cheukhat ahhin kan phaisa lawng hmanh si lo in kan caan zong pek a herh tiah phung a chim. Minung sinak ah peklei a tih tuk i hmuhlei a duh tukmi hi kan tam deuh. A dang kong chim lo in minung sining pakhat te chim ka duh rih. “Id” timi hi minung thinlung kan no deuh lio i kan nun a kan mawngtu thawnnak (drive) a si. Cucu nu pa sinak in a chuakmi duhnak le a dang duhnak (wish) kan neih mi caah fak piin a kan cawltertu power a si i zeizong vialte hi keimah caah timi lung put a si. Kan upat deuh tikah cu “Id” cun “Ego” timi a si kho takmi le tak lomi theihnak (reality) ah kan van i thial. Cu hnu ah “Super ego” timi hmai lei ah zeibantuk minung dah si ka duh timi tuaktan khawhnak kan van nei. Cucu Sigmund Freud nih minung thanning hman tiah a hmuhmi a si. Hi zawn ah langhter ka duhmi cu Pathian nih a kan halmi kan chawva te hna pek kan sian lo i kanmah ca lawng kan ruah mi cu a thang rih lomi hngakchia bantuk ah kan tang rih tinak a si. Cu nunnak nihcun lungre theihnak tu kha a karhter deuh lai. Zei ka tuah dah ka si duhmi minung ah kai chuah lai, tihi fak piin ruah caan a cu cang.

a) Chaw kan pekmi cu Pathian nih ka ta a si a ti ciami kha kan pek a si. Mi cheu nih cun a let in an pek. Chicago Chin Baptist church ahcun thla fatin an hmuh hmasami nihhlawh cu Bawipa sinah an pek cang.

b) Chawn kan pekmi hi thawngtha bia le thlarau taksa na thanchonak ding an bawmtu, vawlei ah na tonmi chiatnak thahnak ah an fim tawltu ding pathian riantuantu hna pawcawmnak le thlarau le taksa in bawmhchanh a haumi bawmhnak caah hman a si. Cucu Pathian ramkauhnak riantuan kan timi cu a si tiah ka fiang. Malaysia kan rak zuannak vanlawng man dihlak hi RC siangbawi pa nih a kan cawihmi a si tiah an chim. Midang nih Bawipa min in na thawhmi na chawva an tinco tik ah Vancungkhua ah na chaw na khawn a si (Matthai 6:19-21).

Na chawva a umnak ah na lungthin a um ve. Biakinn ah na chawva na pek sian lo ahcun cu biakinn ah member tling na si lo tinak a si. Pathian sinah na chaw le na caan na pek sian lo ahcun na zum tak lo tinak a si.

Kan zapi te caah Bawipa nih a thar in thluachuahnak kan pek piak ko seh.

Lawmhnak tampi he,

Chan Thawng Lian