Zeitindah Kan Leh Ve Lai?

CIM Pathian Ni Caanhmannak

(August 28, 2011)

Caan Tlaitu: Danny Bawi Thianhlun (CIM Chungttuan)

Thawngtha Chimtu: Rev. Samuel Lian Hre

“Bawipa nih a kan pekmi ni hi zeitluk in dah a tthat; hi ni ah hin i lawm usihlaw i nuam u sih.” (Salm 118:24). Chin miphun caah a dong lomi dawtnak he nihin ni tiang zumhawktlak in a kan umpi i thluachuahnak a kan petu kan biakmi kan Pathian a min thangtthat si ko seh. Zumtu kan ca ahcun Pathian bia hi kan ke caah mei in a si i kan thlarua ah tthawnnak a kan petu rawl tthabik asi. Pathian bia hrawm tti khawhnak a kan petu kan Biakmi Pathian cungah lawmhnak biachim buin kan caan hram thawk hna usih.

Pathian Bia Thiang Relnak

Hebru 10:25 “Cucaah cun lungthin tak le zumhnak fek he Pathian cu naih u sih. Sual aa phuhrungmi kan lungthin le kan pum kha ti thiang in i thianh u sih law amah cu naih u sih. Bia a kan kamhtu Pathian cu zumh awk tlak a si bantukin kan i ruahchanmi cu fek tein i tlaih peng ko u sih. Pakhat le pakhat kan i dawt khawh nakhnga le thil ṭha kan i tuahpiak khawh nakhnga, i bawm tliahmah u sih. Pakhat le pakhat hmun khat i i pumh lengmang kha ngol hlah u sih; a cheu nih cun ngol hmanh hna seh law, kannih cu i forh chin u sih, zeicahtiah Bawipa Ni cu a nai deuh chin lengmang ti kha kan hngalh caah i forh chin lengmang ko u sih.”

Thlacam Cahnak

1. CIM Pathian rianttuannak caah thlacamnak ngei hna usih. Pehzulh in mipi caah thawngttha bia a thlah khawh zungzal nak lai Bawipa sin ah thluachuahnak hal piak hna usih. Tawlreltu upa hna le chungtel hna ca zongah thlacamnak in bawm zungzal hna usih.

2. Atu lio lungrethei ngai le harsa ngai in khua a sami Malaysia um kan Chin miphun hawi hna caah thlacam piak philh hna hlah usih. Malaysia cozah le UNHCR hna ca zongah thlacam piak hna usih.

3. Vawlei khuaza ummi kan Chin Khrihfabu vialte caah thlacam piak hna usih. Khrihfabu chungah dawtnak le lung rualremnak a um i lungthin, thlarua, taksa ah a ngandam mi le a tthangchomi miphun kan si khawhnak lai thlacamnak ngei hna usih.

4. Tuni thawngttha a kan chimtu Rev. Samuel Lian Hre le a Khrihfabu caah thlacam piak hna usih.

Thawngttha Chimtu Tuanbia Tawi

Tuni thawngttha a kan chimtu cu Rev. Samuel Lian Hre a si. Thantlang peng, Saisihchuak Bungtlang khuami Rev. S.L. Ngun Kam le Pi Ni Cia hna hna i an fapa a si. Cawnnak lei ah ACBC (Yangon, Myanmar) in B.A (Theology) siseh, SAIACS (Bangalore,India) in M.A (Pastoral Theology & Counseling) siseh a dih hnu ah Kawlram UPC Krifabu ah kum 20 chung Pathian rian a rak ttuan. Atu ah Chin Revival Church (Dallas, USA) ah Senior Pastor dirhmun in caantling Pathian rian a ttuan cuahmah liomi a si. CIM ah caan pek in thawngttha a kan chimh caah a cungah CIM nih lawmhnak tampi kan ngei i Bawipa tu nih a rianttuannak le Khrihfabu caah thluachuahnak pe chin ko seh.

Rev. Samuel Lian Hre

Thawngttha Chimnak

Tlangtar: Zeitindah Kan Leh Ve Lai?

Kut Tlaihnak: Thawngtha reltu dihlak Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna! Pathian min thangthat si ko seh! Amen. Caan nan ka peek caah nan cungah ka lung aa lawm. CIM a nun khua sau ko seh tiah thluachuah ka ham piak.

Chuk A Zuangmi Khrihfa: America ram ah hin Khrifa Biaknak hi a tla chin, a daa i, a fil chin lengmang. Cho kaai lo-in chukah a zuang. Laimi Khrifa sinak zong a daa chin, a fil chin i chuklei ah a zuang ruahmah ve cang. Kum 2009 lio an tuak ningin, US mino kum 20-29 karlak Biakinn pumhning cu Siangniam Run & Sianglai Run(Elementary & Middle School) kai lio ah 95% an i pum. Siangsang run(High School) an phanhin 55% lawng an i pum i, Sianghlei Run(College & University) tikah cun 11% lawng an i pum cang an ti. (The Good News.. July-August 2011).

Kan Ral Mi-Dir-Onhtu: Zumtu nun hi vulei pumsa duhnak nih nifa te a dir-onh(challenge) mi a si.Daniel le a hawile pathum hna zong vulei pumsa duhnak nih a sawm hna i a dir-onh ve hna. Babylon ram mi phundang nunphung, zatlangnun le siasal biaknak tangah khua an rak sa ve. Tuavon le thiamhlei kaainak Sianghlei Runsang(Royal College)ah an rak kaai. An ral a ngan chin. Dir-onhtu hmai ah raltha in an dir ngam i, teitu an si! Cawn awktlak an mi lehning!

Din Ei Kongah: Eidin thaw le zu le sa an peek tik hna ah, “Siangpahrang peekmi rawl le zu hin kaa thurhhnomh hrimhrim lai lo,” tiin a leh!(Daniel 1:8) Haleluijah! Bawipa min thangthat si ko seh. Kannih din le ei kongah zeitindah kan leh? Tlangval tampi le patung cheukhat hna cu, “A poi lai lo” ah kan tlu dih cang, kan dir kho ti lo. “Zu ri hlah u, zu cu nanmah rawktu lawng lawng a si ko”(Ephesa 5:18).Ralkap nih an ral kah lo-in, anmah an i kap kel maw? Pumpululh chuihmi nih mi goal ah suut lo-in, mah goal ah suut phung a si maw? Zu dingmi cu mah le mah aa kaapmi, mah goal lei ah a suutmi, mah le mah aa thatmi (Suicide) a tuahmi an si. Lai ral a si.

Siasal Biaknak: Nebuchadnezzar nih Dura nelrawn ah milem pe 90 sangin a phun. Ramchung mi dihlak nih biak dingin order a chuah. Zapi nih an biak, Shadrach, Meshach le Abednego nih an bia duh lo. “Hi kongah hin kan in leh awk a herh lo,……na phunmi milem cu kan bia hlei lai lo, i ahmaiah kan kum hlei lai lo kha bawipa nih hngal ko”(Daniel 3:16-18) tiah an ti. Halleuijah! Bawipa min thangthat si ko seh! Mi tampi (majority)kalnak vulei nunnuamh cu Riitnak sii-ai (Drugs & Alchohol), vulei chawva phaisa(Money) le hor duh cuainak (Sex) hna kha an pathian ah an ser cang. “Sihmanhsehlaw uico bantuk a simi hna le eih thiammi hna le hor duhcuai mi hna le siasal bia mi hna…….cu khuapi lengah an um lai”(Biathlam 22:15).

“Ka rak in chimh duhmi hna cu Krifa ka si aa ti tung i, sualnak a tuahmi, hak a kaumi, siasal a biami, mi congoih a hmangmi, zu a ri mi, mifir a simi hna he nan i kawm lai lo….rawl hmanh va ei ti hlah u”(1.Kor. 5:11) Zumhnak ah nusal pasal tha hna keneh zul hna usih! Haleluijah!

Meiphu chungah an paih hna. Bawipa nih a leen hna, an thilpuan, an lu cung samfa fakhat te hmanh a kangh lo pinah, mei rim hmanh an nam lo(Dan. 3:19-27). Haleluijah! Kannih cu pathian dang rim kan kaai dih cang ko lo maw, zei rim dah kan nam cio? Zu le sa rim, zuuk le hmawm rim, thathut le pumh lo rim, hor duhcuai rim, living together rim kan nam sual maw?

Sual An Hmu Lo: Daniel sual an kawl, an hmu bak lo. “ A ruang cu siangpahrang nih a fialmi kha fel tein a tuah. A rian a tlolhmi siseh, thil thalo a tuahmi siseh an hmu lo”(Dan. 6:4-5). Haleluijah! Krifabu ah siseh, kan pum pawcawmnak ca kan rian ah siseh Daniel nun hin let ve hna usih! Zumlo tu hna nun cawng hlah usih. Zirtian le ziathiam tukin um hlah usih. Thathut le zaangzel in, hrokhrol le hlemhlet phun in um hlah usih! Pathian hmai le minung hmai ah kan Gredit a kaai lai i, mithmai tha kan hmu lai. Kan rian tlolh lo in, thil tha lo hrial usih.

Khupbil Nun: Pathian hmai ah kuun lo dingin nawlbia an chuah tikah zeitindah a leh hna? Jehovah a Pathian hmaiah nikhat voithum khupbil in thla a cam i Pathian kha a thangthat(Dan 6:5-10). Haleluijah! Chiandeih kawm chungah an thla na-in Pathian nih a khamh i, a rian a kaai ter chin! Pathian sin ah zumhtlakin umlaw, Amah sinah thlacam law, thangthat penglaw… thluachuah khua-awng na pem lai. “Khuazei na kalnak hmanh ah khua-awng na pemhnak hnga, orhlei ah siseh, kehlei ah siseh i mer hlah”(Joshua 1:7).Haleluijah! Kan pemnak ram cio nuning ziaza le vulei pumsa duhnak nih a kan soilem nak le dir-onh nak hi zeitindah kan leh ve lai? Daniel le a hawile pathum nun hin let ve hna usihlaw, “Pathian thluachuah pekmi miphun kan si kha mi nih hmu hna seh”(Isaiah 61:9). Kan van chuncha bang dir cang seh!

Bawipa nih sunparnak co sehlaw, miphun liangngannak caah thluachuahnak kan pek piak ko seh ! Amen.

Khrih ah,

S. Lian Hre

CIM lei in "Sawmnak": CIM Pathian thawngttha bia hrawmnak ah chungtel tampi sawm izuam hna usih. Chungtel luh halnak na duh a si ahcun chininternetministry@yahoo.com / ntlian@yahoo.com/ dannybawi@gmail.com ah chungtel halnak ca kuat khawh a si. Cun, CIM rianttuannak he pehtlai in tam deuh theih na duh ahcun www.chininternetministry.org ah len khawh kan si.

Lawmhnak tampi he,

CIM Tawlreltu

Zoh Tuah An Tarmi Jesuh Khi

CIM Pathian Ni Caanhmannak

(August 21, 2011)

Caan Tlaitu : Danny Bawi Thianhlun ((CIM Chungttuan)

Thawngtha Chimtu : Pastor David Lalthawm Lian

1999 in nihin ni August 21, 2011 tiang CIM rianttuannak lam a hruai i thluachuahnak a petu kan Bawipa Jesuh Khrih min nan kut kan in tlaih hna. Nunnak thaw le damnak a kan petu kan Pathian a min thangtthat siko seh! Pathian sinin a rami daihnak, hnangamnak, le thluachuahnak cu tuni CIM caanhmannak aa hrawm khomi kan zapi te cungah a thar in um hram ko seh.

Pathian Bia Thiang Relnak

2 Timote 3:1-5 “Ni hmanung bik kha an phak tikah harnak caan a si lai ti kha philh hlah. Mi cu anmah zawn lawng aa ruatmi, a hak a kaumi, aa porhlawmi le lung a puammi an si lai; an nu le an pa kha an zawmhtaih hna lai i an nawl an ngai duh hna lai lo; lawmh a hngal lomi le biaknak zeihmanh i a rel lomi an si lai; zangfahnak an ngei lai lo, mi zawnruahnak an ngei lai lo, mi thangchiat duhmi an si lai; zaangfahnak an ngei lai lo, mi zawnruahnak an ngei lai lo, mi thangchiat duhmi an si lai, ruru-hranghrang in khua a samim an si lai i tih a nungmi an si lai; thatnak kha an huat lai; hawi rawi a hmangmi an si lai, duhpaoh khuasa an si lai i porhlawtnak in an khat lai; Pathian nak in nuamh kha an duh deuh lai; kan biaknak phung hi a lenglei in an i tlaih lai, sihmanhsehlaw a chung i a ummi thawnnak taktak kha cu an duh lai lo, cu hna cu hrial i zuam hna.”

Thlacam Cahnak

1. Chin ram le Chin miphun caah Biaknak rianttuannak in siseh, ramkhel rianttuannak in siseh, a dang tthanchonak rian phunkip tuannak in siseh rian a ttuanmi kan unau hna caah thluachuah hal piak hna usih.
2. Vawlei khuaza ummi kan Chin miphun hna lungthin, thlarua, taksa ah a ngandam mi le a tthangchomi miphun kan si khawhnak lai thlacamnak ngei hna usih.
3. Cun atu lio Chin miphun hna kan umnak cio ram le miphun caah Pathian sin ah lawmhnak bia chim hna usihlaw thlacam piak hna usih.
4. Tuni thawngttha a kan chimtu Pastor David Lal Thawm Lian le a Khrihfabu caah thlacam bawm hna usih.

Thawngttha Chimtu Tuanbia Tawi

Tuni thawngttha a kan chimtu cu Pastor David Lalthawm Lian a si. Pu Lal Hma Ngaih (Hualngo, Mizo) le Pi Sui Khing (Sakta, Senthang Peng) hna nih Falam khua ah an ngeihmi a si. Hakha khua ah a tthangmi a si. Cawnnak in cun India ram Bangalore in B.Th (2006) siseh, a tu lio North Carolina ah M.Div a kai cuahmah liomi a si. Sianginn zong a kai cuahmah bu ah Indianapolis khua, Indiana peng chung ummi Chin Christian Church ah caantling pastor dirhmun in Pathian rian a ttuan cuahmah lio mi a si. Cun, North America chung ummi Chin Organization vialte lak ah a ngancemmi Chin Youth Organization of North America (CYONA) zongah 2009-2011 tiang Sport Director a kan ttuan piaktu a si fawn. Amah hi tlangval kum no te a si lengah pumpululh chuih zong a thiam ngaimi a si. Nihin ni bantuk ah Pathian bia in thawngttha a ka chimh caah a cungah CIM nih lunglawmhnak tampi kan ngei i kan Biakmi Pathian tu nih a sianginn kainak ah le a rianttuannak ah thluachuahnak pe chin ko seh!

Pastor David Lalthawm Lian

Thawngttha Chimnak

Tlangtar: Zoh tuah an tar mi Jesuh Khi (Nambar 21: 5-9; Johan 3:14-15)

“Cucaah Moses nih dar rul pakhat a ser I tung cungah

a tar; cun, rul nih pakhatkhat a cuk hna tikah, dar rul cu an zoh ah cun an nung. (Nambar 21:9)

“Moses nih dar rul kha thetse ral ah kah a tar bantuk khan mi fapa zong hi tar asi ve lai. Cucaah cun a mah a zummi paoh nih zungzal nunnak an ngei lai.” (Johan 3:14-15)

Halnak (Question) in thawk hmasabik ka duh.

Mi thiangmi hna auh nak ding caah Vancung Muko an tum tik ah, Unau, nang na tel ve te lai maw? (I Thess 4:16)

Nunnak Cauk an kau tik ah, Unau, nang na min an hmu te lai maw? (Biathlam 20:15)

Tu le Meheh an then tik ah, Unau, nang khawi lei ah dah na dir ve te lai? ( Matthai 25:31-46)

Jesuh nih a thawh i “Vancung pennak cu lo chung i thuhmi rothil bantuk asi. Mi pakhatkhat nih a vaa hmuh sual tikah a khuh than ta tawn. A lung aa lawmh tuk caah a ngeihmi thil vialte kha a zorh hna I a va kal than I a lo ning in a va cawk” (Matthai 13:44). Rothil ban tuk in tah chun mi vancung pennak kan hmuh nak ding ah ni hin ah kan neih chiah vial te va zuar dih a hau lo. Ni hin i kan hauh (herh) mi tu cu kan neih vial te zuar in kan cawk ngam a hau. Cucu a sual lam cu kan zumh ngam a hau ti nak asi ko. Khamh nak ( Nunnnak ) cu na neih vial te zuar hnu lawng i cawk khawh ding hei si seh law cu ti zuar ngam I cawk ngam nak tiang in na zumh ngam a hau. A ttan hnga maw ttan lo ti lung aw tawm in um a ngah lo. Reasoning ti ban tuk a ngah ti lo.

Pharisee nih aa ruah ban tuk in – zarh kha voi hnih rawl ka ul, 1/10 hman ten ka pe, lih ka chim lo, nu le pa sual nak ka tuah lo, ka hak a kau lo – tiah kan ni ruat sual ve maw? Khirhfa bu ah ka pe, dawtnak thinlung kan nei tiah kan ni ruat tawn maw? Khi tik ah Zesuh nih a thawh lai i – “ Nang lainawng mi ttha lo leh lihchim, zumh awk tlak lo sal, kan thei lo, khuachia le a vangcungmi hna ca I timh mi mei phu chungah va kal ko, zungzal ha cang rial nak hmun ah” tiah a kan tim mi kan si sual lai ti hi phan a um ngaite. Matt 25: 30; 13:42; 22:12-13.

Voi khat ah mi pakhat, Nikodemu ti mi pa Zesuh sin ah a ra. A thawh i Jesuh cu “Saya, Nang mah cu Pathain thlah mi cawnpiak tu na si kha ka hngalh” tiah ati. Asi nan Nikodemu nih cun Jesus cu Messiah, Khamhtu asi a thei lo. Nicodemu ban tuk kan tam ngai. Zesuh a rat nak kan theih, asi nan a rat hnawh chan tak tak kan thei lo. Mi tam pi nih cun Jesuh cu kan theih, asi nan a ho tak asi kan ni fiang hrih lo. A tuah mi vial te kan theih dih, asi nan kan nun ah sual lam kan i neih ter tawn lo. A thei tuk mi cu kan lo fawn.

Jesuh nih cun a thawh ve i Nekodemu cu “ Biaktak ten kan chimh ahohmah ti le thlarau in hrin a si lo ah cun Pathian pennak chung ah cun a lut kho lai lo” tiah a ti. A poi tuk mi cu, zerh khat voi khat pumh ruang ah Pathian pennak chung luh khi asi lo. 1/10 hman ten pek ruang le rawl ulh ruang ah Pathain pennak chung luh khi asi lo. A poi chinchin mi cu Pathain pennak luh nak ding ah cun lam pakhat lawnglawng a um. Lam dang in kal khawh asi fawn lo, zuam nak zong in hmuh khawh asi fawn lo. Cucu siseh law nang leh kei caah cun ruah chan nak aum hnga lo. A der mi le a zuam kho lo mi lawng te pei kan si lai cu. Isaiah 64:6 ah, “ thil tha kan tuah tiah kan ni ruah mi cu puan chia fih nung ban tuk an si” ati. Sual nak kan tuah ruang ah misual kan si lo, misual kan si ruang tu ah sualnak kan tuah asi deuh. Hmanphek kung nih hmanphek a tlai nak ding ah heh tiah thazang a chuah len a hau lo. David nih “ ka nu pawchung ka um lio in sual in pawi mi ka si cang” ati. Salm 51:5.

Jesuh nih a thawh tha i Necodemu cu, “Moses nih dar rul kha thetse ram lakah a tar bantuk khan mi fapa zong hi tar asi ve lai” Johan 3:15 Rul si vai nih effect a neih ning kan theih dih. A a cuk mi hna cu fah nak an tuar, an phing, a mit a maw, an thlen hripi le an cil bonbare nih a peih hna I an hih dih hnu ah an thi. Sual nak sifai nih a kan cuk tik ah kan mit a caw i Pathian bia tak kan thei ko ti lo. Fah nak in kan khat I dam nak hrimhrim kan chung ah a um ti lo. Sual nak sifai nih a kan ciah tik ah zei sii hmanh nih a kan damh kho ti lo, nawl bia sit thatha zong nih a kan chei ti lo.Phungbia cawn piak tu pawl zong nih kan damh kho ti lo.Zungzal thihnak lawnglawng kan ni bat cang ko.

Asinan nihin i kan thawngttha cu hihi asi -

Israel mi phun pawl rul cuk nak in dam a duh mi poh nih cun an thlai mi dar rul lawnglawng an zoh a hau cang. Hawi thi deng in fah nak rak tuar len lio ah a cu dar rul te hna cu tiah a ti I a zoh duh lo mi cu an dam kho lo i an thi ko. Lam pakhat a um chun te asi tiah a zum i a zoh mi nih cun damnak an hmu.

Vailamtah cung I thlai in a um mi Mifapa Zesuh a zoh mi poh cu khamh an si. Zoh hmenh khi an thlai mi cu , a kut hnih in a samh i – “ka hawi, hi tluk in kan dawt” tiah an ti cu. “Na sual nak vial te ngaih thiam na si cang, nang na luat nak ding ah kei ka thi” tiah an ti.

Tom timi ngakchia pa te pakhat nih tilawng hme te a kut bak in a seih (ser) i an inn pawng ti va ah cun le te a celh pi tawn. Voi khat cu cu tilawng te cu ti nih a fenh sual i a dawi lengmang nan a hmu kho ti lo. A ngaih a chia tuk ah a tap len ko. Thla thum hnu ah dawr lam a chawk nak ah dawr pakhat ah a ti lawng te cu a va hmuh i lak a tim. Dawr zuar tu pa cu, “ hi hi, ka seih(ser) mi tilawng asi, ka lak tthan lai,” tiah ati. Dawr zur tu nih cun, “na ta asi leh si lo ka zei a poi lo, lak na duh cun a man na pek a hau,” tiah ati. Tom cu inn ah a va thli zawkzawk I thla thum chung a khawn mi phaisa kha a va lak. Van that ah tilawng cawknak man fangfang bak a rak neih. Ti cun tilawng te cu a cawk than I a kir pah ah a thawh i, “ Hlan ah cun kan ser I kei mah ta na si, a tu ah cun kan cawk I kei mah ta na si than, cu caah cun voi hnih bak kei mah ta na si” tiah a ti i a muai len.

Pathian nih, “ ka fa, na rak tlau, asi nan a tu cu kan hmuh cang, hlan ah cun ka kut in kan ser I kei mah ta na rak si, atu cu ka fapa thisen in kan cawk I kei mah ta na si than cang” tiah a kan ti. Ka pa tiah kan auh khawh ve nak ding ah a kan tuah piak mi vailam cung cu zumh nak in kan zoh ve a hau. Mizual nang leh kei thiam co ter kan si nak ding ah Mifapa Jesuh cu vail lam cung ah thali asi. Zoh hna uh si, zungzal nun nak hmuh a duh mi nih cun.

Mi thiang mi hna auh nak ding caah Vancung Muko an tum te lai, U Nau, nang na tel ve te lai maw? (I Thess 4:16)

Mithiang mi sin i tel ve nak ding ah an tar mi Jesuh zoh hma sat a hau.

Nunnak Cauk an kau tik te lai, U Nau, nang na min an hmu te lai maw? (Biathlam 20:15)

Kan min hmuh asi nak ding caah an tar mi Jesuh zoh hma sat a hau.

Tu le Meheh an tthen te lai, U Nau, nang khawi lei ah dah na dir ve te lai? ( Matthai 25:31-46)

Tu lei kan dir ve khawh nak ding ah an tar mi Jesuh zoh hma sat a hau.

Bawipa nih kan dih lak caah abai thluachuah kan pek piak ko seh. Amen ..

Khrih ah,

David Lalthawm Lian

Lairam Christian State Ah Ser Usih

CIM Zarhpini Caan Hmannak (August 7, 2011)

Caantlaitu : Ngun Thawng Lian

Bawi Khrih ah Zumtu Nu le Pa hna,

Caanttha a kan pe tu kan Bawipa Jesuh Khrih minin nan kut kan tlai hna. Pathian Dawtnak, Velngeihnak le daihnak cu nan dihlak cung ah hmun tthan ko seh. Bawipa a tha, zungzal in!.

Ps 34:1-3 "Bawipa cu a zungzal in ka lomh lai, amah thangtthat cu a ngol in ka ngol lai lo. A tuahmi thil ruang ah khan ka thangtthat lai; hremnak a ingmi nih thei ulaw i lawm tuah u. Bawipa lianhngannak cu chim tti usih law a min cu thangtthat tti usih".

Thlacam piak ding:

-Ram hruaitu hna le upa hna caah, Pathian ttihzahnak le fimnak he ram an hruainak lai

-Khrihfa bu hruaitu, kan Pastor te cio le Upa hna caah

-Ngaihchiatnak le harsatnak tang ah a um mi kan phun hawi hna caah

-Rammui ah thawngtthabia chim in rianttuantu hna caah etc..

Nihin CIM caanhmannak cu, Rev, James Sang Awi (tlei cia) nih 4th December, 2004 ah thawngthabia a kan chim mi le 2006 February 19th ah CIM Hruaitu Pu Siangdun he biahal/leh an tuahnak kan vun thlah tthan.

HIKA ah hin a tuanbia tawi rel khawh asi. Kan dihlak caah, santlai sihram seh ti saduhthahnak he:

Lairam Christian State ah ser uh sih

Rev. James Sangawi

4th December, 2004

“Zeitintiah nannih cu Bawipa nan Pathian caah miphun thiang nan si; Bawipa nan Pathian nih vawlei cung i a um-mi miphun vialte chungin nannih cu amah ro caah an thim cang hna. Nannih cu midang nakin nan cungah a chiah i an thim hna a si lo, zeicaahtiah nannih cu miphun vialte lakah a tlawm bik nan si ko. (Deuteronomi 7: 6-7)Sihmanhselaw nannih cu thimmi miphun, Siangpahrang tlangbawi, miphun thiang, Pathian miphun hrimhrim nan si. Muihnak chungin amah ceunak chungah an kotu hna Pathian nih khuaruahhar mi thil a tuah mi thanh awk ah nannih cu an thim mi hna nan si. Hlan ah cun nannih cu Pathian mi nan rak si lo, sihmanhselaw atu cu nan si cang; hlan ah cun Pathian zangfahnak kha nan rak hngal lo, sihmanhselaw atu cu a zangfahnak kha nan hmuh. ( 1 Peter 2:9-10)

A cunglei Baibal cang hnih hna hi, a kenkip ka phaknak le phungchimnak poah ah ka rel lengmang mi a si. Hi Baibal cang nih hin kanmah Laimi a kan ti hnawh can tiah kai lak. Pathian miphun kansi. Pathian nih an kan zangfah mi kan si, tlangbawi phun zong kan si ti hi nawlhchih lengmang ka duh.Laimi phun hi UNO hmanh nih miphun pakhat in a kan cohlan cang mi kan si. Mah ram te a ngeimi, mah holh te a holh mi, mah nunphung te a nungmi, kanmah te nih kan i thimmi biaknak a bia mi kan si. Kan miphun hi hmun zungzal sehlaw Khrihfa mi miphun ah i cang u sihlaw, kan ram zong hi Christian State kan si cuahmah ko. Laitlang ah miphun dang ahohmenh an um duh lo; khakha Laimi kan vanthat nak a si. Kawlram chung miphun hmetete a hohmenh an mah hlirhlak in an um ti lo, miphun dang nih an cawh dih hna. Kanmah Laitlang lawngah miphun pakhat te lawng kan um cang. Lairam hi za ah sawmkua Khrihfa kan si cang ti a si. Cucu a hman ngai. CCOC thawngin thlanglei Laitlang zongah Khrihfa bu hram a dir cang i, Khrihfa an si thluahmah ko. Cucaah cun, kan Lairam lawnghi Christian State a si kho ding a si ti hi ka chim lengmang i, a hopoah zong nih cucu nan lung ah chia cio u law ti ka duh.

Atulio te kan Laimi umtu ning kan zoh tikah zeidah kan lawh te lai aw, ti kan ruah cuahmah lio a si. Kan ram chiat tuk ruang le, kan i cawm lo ruangah Laimi tamtuk Laitlang in kan chuak cang. Hi tihin can saunawn a rauh ahcun kanmiphun kan tio sual lai maw aw ti zong ceihmai a um lengmang. Sihmenhselaw, kan tio taktak bal lai lo; Laitlang ah aum mi kan um peng ko lai. Kan Lairam, kan Lai phun a hmunh zungzal khawhnak hnga ah a biapi bik mi cu, kan Lairam ser a hau. Cucaah cun, phung ka chimnak poah ah Lairam hi Eden dum ah ser u sih ka ti tawn. Eden dum kan ti tuk ah hin a sang pi khi a si loh.Eden dum ahcun, thingkung, ramkung hringdul in a um. Tivang hlung ngai pahnih nih a luan hnawh i thlaici thlaknak ah vawlei tha ngaingai a si.

Genesis a ngan pathum kan rel ah cun, minung kha thlaici a phunphun Pathian nih a pek hna tikan hmuh, cun hi vawlei hi thlo u ti zong a fial fawn hna. Laitlang hi tluk hmunchia hi, Laimiphun nih kan hun fuh; kan pupa chan ahcun an rak i cawm ko. Atu cu thingkung, ramkung kan hman dik cikcek caah, thlaikho kan zua kho ti loh. Cucaah cun, lothlawh i thial lo in (permanent farming) tuah ding hi Khrihfa bu nih a phunkip in ca an chuah, phung ah an chim i thlaikho kan ngeih i kan i cawm khawh ve nak ding a phun kip in an kawl. Atu lio ahhin, Laitlang ah ra law mahhi kong lawng pi hi an ceih cio ko tihi nan hun hngalh hnga. Kan Lairam a hmuh peng khawhnak hnga ahcun, kan i cawm a hau. Kan i cawm khawh nak hnga ding ah thlaici thlak ning , non ser ning le lo thlawh ning a phun kip in Japan nih an kan cawnpiak i kan i cawmkho ve te ko lai tiah kan hnabei a sei ngaingai. Kan ram ah a chuah lomi facang lawng ei kan i timh ruangahkan si cawm khawh lo nak a si, kan pupa hna nih Lai rawl tein an rak i cawm mi kha hlamthan u sih law, cing than u si law, ei than u si law ti hi nifatin te kan ceih mi a si. Cucu kan hlawhtlin ahcun, Lairam cu a hring dulmal than hnga i Eden dum ahcun kan ser khawh ko hnga.

Lairam cu Christian State ah ser u sih timi hi ka kal nak hmun kip ka chim lengmang thiamthiam. A min cun kan ram pumpi Khrihfa kan si ko cang. Kan Baibal ca rel mi ahkhan Pathian miphun, tlangbawi phun, a thiangmi miphun a ti i, kan nih Laimi phun zong kan phun a hmunh khawh nak hnga ding ah cu thianlim cu a herh hrimhrim. Hlan kan pupa chan ah hin, Laimi cu an ding, an fel, zumhawk an tlak rak ti lengmang kan si. Sihmenhselaw cu that nak tete cu kan Laimi phun chungah a tlau ciahmah ko. Khrihfa ziaza a leng lo ngai. Khrihfa nunning in kan nung lo ngai. Kan phun le kan ram pi a hmuh nak ding ah, Pathian hmenh a rak hngal lo mi kan pumpa hna ziaza ahkhan kir than u si law Pathian miphun, Khrihfa miphun, miphun thiang si u sih ti hi a kenkip ah i sawm hna u sih tiah biacah kan duh hna. Miphun tling, miphun pipa, miphun duhnung kan si ahcun kan Lairam hi Christian State a si hrimhrim ko an ka ti ko hnga. Din le fel miphun si nak ah a herh hrimhrim mi a si.

Bia cah kan duh chan cem mi hna cu, a cunglei i ka chimmi hi Pastor te nih pulpit in kan aupi lengmang ko; keimah hmanh nih hin, voi (15) reng lo ka chim cang. A cunglei ah, saduhthah kanngeih mi tete hi a tlin khawh nak hnga ding ah Laimi poah nih i zuam u sih law, i bawm cio hna u sih. Cucu Pathian a kan fel ve hrimhrim ti hi ka ruah i ka zumh. Cuticun, hung ka zumhpi cio u law ti kan fial hna.

Laimi pawcawmnak duh in vawlei cung pumpaluk kan phan ko cang rua. Nan hluahchuah mi tete Laitlang lei i nan kan kuat mi nih, thil tampi a remh cuahmak ko. Atu te ahhin, Laitlang hung phan law; Hakha le Thantlang ah na hmuh bal lomi inn thatha an dir ungmang ko ti na hmuh hnga i na khuaruah lei an hngar hnga. A biapi bik mi cu, nan mah ramdang i nan thawng in a si. Hi hnu zongah, hun i hne deuh ko u law, hung kan bawm ko rih u tiah bia cah kan duh hoi rih hna. Tahchunnak bia pakhat te ka chim lengmang mi hun nawl than ko rih ning law, tlangval pakhat hawi a can tuk lemlo mipa hi bia zatla a thiam ngai. Bia hlen timi hi a duh ngai i, a hawi le he hi bia an hi hleng tawn. Voikhat cu, a hawi le kha hi ti hin bia a hlen hna. "Fangvoi phiuhnih in songkhoi ah ka ret i phurt ka timh hnih i ka phur kho ti lo. Cucu, zeitindah ka tuah" tiah a hawi le cu bia a hlen hna. A hawi le nih cun, a phunkip cun cu tin pei na tuah ko, cu tin pei na tuah ko kha tiah an ti lengmang. Cawleng nih pei an phorh piak ko kha, nu rual nih pei an in chawn ko kha, an ti. "A si loh" a ti hna. A hawi le nih cun, zeitin he na tuah kun an ti. I a leh mi hna cu, " Kai hne" a ti hna. Vanchiat ah hipa hi ralkap nih an kah i a thi cang. A sinain, ro a kan vut mi i hnek hi a biapi tuk, ramdang kan fanau hna zong, hon i hne deuh ko u law, hun kan bawm ko uh. Kan ngeih lo ruangah a phunkip kan damh, kan thok, kan tuan, a si nain a tuannak hram tete kan ngeih lo nih akan donh ngai ko. Kha te kha nannih nih nan ti khawh mi a si.

Laimi hi, Judah mi he kan i lo ngai kan ti cio ko hih! Judah mi zong vawlei cung pumpuluk ah an tang dih ko. 1948 ah Isareal ram an hun thok i tangka an ngei lo ngai. An Prime Minister hlun Golder Meir nih a chimmi pakhat cu, America ram Isareal mi hna sin ah tlawmsuk in New Yorkka phan. Dollar pahra te lawng ka ngei. A sinain, ka kir lei ahcun ka miphun nih kan ram thanchonak caah 10 million dollars an ka ronh a rak ti. Cu bantuk lung te cu pu u law Lai ram, Lai phun, Lai holh, Lai nunphung Khrihfa si ter dih u sih ti kan sawm hna. Hun i hne hramhram ko uh.

19th February, 2006 lio ah Interview tuah mi asi.

CIM: Chin Internet Ministry he i tonnak caan ttha na kan onh cu kan i lawm ngai. Hiti hin kanpale bochanmi kan in ton hna hi, minung sinak in porhlawt ruamkainak a si hrim lo. Nan tuanbia le ruahnak kha chan thar mino sinah tang sehlaw, hmun seh ti kan duh caah a si. Chin Internet Ministry (CIM) cu 1999 June thla in rak thawk a si cang. Ramkip um, Laimi (Laiholh a hmangmi) nih internet in thawngtthabia i hrawmnak a si. Atu tiangah chungtel hi 340 hrawnghrang kan si cang. Committee zong ramkip in kan si. Biakinn a fuh kho lo mi hna caah a tthahnem ngai in kanhmuh. Cucu tawi nawnte in si rih sehlaw; biaruahnak lei kal colh ko usih!

CIM: A hmasabik ah, na chuahkehnak khua le chungkhar kong na kan chim kho ta hnga maw?

JS: Ka chuahnak khua cu Sihmuh a si i, Zahnak tlang timi Thantlang peng ah a si. Ka pa hi Rev. Van Lo a si i, Sihmuh a si i, ka nu cu Thantlang in Zahnak tlang zohkehnhtu ah an hei thlahmi Lian Ling fanu a si. Unau 10 kan si. Pa paruk le nu pali kan si i atu ahhin pa pahnih le nu pahnih lawngkan nung.

CIM: Na cacawnnak a hmunhma le a kum he na kan chim kho hnga maw?

JS: Ka cacawnnak a hmasabik cu Thantlang ah a rak si. Tang hnih ka awn in Bungkhua ah kai tthial. Falam ah tang li le tang nga ka kai i tang 6 le tang sarih cu Farrawn khrifa sianginn ah ka kai. Insein Baibal sianginn ah kum li ka cawng i 1956 ah ka awng i ka chuak.

CIM: Asi ah, na rianttuannak kong tete tawi fiang deuh in na kan chim kho hnga maw? Rian min le kum zeizat chung dah na ttuan?

JS: Falam ah Zomi Baptist Convention (ZBC) nih Youth Department tuah ve an duh caah 1956 June thla in 1958 thawkka tiang Youth Director hmasabik ka rak ttuan. 1958 donghlei in Laiholh magazine hmasabik "Hruaitu Thar" ti in Rangoon ah ka rak chuah. Ralkap cozah nih zeizong vialte an lak dih in kan weekly news magazine cu a dih ve. Cucu 1964 ah a si i, Falam Zomi Theological Seminary ah saya an ngei lo caah kum khat ka bawm hna i 1965 le 67 ah Lungler ah pastor ka ttuan i, 1968 in 1977 tiang ZBC ah General secretary (GS) ka ttuan.

1977 a lai hrawngin India ah k akal i Hakha Baibal Thiang le Hakha hlabu hi Bangalore le Calcutta ah ka va namter i thla 8 kheng te ka rau. Cu hnu cun Baibal cu voi thum tiang keimah nih ka zuldawi lengmang i uk 25,000 tiang Laitlang ka phanpi. Hla cauk uk 13,000 tiang ka chuah manh. 1986 in Hakha khuathat ah pastor ka ttuan i 1991 ah pension ka la. Pastor ka ttuan pah cun Biahren Thar, Greek holh he ai naih bik ah ruahmi Revised Standard Version in ka let i 1992 ah ka liim.

CIM: Zeitik kum ah dah pension na lak? Pension na lak hi na kum a tlin ruangah maw? Na ttuan can a tlin ruangah dah?Pension na lak hnu in khrihfabu ah an in hman rih maw?

JS: 1991 ah pension ka lak i keimah kum cun kum hnih a tuan kho ding ka si rih ko nain khrifabu caah zeihmanh ka tthahnem kho ti lo, ruahnak zong ai khah khawh lo ruangah ka lakmi a si. HBA phung in kum 60 tlin hnuah rian ttuan khawh a si ti lo caah rian fialmi tete a um mi zong ka ttuan kho ti lo. Keimah kai pumhnak Bethel khrihfabu zong nih "Honarary pastor" an ka ti nain hlawh an ka pekmi ka chiah tthan dih.

CIM: Atu tiang kan theihning ah, pension na lak hnu zong ah ram le khrihfabu caah na ti khawh chungin na cawlcang peng rua. Khrihfabu le Laimi caah zeidah na siherh in na tuaktan le na ruahmi deuh an si? Fiang deuh in rak kan ruah kho law kan duh ko.

JS: Pension ka lak hnuah ttuanmi tete ka ngei taktak ko. Ralkap cozah le CNF (Laimi chim ve ning cun Siangngakchia) hna karlak lamkal a ka fialtu hi Khrihfabu dangdang 13 chungin pastor sawmli an si i kum 8 chung cu inn um manh hrimhrim loin ka tuah ve ko.CNF le an thihruai (Ram dang i a ummi nan si khun) nih theih sualnak (Misunderstanding) an in ngei timi ahhin i phurhrunnak ka ngei lo. Ka lungput le ka kalpi ning cu Laitlang ah a ummi zapi lungput le fial ning tein ka kal ko, tiah kai ruah.

Laimi kan phun pumpi le kan khrihfa zong nih a hrelh sual lai ti ka phan i ka siaherh ngaimi cukan caah a herh bikmi le san a tlai taktak ding a hrampi (basic necessities) in thawk loina cung palang in kan zuanlonh sual lai ti ka phang. Tahchunhnak ka laak ahcun kan cozah nih hin Hakha ah Si-inn nganpi, mizaw zahnih ih khawhnak inn an sak cuahmah ko nain atu kan ngeimi si-inn hmete ah a itmi caah sibawi le sii a um ttung lo. Cucu basic herh taktakmi tu a hrelh tiah ka ruah.

CIM: Tarcawmnak tuah nan thawknak kong ah, a sullam le ruahnak tlawmte in nan kan ruah kho hnga maw? Zeitik in dah nan thawk?

JS: Tarcawmnak ka thawkmi hi kum nga chung a lut cang. Minung pahra in kan thawk i kum tin panga chap ding kan timi kha kan chap kho lo. Inn kan ngeih lo caah a si bik. Ramdang ummi kanfanau hna nih nan kan bomh rua lai ka ti i ruahning bantukin nan kan bawm kho lo. Hakha ahhin tar nute a vaak lengmang i tangka a hal lengmang mi (si cawknak ah a ti) ka hmuh ruangah hi rianttuan hi ka lungah a chuak. Tar cawmnak a rak thawk hngami pa dah ti lo nih cun, hihi a thawk hrimhrim atitu an um rih lo. Rian ttha ngai a si, an ti cio. Rian thawk ka duhmi paoh cu tangka ka ngeih ruang le tangka hmuhnak ah si loin a herh ruangah thawktu hi kai timhmi a si.

CIM: Atu tiang ah tar nan cawmi hna pazeizat dah an si cang? Zeitin in dah nan cawm hna? A tthahnemnak le a derthomnak a um maw?

JS: Tar 10 in kan thawkmi hna kha a chuakmi zong an um pah. Pali an thi cang i atu lio te ahhin minung 8, nu 5 le pa 3 kan ngei hna. Kan cawm ning hna hi hal chawm in a si ko i Bethel Khrihfabu nih thla fatin facang pawng 3 cio inn kip an kan kholh i tihang le meh ca cu a sangsang in an kan thiah tawn. Thlacam le pumh le hlasak thlah lo tein an tuah mi nih hin thlan khur an luh laiah an thlarau le thih hnu nunnak a timhtuah ko hna lai ti ruahchannak nganpi ka ngei ko. Sii le hnipuan lei duhdan in kan zalh piak khawh hna lo hi a bau ngaimi ah ka ruah.

CIM: Thonginn chung rianttuannak zong an tuah ti thawng kan theih bantuk. Zeitluk dah nan ttuan khawh? Thong a tlami hna chuah maw? A si loah, thawngttha va chim dah?

JS: Thong chung rianttuannak timi hi cozah nih an kan senh lomi asi. Phalhmi le "lakphak ti man" ngei ahcun naalehmuh in luh khawh asi. Kei nih ka ttuan bikmi cu biaceih rih lomi le biaceih ciami upadi he ai khah lo tuk i biaceihmi paoh nawlngeitu sinah chim asi. Kan hlawhtlinnak a tam ko. Laitlang ah thonginn timi a um lo. Lockup (detention) timi biaceih hlan bupi in rianttuan termi thongtla sinah (Kawl ngawt an si). Pathian khamhnak cawnpiak ai zuammi, mah le chimmi cio cun kan tampi rua.

CIM: HBA nih Hakha ah thonginn pastor an chiah ve cang ti kan theih. Anamah he nan ttuan tti maw? A dang veve dah nan si?

JS: HBA nih sii inn le thonginn pastor kan chiah taktak. HBA nih a lahkhah te lawng pek khawh asi caah ruahnak tluk le saduh thah cu a tling lo.Asinain a ngol cu an ngol hlei fawn lo. Hmun khat ttuan tti ti awk cu kan si lo nain pastor ah chiahmi Rev. Biak Peng he cun kan tthu tti kan ceih tti i ruahnak kan i cheu lengmang ko.

CIM: A donghnak ah, atu hi biaknak lei kan pa hna lakah upa lei na si cang i, Laimi ramdang ah a ummi unau hna sinah biacah le siaherh bia chim na duhmi a um ttheu lai. Forhfial na kan duhmi a um ahcun, kan i lawm ko hnga.

JS: Ramdangah a ummi fanau hna nan sinah chim duhmi tampi ka ngei ko. Ramdang i a ummi hna nih nan ka uarlo tuk i chim ngam khawm kai tim lo. Rev. Dr. David Van Bik a ruak thlah ah America in tlun kaa tim lioah, Airport ah Lelen (Roland Maung) nih, "Ka pa Awi, Laimi biacah na kan duhmi a um ahcun ati i a video camera he hman a ka thlak buin bia ka'n cahmi hna cu, hon i rem u, hmun khat teah rian ttuantti u. Atu Van Bik ruak i nan lung ai khah bantukin nan lung hon i khat u" tiah ka ti ta. Cu tthiamtthiam cu ka chim duhmi cu asi. Nan thang a chia ko. Then le hmal paoh cu zeitluk in kan silhnalh hmanh ah silhnalh khawh ai lo. "Innchungkhur thurual tluk lo cu pamnak, khuachung thurual tluk lo cu tionak" ti tawnmi kan pupa bia hi thih hlan lo a hmun ko lai.

A donghnak ah nan zapi sinah biachimnak caan ka hmuh hi kai ruah ngam lomi asi. "A tar ngai cang i a ra tlawng kho ti lai lo" nan ka ti ko nain dam in ka um ahcun America lei rak tlawng tthan kaa tim rih ko. 2007 ah rat kai tim. Pathian nih a ka onh ahcun.

Kai lawm.