Khrih Jesuh Lawnglawng

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (April 24, 2011)

Thawhthan Ni (Easter Sunday)

Caan tlaitu: Hrang Hlei, St. Paul, MN, USA

Thawngtha chimtu: Ronald Charles, Milwaukee, WI, USA

Twin cities (St. Paul, MN, USA) in nan kut kan tlaih hna! Jesuh Khrih thawhthannak nih a kan hmuhsak mi Khrihfa mi ruahchannak le thawnnak cu nan dihlak sinah um ko seh. Nihin thawngtha a kan chimtu hi Ronald Charles a si. Laitlang a chuahnak khua cu Bung Khua, Thantlan peng, a si. America a phak hnu ah High School a peh i a dih hnu ah, a tu hi Central Baptist Theological Seminary, Kansas City, MO, ah MDiv a kai pah in, Chin Baptist Church, Milwaukee, WI, USA, ah pastor rian caantling in a tuan lio mi, mino te a si. Nihin thawngtha chim awk ah caan a kan pek ca ah a cungah kan i lawm.

Thlacam ding:

1. Kawlram le vawlei khuaza ah a um i a phunphun ruangah retheihnak, ngaihchiatnak, harnak, le hremnak a tuar mi hna ca ah thla cam hna usih.
2. Damlonak a phunphun ruangah rethei le lung dong in a um mi kan unau, hawikom hna ca ah thla cam hna usih.
3. Ram chung/leng um mi Laimi khrihfabu kip nih Jesuh Khrih thawhthannak thawngtha cu zumhtlak le ral tha in kan i nunpi khawh cio nakhnga thla cam hna usih.

Thawngtha kan ngaih hlan ah Pastor Lal Cung Awi phuah mi, “Thlarau in kan Sinah” timi hla vun ngai hmasa usih.

Khrih Jesuh Lawng Lawng

“Zarhpi ni zingkate ah, khuadei hlanah khin, Mary Magdalin cu thlan ah khan a va kal i thlankhar lung a rak i thawn cang kha a hmuh. Mary cu a tli i Simon Peter le zultu dang pakhat, Jesuh nih a dawtmi kha, “Bawipa cu thlan chung khan an lak cang i khuazei i an chiah kan hngal lo,” tiah a chimh hna. Cun Peter le zultu dang cu an i thawh i thlan ah cun an va kal. An pahnih cun an le, zultu dang kha Peter nakcun a thawng deuh i thlan kha a phan hmasa. A vun bih i khiangrang puan kha cu a hmuh hna, sihmanhsehlaw a lut lo. A hnu in Simon Peter cu a ra le cutmat i thlan ah khan a lut colh. Cuka i a ummi khiangrang puan le Jesuh lu an mennak puan kha a hmuh hna. Cu puan cu khiangrang puan hna sinah khan a um lo, amah dang tein aa zual. Cun thlan a phan hmasami zultu zong kha a lut ve i a hmuh i a zumh. (Cathiang nih thihnak in a tho than lai tiah a timi kha an hngal thiamthiam rih lo.) Cun zultu hna cu inn ah an kir” (John 20:1-10)

A hmasa bik ah caan tha a kan ser piak tu kan Pathian min thangthat si ko seh. Bawipa thawhthan zing ah thawngtha chim ding in caan a ka pe tu CIM hruaitu hna cung ah lunglawmh nak ka ngei. Bawipa nih CIM cu a thawngtha karhter nak ah hmang chin lengmang ko seh.

Ni hin cu Khrih Jesuh nih mipi sin ah rian a tuan lio i a rak chim chung mi kha a tak in a tlinter ni, Khrihfa mi hna kan zumhnak a fianter ni, cun thihnak thawnnak kha Jesuh Khrih nih a donghter i teinak he a thawhthan ni asi.

Khrihfa mi hna nih kan sunsak mi ni thiang pakhat asi. Zumtu cheukhat nih bia ruah hal ah kan chim tawn mi cu X’mas maw a biapi deuh, Thawhthan ni dah ti hi a si. A zei deuh ti kan thim zong ah vawlei mi hna kan caah cun sullam an ngei ve ve ko. Cu chung ah a biapi bik mi a muru cu nihin i a thothan mi kan Bawi Jesuh Khrih hi a si. Cu caah nihin thawhthan ni zong ah a ni le caan le thil sining nak in amah Khrih Jesuh kha kan nganter deuh awk a si. Mary Magdalin cu zingkate ah khuadei hlanah khin Jesuh an vuinak thlan a va kal tikah a ruah lo ning in thil a cang i, cultu hna he thlan chung ah an lut i an cawlcangh ning nih a kan cawnpiak mi ruat ti hna usih.

Mary cu zingkate i thlan ah a kal nain, zeiruang cem ah dah a kal ti cu theih a si lo, Johan zong nih a tial lem lo. Zeidah a cang lai ti hi cu a hngal ve hrim lo nain Jesuh umnak hmun ah cun a kal ko. Thlan hmun a phak tikah thlankhar lung arak i thawn cang kha a hmuh i, a tli i Simon Peter le zultu dang pakhat kha a va chimh hna.

Mary nih a hmuh tawn mi cu a timh mi kha si loin a dang khuaruahhar tu kha a si, a ruahkhawh lomi thil tu kha a cang. Thihnak in a thothan mi kan Bawipa Jesuh cu zumtu hna kan ruah khawh lo le kan phak khawh lonak a kan phak tertu, kan ruahkhawh lo pinlei tiang thluachuah a kan petu a si. A luancia mi kum za leng in Jesuh cu Lairam ah a thawhthan caah, nihin Laimi kan ruah khawh lo pinlei tiang le kan i tinhlo ning tiang in thluachuah a kan pek hi a si. Thawhthan zing ah Mary kalnak thlan lei cu hei cuan ve usih Khrihnih kan caah a kan tinhpiak mi a um ko.

Mary le Peter le zultu dang kha thlan ah cun an va tli than i Peter cu thlan chungah cun a va lut, a hawi pa zong a hnu in a lut ve. Thlan chungah cun Jesuh Khrih a lu an mennak le an zualnak khiangrang puan cu an hmuh. Mary chimmi cu a tak in an vun hmuh tikah an zumh i inn lei ah cun an kir.

Hi ka zawnah vun ruah than ka duh mi cu Jesuh puan kong hi a si. Jesuh Khrih vailam cung an khin lio ah khan ralkap pawl nih Jesuh hnipuan cu an i then i camcawhfung an zuh. Ralkap nih cun Jesuh cu Messiah a si kha an fiang lo, amah mipum kha a biapi deuh ah chiah loin a thil puan tu kha an duh deuh i an i cuh. Cu lioah vailam cung i misual an tah chih mi pa khat zong nih Jesuh kha thim loin luatnak le thil-ti-khawhnak khuaruahhar tuah kha a fial. Cu cu zumlo tu hna le thawhthannak kong le Jesuh hi mizei set dah a si ti a fiang lo mi hna lung put a si. Sihmenhsehlaw, Peter le Mary le zultu pakhat nih puan kha an i cuh lo, Jesuh tu kha khoika dah a si hnga tiah an kawl i inn lei ah an kir. Annih nih cun a puan nak in Jesuh kha an duh deuh i an i thim, an zumh mi zong a si.

Zumtu kan sinak ah Khrih hi a biapi bik mi a si ti kan philh theu tawn. Rev. Dr. Duh Kam nih a chim mi cu “Laimi cheukhat cu, a puan tu kan i cuh i vailam cung ummi pa a biapi deuh kha kan hngal loh, kan zumh mi kan i fiang lo tiah a ti.” Laimi khrihfabu ah Khrih kha a biapi deuh ah kan chiah lo chung paoh paoh cu, kan khrihfabu a nganfak lai, kan community thennak a chuak lai, chungkhar ah buainak a chuahpi lai, inn pa chakthlang he remlonak a chuah pi lai. Cu caah nihin zumtu hna nih zeidah a biapi bik ti hi ruah than a hau, kan zumh mi le kan kawl mi hi a thothan mi Khrih hi a si taktak hnga maw.

Thihnak tei in a thothan mi Khrih cu dawtnak a si, ngaithiam tu a si, mi sifak le nuhmei ngaktah daw tu a si, mi zawn ruat mi a si, a dohtu Pharasee hna zong a pheu hna loh, a cawnpiaknak a hrawmh ve hna, an zumh khawh nak tu ah an sin ah rawl a ei, an inn ah a leng, cu nun cu thawhthan nun cu a si.

Zumtu cheukhat cu Khrih kha biapi deuh si loin a puan tu kha kan ruat deuh sual tawn i, miphun hawi kan daw kho ti lo, thlarau rawltam mi kha pe ti loin na rawl a thaw ti mi lawng pek kan hmang. Zumhnak der mi kha bawmh chanh i kalpi tu si loin, a tluk le a der chin kha hmuh kan duh. Cu caah nihin ah Lai miphun kan sining hi thlarau ah, zumhnak ah a nganfak mi le a tihal mi kan tam peng ko rih hi a si. Cu caah Jesuh cu kan nun ah a biapi bik ah chia usih, tho than cang seh, khrihfabu i daw usih, miphun i zohkhenh usih, zumhnak ah zawnruahnak ngei usih, kan khrihfabu le mipi thlarau le zumhnak thanchonak ah i bawmchan usih.

Kan Bible kha van zoh than usih law, thlan chung ah cun an zualnak le a lu mennak puan cu a honih la loin a um ko. Hi puan cu Josef le Nikodemu nih an vui lio i an zualnak a si (John 19:38-41). A thawhthan tikah cun a chiah tak i thlan chung menmen ah an tang ko. Minung pek mi puan le thil a chiahtak mi nih thih hnu pinlei thawhthannak ah hin minung serchom mi le thil-ti-khawhnak zeihmenh a um lo, Pathian lawnglawng a si ti kha a fian ter.

Calvary tlang kha hei cuan than hmenh. Ralkap pawl an i cuh mi puan le vawlei thilri bantuk kha a donghnak ah cun thlan tiang lawnlawng a phan kho mi an si. Thihnak in thawhthannak ah a tel kho le a biapi mi an si lo. Nihin i vawlei thil ah kan buai mi hi zei an si lai lo, donghnak an ngei lai. Nain vailam cung i an tar mi Khrih tu cu thihnak thawnnak kha a donghter tu a si i thih thiam ti lo nak kha kan sinah thawngtha in a phuan cang ( 1Tim 1:10).

Hi vawilei cung minung hna kal ning le sining te hna, minung sinak in kan ruah mi le kan duh mi te hna, chun zaan ti loin kan kawl cuah mah mi vawilei rumnak hna le nifa tin nuamhnak ah kan kawl mi vial te hna hi, hawi dawt, thlankhur tiang lawng an phan lai. Thawhthannak ah an i tel kho lo. Khrih nih a thawhpi chih mi zeihmenh a um lo. Kan Khrihfa sining cu hi bantuk hna nih kan buaipi ti hlah she; vailam cung I khenh chihmi Khrih lawnglawng kha nihin a thothan mi cu a si.

Mary nih cun Jesuh ruak cu khoi ka dah a um hnga, an thuh hnga maw, ka va lak lai i thlan ah ka chiah than lai ti phun a tim i, a kawl mi Jesuh a hmai um tiang zong hngal kho loin cu kong cu a ruat. A thothan mi Jesuh cu a fiang lo, a hngal lo. Zumtu kan nun ah Jesuh kha a thi mi kawl in kan kawl theu; kanmah duhning deuh in siseh tiah khuakhan piak kan timh, khrihfabu le mibu sinah keimah zumhnak le ruahnak kan ti deuh, khrihfabu a lu si mi Jesuh kha kan philh caah, Mary bang kan miphun hi a nganfak i kan mithli a tlak thluahmah hi a si. Mary nih Khrih kha a si ti a fian hnu cun amah duhnak tu si ti loin Jesuh tu nih tuah ding rian kha a fial i a chim bang in a tuah. Thawnhthannak kha a zumh i a fiang mi hna cu Jesuh duhnak tuah tu kha an i thim, cu cu Bawipa duhnak asi, Pathian duhnak le pennak kan tuah hmasa cun a dang hna zong chap chih kan si ko lai (Matt 6:33).

Cu caah dawtmi zumtu vialte hna, nihin thawhthan ni ah hin zeidah a cang i, kannih tah zeidah kan kawl awk a si ti kan i fiang maw? A puan kong kan buai ko rih si ahcun, thluachuah, lunglawmhnak, le thiangthlarau tlun tikah zei as i kan i fiang lai lo i a zohtu men men lawng kan si ko lai. Nihin a thothan mi cu Khrih Jesuh lawng lawng kha a si.

Nihin thawngtha a hrawm mi kan dihlak Khrih thawhthannak thawngtha nih a kan kamh mi thlarau thawnnak le zumhtlak sinak nih lam kan hruai cio ko seh. Hmai zerhpi cu Hong Kong lei in caan an kan hman piak lai. Thlacam bu in hngak cio hna usih.

Pathian cu Thangthat Si Ko Seh!

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (April 17, 2011)

Palm Sunday

Khrih ah u le nau, nu le pa hna,

Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna! Pathian nih daihnak in pe ko hna seh! Nihin cu Tum Zarhpi Ni (Palm Sunday) a si. Kan Bawipa Jesuh sunglawi ngaiin Jerusalem a luh ni a si. Hmaizarh cu Thawhthan Ni (Easter Sunday) a si lai. Jesuh an tlaih i, vailam ah an tah, a thih hnuah a thawhthannak le amah a zummi paoh cu zungzal nunnak kan co ding a si kha, Khrihfa a simi paoh nih cun fak deuh in kan ruahthan caan a si. Sullam ngei tein caan hman i tim hna usih.

Hosanna! Bawipa min in a rami cu Pathian nih thluachuahnak pe ko seh. . . . Hosanna! A sang bik van ah khin Pathian cu thangthat si ko seh. (Marka 11:9-10)

Thlacam dingmi:

• Hmaizarh a Thiangmi Zarh (Holy Week) kan hmannak ah Pathian nih lam a kan hruai i, sullam ngei tein le Pathian dawtnak ruat buin kan hman cio khawh nakhnga thlacam hna usih.
• Thinlung, taksa, le thlarau damnak kan hmuh cio nakhnga thlacam hna usih.
• Ngaihchiatnak, retheihnak, le harnak a tongmi hna caah thlacam hna usih.

Nihin ah chim ka duhmi cu "Pathian cu thangthat si ko seh" tihi a si. Cathiang kan rel ta lai:

Matthai 21:9 A hmai i a kalmi hna le a hnu in a zulmi hna cu an bu ning piin an au i, “David fapa cu thangthat (hosanna) ko u! Bawipa min in a rami cu Pathian nih thluachuah pe ko seh, Pathian cu thangthat (hosanna) ko u,” tiah an ti.

Pathian cu Thangthat Si Ko Seh!

Palm Sunday kan phanh tikah kan chim tawnmi le kan theih tawnmi cu “Bawipa nih a/n herh” timi hi a si. Jesuh nih, “Kan Bawipa nih a herh” tiah nan va ti hna lai tiin a zultu pahnih cu a fial hna. An rak pek sianh tak ko hna. Cu ti cun, Jesuh cu laa note kha aa cit i Jerusalem ah a lut. Jesuh nih laa i cit in Jerusalem a luhnak kong hi thawngtha cauk pali nih an chim cio (Matthai 21:1-11; Marka 11:1-11; Luka 19:28-40; Johan 12:12-19). An chimmi belte ah dannak tete cu an um. Tahchunnak ah, Matthai nih cun “laa le a fate” tiah a ti lio ah Marka le Luka nih cun “laafa” tiah an chim. Johan nih cun “Kan Bawipa nih a herh” tiah Jesuh nih a zultu pahnih a thlah hna nak kong a tial lo. Laa aa cit ti lawng a tial. Cun, Johan lawnglawng nih kuhchuk hnah kha an i put i Jesuh cu an don tiah a chim.

Zei bantuk in an chim hmanh ah, thawngtha cauk pali nih an chim ciomi cu Jesuh cu Jerusalem ah laa aa cit i a lut, tihi a si. Nihin cu Palm Sunday a si bantuk in Jesuh nih Jerusalem ah laa i cit in a luhnak kong ah kan hmuhmi le a hmaizarh ah a cangmi chungin thil pathum langhter ka duh.

I

Jesuh nih laa note aa cit tikah mipi nih lam ah khan an puan an phah i, a cheu nih thinghnah kha an phah piak. Hika ah thil pahnih ruah awk an um.

Pakhatnak, rangtum cit loin laa aa cit. Hlan lio chan ah, uktu bawi pawl nih khua chungah an luh tikah rang an i cit theu. Teinak a hmutu, ral a tei tu an si langhternak ah a si. Khua chung i an hung luh tikah mipi nih an don tawn hna i, thangtthatnak an pek tawn hna. Sihmanhselaw, Jesuh nih cun laa aa cit. Phundang in chim ahcun, porhlawtnak le uanthlarnak he Jerusalem hi a lut lo. Laa cu a lung a nem tiah ruahmi a si. Laa aa citmi nih hin siangpahrang a si ti zong a langhter fawn. Tahchunhnak, Solomon nih cun David i laa kha i cit in Gihon ah siangpahrang cang dingin a kal (1 Siang 1:33, 38). Jesuh nih cun laa cit in Jerusalem khua chungah a luh tikah ral a teitu siangpahrang le ralbawi bantuk in a lut lo. Laa cungin toidornak le lungnemnak he a ra. Daihnak a ratpitu a si nak a langhter. Isa 9:6c nih “Daihnak bawi a si lai” a timi kha a tling.

Pahnihnak, lam ah puan le thinghnah an phah piak. Hi lio caan ah “puan” hi anmah minung ai ah ruah a si i Jesuh kalnak lam ah an phah piak tikah na minung kan si, ti an langhternak a si. Tahchunhnak, Biakam Hlun ah Jehu siangpahrang kha mipi nih an puan an rak phah piak (2 Siang 9:13). Cun “thinghnah” hi Pathian biak dingah an kal tikah an i ken tawn. Atu cu an ken sawhsawh si loin Jesuh caah lam ah an phah.

Kannih tah zeitin dah kan don ve? Bawipa hmai ah toidornak he kun in kan nunnak kha puan bang phah i, Bawipa ka nunnak hi nangmah nih uk ko, ti ve hna usih.

II

Jesuh cu mi tampi nih an zulh i “Hasanna! David Fapa cu thangtthat ko u!” tiah an au. Hosanna timi hi Greek holh a si i, Aramaic holh an lehchinmi a si. Aramaic ahcun hosa‘na ti a si. Cu zong cu Hebru holh in an i lakmi a si i, Hebru ahcun hosi‘a-na ti a si. A sullam cu “Kan khamh tuah!” tinak a si. Asinain, Jesuh chan a phanh tikah cun, “thangtthat u!” ti sullam an ngeihter cang. David fapa cu thangtthat ko u! Bawipa min in a rami cu Pathian nih thluachuah pe ko seh! Pathian cu thangtthat ko u! tiah mipi cu an au.

Kannih tah zeitin dah kan au ve? Siangpahrang hna lakah siangpahrang ngan bik a simi Jesuh cu thangthat si ko seh, tiah a au ngammi le a au khomi si ve hna usih.

III

Jerusalem khua chung vialte hninh dih tiang in a rak conglawmhtu hna nih caan a rauh hlanah, Pilat nih kan thlahpiak hna lai tiah a ti lio ah, “Vailam ah khenh chih ko!” ti tu in an au. Zei ruangah dah a si hnga? Thil pahnih te in langhter hmanh usih.

Pakhatnak, vawleicung siangpahrang bantuk a si lo caah. Judahmi nih cun an hngahmi messiah cu ralbawi phun in an ruah. A kan uktu, kan ral a simi Rom cozah hi a tuk lai, a tei lai i, a uk lai an ti. Sihmanhselaw, Jesuh nih cun cucu a tuah lo. Tuah aa timhmi hrim kha a rak si lo. Cu caah, mipi an lung an i let tthannak a si.

Pahnihnak, vawlei kong lawng an ruat. Phundang in chim ahcun, anmah vawlei lei in hlawknak a kan pe lo tiah an ruah caah, an hlawtnak a si. Nihin Khrihfa tampi zong biaknak ah hlawknak kan kawl theo tawn. Kan i hlawk ti rua lo tiah kan ruah tikah, biakinn kal kan zuam tawn lo. Pathian sinah thlacam kan daithlang.

Kan dam caan, kan hlawh tlin caan le kan i lawmh caan lawngah Jesuh a lawmh i, a dang caan ah a philhmi kan si lo ding hi, Judahmi hna an nunnak nih a kan hmuhsakmi cu a si. Miaknak hmuh khawh ding lawngah siloin sunghnak a chuah khawh ding thil a si zong ah hosanna a ti khomi si ding a biapi ngaingai.

Biafunnak

• Kan Bawipa Jesuh nih pakhat cio hi a sunparnak caah a kan herh.
• Bawipa hmai ah toidornak he kun in kan nunnak kha puan bang phah i, Bawipa ka nunnak hi nangmah nih uk ko, ti hna usih.
• Bawipa cu siangpahrang a si caah thangtthat hna usih. Thangthat awk tlak taktak cu Jesuh a si.
• Nihin bantuk lawngah si loin a zungzal in, harnak kan ton caan ah siseh, lawmhnak kan ton caan ah siseh, Bawipa a thangtthattu si i zuam hna usih.

Khuazing Pathian nih thluachuah in pe ko hna seh!

Kaa lawm.

Thomas Cung Bik

Philadelphia

Nan Thinphang Hlah, I Lawm U

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (April 10, 2011)

Caan tlaitu: Thomas Cung Bik

Thawngtha chimtu: Pastor Za Thawng Cin

Khrih ah u le nau, nu le pa hna,

Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna. Khuazei hmunhma kan um hmanh ah Pathian a thangthatmi Khrihfa kan si hi a biapi tuk hringhran. Pathian aa bochanmi le a tihzahmi Khrihfa si i zuam usih. Nihin kan caan hmannak zong hi thlacamnak ngeih dihin rel dingah kan sawm hna. Pathian nih thluachuah in pe ko hna seh!

Salm 118:28-29 Nangmah cu ka Pathian na si i kan lawmh; na lianhngannak cu ka thanh lai. BAWIPA cu a tha caah lawm tuah u, a dawtnak fek cu zungzal in a hmun.

Thlacam cahnak:

• Kan umnak ram cio cozah caah thlacam hna usih.
• Kan vawlei ah daihnak a um nakhnga thlacam hna usih.
• Kan vawlei hi a zaw ko cang. Atu lio Japan ah, Kawlram ah, ram dangdang ah harnak a tongmi hna caah thlacam hna usih.

Nihin kan thawngtha chimtu theihternak kan tuah hlan ah, amah nih a phuahmi hla “Jesuh Kan Ceunak” timi hi ngai ta hna usih.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Pastor Za Thawng Cin a si. Amah hi Pu Sai mang le Pi Lucky i an fapa a si. Hakha peng Zokhua ah a chuak. 2002 ah B.Th. (CCC), 2003 ah BA (Kalay University), 2007 ah Master of Arts in History (Kalay University) le 2007 ah Master of Research (Mandalay University) in a ngah hna. Hla lei a thiam ngaingaimi a si i, HBC, IBC, le ZBC hna ah choir master a rak tuan. 2009 thawk in Chin Evangelical Baptist Church of Texas ah Youth Pastor a tuan. A cungah tampi kan i lawm.

NAN THIN PHANGHLAH I LAWM U

Phungchimtu 12:8 “Pakpalawng lawngte, pakpalawng lawngte zeizong vialte hi pakpalawng lawngte an si dih, tiah phungchimtu nih a ti.”

Nihin kan nunnak ah hin zeithil nihdah thinphannak um lo tein lawmhnak a kan pekkhawh? Micheu Rianttha, thlahlawhttha. Micheu nih kan duhmi thil caan sau deuh tuahnak nih an tilai. Lawmhnak thil ah kan ruahmi cu nihin zongah kan kawl cio. Culawmhnak thil ah kan ruahmi thil cu aa dang cio. Cu kankawl mi thil cu kan hmuh taktak ah tah kan i lawmhnak cu a tling taktak maw? Cunih cun a kan lawmhter ko ah ziah kan dawi peng ko lo, kan fa le zong kan chimh peng ko hna lo? A kan lawmhter taktak lo ahtah ziah thlennak tuah ding ah caan kan hngah len?

Kan rel mi Bible ah Solomon nih Minung nih kan nunnak ah kan ngeih dingmi hmuitinh,Goal kha a chim. A hmuhmi cu; “I lawm u, nan thinphang hlah,” ti hi a si. Hi thil lungfian hi minung nunnak ah biapi bik a si. Vawlei nih hin zeihmanh a kan pe kho lo i a kan pek mi cu pakpalawng le thinphannak le ttihnak lawngte an si. Pathian lawnglawng nih a dikmi nunnak sullam le lawmhnak taktak a kan pek.

Bible bia ah, “Pakpalawng lawngte an sidih tiah phungchimtu nih a ti,” Hebrew biafangah pakpalawng nih a chimduh mi cu, “Thikhu,” tinak asi tiah Bible thiammih an ti i, a sullam cu, Tikhu cu hmansan tlai lo, a lo zaumi, cu tikhu cung ah zumhnak chiah cu a ziam lai tikha asi. Hizawn ah midang pawl ruahmi cu sullam ngei lo asi kan ti kho men. Midang ta a si lo. Phungchimtu 2:2-9 ah, “Nih hi hruh a si, i nuamhnak nih hin zeihmanh tthanak a kan pe kho lo ti kha ka hngalh. Ka pum cu zu in ka lawmh ter lai i ka lungthin in fimnak cu ka kawl lai ka ti. Cucu minung nih vawlei cung i caan tawite a nun chungah hin a tuah khawh mi thil ttha bik a si rua lai, tiah ka ruah. Rian nganpipi cu kan lim hna, inn ka sak hna i mitsur dum kaa ser hna, Dum le tlonlennak hmun kha kaa ser hna i an chung ah thingthei kung a phunphun ka cin hna. Ti toihnak ding caah tili ka ser hna. Sal nu hna he sal pa hna he kaa cawk hna i ka inn chung i a chuak mi sal zong ka ngeih hna. Kei mah hlan ah Jerusalem i a rak um mi nih an ngeihmi nak tam deuh in cawrun hna le turun hna kha tampi ka ngeih hna. Cun ka uk mi hna ram siangpahrang hna rothil chung khan sui le ngun kaa pumh hna, hla satu nu he pa he kaa chiah hna i ka duh zat in nu kha kaa ngeih hna. Ka ngan taktak ko Jerusalem khua i a rak ummi aho nak hmanh khan ka ngan deuh ko lai, ka fim ngaingai fawn.”

Solomon hi hi chung a langhter minak tam in a rummi a si. Aduhmi inn le lo a sak khawh. Thil ngangan a tuah i vawlei hmunkip in a rumnak zoh ah an ra. Solomon thutdan zoh tik ah, Sui in sermi Lion nih a kulh. Cu rumnak vialte cu Solomon nih a ngeih ko bu ah- Pakpalawng lawngte an si a ti. A thih tik ah a fapa nih kum tlawmpal ah a rumnak vialte cu a vaivuanh dih ko. Cucaah Zeidah Solomon nih a nunchung har taktak in rian a ttuan mi cu a si? Zeihmanh lo a rak si.

Achimmi bia kan duh lo i ka duh zat poh kan kawl ko ah ziah apoi kan ti men kho. Solomon zong nih a rak i zuam ve mi a si. “Sal nu hna he sal pa hna he kaa cawk hna i ka inn chung i a chuak mi sal zong ka ngeih hna. Kei mah hlan ah Jerusalem i a rak um mi nih an ngeihmi nak tam deuh in cawrun hna le turun hna kha tampi ka ngeih hna. Cun ka uk mi hna ram siangpahrang hna rothil chun gkhan sui le ngun kaa pumh hna, hla sutu nu he pa he kaa chiah hna i ka duh zat in nu kha kaa ngeih hna. Ka ngan taktak ko Jerusalem khua i a rak ummi aho nak hmanh khan ka ngan deuh ko lai, ka fim ngaingai fawn.

Vawlei chawva hin lawmhnak taktak rak umseh law Solomon nih a codiam lai. Lawmhnak taktak hi Siangpahrang sinak le, cathiam, tuchan lentecelh minthang, hlasak thiam hna sin ah um in hmuhkhawh mi rak si seh law Solomon nih ahmuh diam lai. Siseh, Solomon cu hi thil vialte a tuah i a ngeih dih ko bu ah Pakpalawng, lawmhnak a um tthiamthiam lo mi nun kha a ngei ko.

Solomon nih aa zuamrih mi cu a rian ah kir tthan i thil tuah tthan kha si. Siseh caan hlawnh thiamthiam asi. Phungchimtu 2:22-23, “Rethei le zaangbaa in Ni toi i na ttuan mi vialte chung hin zeidah na ngeih? Na nun chung poahpoah ah cun na tuahmi thil poh nih hin lungfahnak le lung retheihnak dah ti lo cu zeihmanh an pek mi a um lai lo. Zan hmanh ah na ruahnak khan a dinhter kho lo. Mah zong hi pakpalawng a si ko,” a ti.

Cucah zeidah kan nunnak i a hmuitinh, Goal a si lai? Vawlei thil, rumnak le rianttuan hna hi pakpalawng an si ah zei dah a taang ti? Na thinphang hlah, i lawmtuah?

Zeizong thil pakpalawng an si ah ziah ca cawn le innlo ngeih le rianttuan cu a hauh, pakpalawng an si ah? Pathian nih thil vialte pakpalawng in a sermi hi tinhmi a ngeih. Minung nih thildang vialte kaltak in a mah kha kan khamh tu ah I tlaihter kha a kan duh. Cu nun cu kan ngeih ahcun Pahthian nih a tak mi nunnak le lawmhnak a kan pek.

Phungchimtu 2:24-25, “Minung nih hin a tha bik a tuah khawh mi cu zeidah a si ti ahcun, ei i din i a hmuh mi poh kha i nuamhpi hi a si ko. A si nain mah zong hi Pathian kut in a rami a si kha ka hngalh. Zeicatiah amah tel lo in a ho nih dah ei awk an hmuh khawh i a ho nih dah nuamhnak an hmuhkhawh?”

Kan nunnak hi sullam a hung ngei tthan. Zeicatiah, “Jesus nih Pathian he remnak a kan tuahpiak tthan. Hi hi kan mah ai ah zeihmanh lo sinak ahkhan dir in a ser. A bia in thinlung thar a kan pek i, a donghnak ni ah kan pum zong thawhter in zungzal nunnak akan pek te lai i, ka tuah mi thil vialte hi pakpalawng an si ti te lai lo. Zeicatiah Sualnak le thihnak a um tit e lai lo. Siseh cu nunnak hmun kan phak hlan tiang, Solomon nih nunnak a hmuh ning le a kal pi ning cu- i lawm u, nan thinphang hlah ti a si.”

Na thinphang hlah, Pathian nih kan caah khua a khan ko. Pathian hneksak nak kan ton hmanh ah i lawm ko. Solomon bang kan thiam tawk in rian kan ttuan ko. Bill kan pek ko bu ah hmunkhat ah thawngttha rian kan ttuan ko. Paul nih, I Cor. 15:58 “ Cucaah ka u le ka nau hna fekte in dir u law zeihmanh nih in thial kho hna hlah seh, Bawipa rian tei mak tein nan ttuannak ah cun i manh lo ngai in um zungzal ko u. Bawipa rian nan ttuan mi cu a lak a si bal lo ti khan nan hngalh.”

A caan ah kan rian ttuahmi theipar kan hmu lo kho men. Siseh pakhat nih an tuh a dang nih an zohkhenh. Siseh thlarau theitlai cu a donghnak ah lawmnak he kan zun ti te ko lai. Cucaah na thin phang hlah. Na thin phannak le na lau nak vanpang cu thlacam nak in Bawipa pe, zeicatiah kan thlacamnak cu a theih i. thlarau in a kan tei pi.

Hi thil kan tuah khawh nak hnga, a bia ah kan dir a hau. I Timote 2:15, “A rian a zahpi lo mi, Pathian biatak hman te in mi a cawnpiak tu saya bantuk in Pathian hnathlaknak khan a hmuhkhawh nak hnga fakpi in i zuam.”

Solomon cu a rum, lawmhnak a kawl a hmuh dih hnu ah, Pathian bia ah a phan. Hihi nihin kan nunnak ah kan i lawmhkhawh hnga nak lam a si. Hihi hi vawlei hi Dead End, kalnak aum ti lo i a dong mi hmun asi kha kantheih khawh lai. Hitinhi Fimnak kan ngei lai i, lawmhnak le zungzal nunnak tiang phakpi tu thil kha a tu kan nun lio hrimhrim in kan i thimthiam lai. Cucu Solomon nunnak in kan hmuh mi asi.

Pathian Hmuhnak Lam

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (April 3, 2011)

Caan tlaitu: Thomas Cung Bik

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Luke Sui Kung Ling

Khrih ah u le nau, nu le pa hna,

Kan biakmi Khuazing Pathian nih daihnak, hnangamnak, le thluachuahnak in pe ko hna seh! Pathian nih a kan dawt ko. Vawleicung a si caah harnak, ngaihchiatnak le retheihnak kan ton caan an um. Nain, kan Pathian nih cun a kan kal tak ballo. Kan sinah a um peng ko. Nihin zong ah caan sunglawi a kan serpiak rih. Pathian min thangthat si ko seh!

Salm 51:10 Mawi Pathian, ka chungah hin lungthin thar ka serpiak law a thar le zumhtlak a simi ruahnak ka chungah chia ko.

Thlacam cahnak:

• Ngaihchiatnak a tongmi chungkhar hna caah
• Malaysia-Thailand ramri ah tlaihkhih a tongmi hna le Malaysia ah tlaihkhih a tongmi kan miphun hawi hna caah
• Pumpak cio nih Pathian zumhnak le tihzahnak ah kan than nakhnga

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Rev. Dr. Luke Sui Kung Ling a si. Amah hi Leitak khuami Pu Hrang Ling (Tleicia) le Pi Far Men fapa 6 lakah upabik a si. 1982 ah tanghra a awng. Falam ZTC ah a kai i 1988 ah MIT nih B.Th. degree an pek. 1988 in Zophei Bawipatlang ah pastor a tuan. MIT ah B.D. a kai than i 1995 ah degree a lak. 1995 June in CCC ah lecturer in a lut i Registrar rian zong a kemh. 1998-2001 tiang TTC, Singapore ah cacawn a peh than i M.Min. degree an pek. 2002 in CCC ah a lut than i Academic Dean a kemh chih. 2005 November ah Philippine Christian University ah cacawn a peh than i M.A. le naite ah Ph.D. an pek. CCC ah a tuan than ding a si. Caan a kan hmanpiak khawh caah a cungah kan i lawm hringhran.

PATHIAN HMUHNAK LAM

Text: Matthew 5:8

“Lungthin a thiang mi nih Pathian nan hmuh lai”

John 10:10b

"Kei cu nunnak kha duhdimte in an ngeihnak hnga ca ah ka ra"

Introduction

Lungthin Thiang mi si ding ah Pumsa Thiang sinak zong a herh. Thianhhlimnak hi minung nunnak ah a biapi tuk. Thianhlimnak lo in minung nunnak a kal kho lo. A thianghlim lomi hmunhma ah kan um kho lo. A nam, a thu mi rim ah kan um kho lo. A thianghlim lomi hnipuan zong kan ihruk-aih kho lo. A thianglo mi tirawl zong kan ei ding kho lo. Cubantuk in a thianglo mi thinlung zong ah um khawh a si lo. Thianhhlimnak hi a biapi hringhran.

Kan Bible ca nih “Lungthin a thiangmi nih Pathian nan hmuh lai” a timi lawng hi a za lo. Pumsa a thiangmi si a herh ve. Pumsa a thian lo ahcun Lungthin zong a thiang kho lo. A pahnih in thian a hau mi a si.

Minung pumpak pakhat hi iruat cio tuah usih. Thianhhlimnak he pehtlai in minung pumpak cio nih a hrampi (Essential) herhmi phunli a um. Cu hna cu

A. Taksa/takpum (Physical body) thianhhlimnak

B. Hruk-aih hnipuan (Dress/clothing) thianhhlimnak

C. Thinlung (Mental) thianhhlimnak

D. Thlarau (Spiritual) thianhhlimnak

Acung ttialmi hi pumpak level a si. A bu (Community, Society, Organization, Institution, etc.) hna zong ah hi a cunglei hna hi pumpak cio nih a bu ah kan ngeih ding a herhmi an si.

Thianhhlimnak Phunphun

Thianhlimnak hi a tlangpi in tthen 2 in kan tthen lai.

I. Lenglei (External) thianhhlimnak

II. Chunglei (Internal/Inner) thianhhlimnak

Number 1-nak Lenglei thianhhlimnak hi phun 2 in kan tthen rih lai.

1. Pumsa (Physical/Bodily) thianhhlimnak

2. Hnipuan (Dressing, Clothing) thianhhlimnak

I. Lenglei Thianhlimhnak

Lenglei thainhhlimnak kong hi Thinlung thianhhlimnak a biapit zia kan fiankhawh deuhnak hnga ding ca ah kan chim hmasa lai. Hngalh hmasa a herh fawn.

Minung nunnak ah thianhhlimnak phun 4 kan chim cang bantuk in hi phun 4 ning hin thianhhlim a hau. Pali lakah pathum thianhhlim ko zong ah pakhat a thian lo ahcun san a tlai lo. Kan pumpi nih a thianglo timi label a co tthiamtthiam ko.

Mi pakhat cu a takpum a thianhhlimh ko bu ah aa hruk aih mi hnipuan a thianhlim lo ahcun cu mi pa/nu cu a thianghlim lo ti a si tthiamtthiam ko. Amah takpum lawng a nam si lo in pawngkam zong a namh chih dih. A sin ah umkhawh a si lo.

Mi pakhat cu a aa hruk-aih mi a hnipuan a thianhhlimh ko bu ah a takpum a thianhlim lo ahcun cu mi pa/nu cu a thianghlim lo ti a si tthiamtthiam ko. A pawngkam tiang a rimchia nih a namh ca ah a pawng ah umkhawh a si lo. Cucaah mi pakhat taksa thianhhlimnak ca ah takpum he hnipuan he thianhhlimh a herh.

II. Chunglei Thianhhlimnak

1.  Thinlung Thianhhlimnak

Chunglei thianhhlimnak ti tikah thinlung thianhhlimnak hi chim duhmi a si. Phundang in chim ahcun thinlung thianhhlimhnak a theipar cu nunzia ah a langh ca ah “Nunzia thianhhlimhnak” (“Purity of morality”) ti zong in hngalh a si. Mipakhat cu a takpum le a hnipuan hruk-aih mi a thian ko bu ah a thinlung a thian lo ahcun mibu thinlung ah um awk a ttha ve lo. Takpum le hnipuan a thianghlim lomi hna nih takpum le hnipuan a thianghlim mi hna sin ah um bantuk khi a si ve. Cucaah thinlung thianhhlimhnak hi a biapi ngaingai. A thianghlim lomi thinlung ah huatnak, nahchuahnak, sual duhnak, zaang-ennak, hakkauhnak, etc. pawl an um. A thianghlim mi thinlung ahcun dawtnak, zaangfahnak, ngaihthiamnak, lungsaunak, lawmhnak etc. pawl an um.

2. Thlarau Thianhhlimnak

Thlarau thianhhlimhnak hi Thinlung thianhhlimhnak he aa pehtlai ngaimi a si. Cucaah cattialtu cheukhat nih thinlung le thlarau hi dirhmun le sining aa khat in an hman/chim ttheu. A ngaingai ti ahcun minung nunnak hi thinlung nih a hruaimi a si. Thinlung rianttuannak hi mit in hmuhkhawh mi a si lo. A theipar tu cu mithmuh in minung nunzia ah a lang mi a si. Thlarau rianttuannak kan timi zong hi mit in hmuhkhawh mi a si lo. A theipar lawng minung nunnak ah a langmi a si ve. Cucaah Thinlung le Thlarau hi sining aahrawm in (Interchangeably) an chim ttheunak a si.

Galatians 5:22 ah Thlarau theitlai hna cu: dawtnak, lawmhnak, daihnak, lungsaunak, zangfahnak, tthatnak, zumhawktlak mi sinak, toidornak le mah le mah itei khawhnak hna an si (Gal 5:22). [The fruit of the Spirit: love, joy, peace, patience, kindness, goodness, faithfulness, gentleness and self-control (Gal 5:22, NIV].

Thlarau theitlai he aa ralkah mi hna cu: nu le pa sualnak, a thurhawm mi thil, aa dawhcah lomi thil, siasal bia, dawih le eih te hna hi an si (Gal 5:19-20). Pakhat le pakhat an i ral, an i do, an i nahchuah, an thin a hung, anmah zawn lawng an ruat, an itthen, ziar an i ngeih, zu an ri, an au an khuang i cu bantuk thil a dang tampi kha an tuah lengmang hna. Cu bantuk thil a tuahmi hna cu Pathian Pennak an hmu lai lo (Gal 5:21). [The acts of the sinful nature are obvious: sexual immorality, impurity and debauchery; idolatry and witchcraft; hatred, discord, jealousy, fits of rage, selfish ambition, dissensions, factions and envy; drunkenness, orgies, and the like. Those who live like this will not inherit the kingdom of God (Gal 5:19-20, NIV]

Thinlung le Thlarau thianhhlimhnak ah hin ruahnak le tinhmi a thiangmi siding zong a biapi. Eg. Nihin free vangelist cheukhat le founders pawl khi kan chim kho ngai, kan nal taktak. Kan tinhmi a dik maw ti khi an kan thei kho hna lo. Midang zong kan thei kho ve hna lo. A tak nak in a deu khi a muisam le a lenglang ah aa dawh deuh an ti ttheu bang theihkhawh kan si lo. Kan theipar lawng in theihkhawh a si. Theitlai cu an par veve ko. Mah pumpak le chungkhar ca lawng ah a theipar a hung si ahcun cucu tinhmi tthalo, a thurhnommi thinlung in a chuakmi theipar a si. Mipi ca ah a theipar a hung si i mipi nih an cohlan mi le an ni lawmh mi le an inuamhpi mi a si ahcun cu bantuk cu a thianghlim mi thinlung in a chuak mi theipar a si. Nihin ah evangelists, founders, pastors tampi cu self-interest ca ah Pathian le Thlarau min zuar in thinlung tinhmi thianglo he a nungmi kan tam cang. Kan zapi iralrin kan hau cang.

Thinlung le Thlarau thianhhlimhnak hi midang nih pekhawhmi le tuahpiak khawhmi a si lo. Mah nih tuah dingmi a si. Mah nih tuah lawng ah a tlam a tlingmi a si. Pathian nih minung vialte thleidang lo in thinlung a kan pek cio. Cu a kan pekmi thinlung cu a ttha in hman le a chia in hman ding lawng lam pahnih a um. A ttha in ma kan hman, a chia in dah kan hman timi pumpak cung ah aa hngat mi a si. Cu cungah a cung i minung sining (huatnak, sualnak, hakkauhnak, etc.) in a hmang mi nih Pathian pennak ah an lut kho lai lo. Sihmanhsehlaw Thlarau sining in a hmangmi nih Pathian pennak an hmuh lai. Hi lam pahnih lawng hi a basic principle pi cu a si.

Kan takpum zawtfahnak a kan petu hna cu a thianlonak le a thunam mi ah a ummi fikfa, tho, rungrul, zu, etc. pawl an si. Kan takpum le kan hnipuan a thianlo ahcun hrik, tthah, hmaifa, ui hrik pawl an um colh i an karh colh. Cu bantuk in kan inn le kan pawngkam a thianlo ahcun fikfa, tho, zu, etc. pawl an um colh i an karh colh ve. Hi zawtnak a kan petu le a kan sehtu hna hi an umduhnak hmun a thurmi kha thianh lo ahcun zeitluk kan thah len hna zong ah an karh tthan lengmang ko. Thahkhawhnak le karhter tilonak lam pakhat lawng a um. Cucu an umnak hmun thianter kha a si. A umnak hmun kan thianh hlan poah cu an karh tthan lengmang ko lai i zawtfahnak an kan pek chin lengmang ko lai. An umnak hmun kan thianhkhawh lawng ah an um ti lai lo i pumsa ngandamnak zong kan hmuh lai.

A cunglei bantuk in thinlung thianhhlimhnak zong a si ve. Pathian pennak chung luh ding a kan dontu, a kan khamtu hna a simi huatnak, nahchuahnak, hakkauhnak, sual duhnak, etc. pawl an umnak kan thinlung kha thianter a hau. Thianter ttunglo in a thah in thah ahcun a cung i hrik le thah, fikfa, hmaifa hna an karh tthan lengmang bantuk a si ve ko. Karhter ti lo in hlohnak lam pakhat lawng a um. Cucu a hnawm mi, a thunam mi thianh (thiannak) kha a si. Cutikah lawng kan thinlung ngandamnak kan hmuh lai i Pathian pennak ah kan lut kho lai.

Hi thinlung thianhhlimnak hi ahohmanh ai-rawl in ituahpiak khawhmi a si lo. Mah pumpak cio nih tuahding a si. Hringtu nu le pa nih siseh, cawnpiaktu saza le sazama nih siseh, pastor nih siseh, evangelist nih siseh, sibawi nih siseh, ahohmanh nih ituahpiak khawh a si lo. Tuah ningcang a lam lawng hmuhsak le cawnpiak khawh a si. A tuahtu taktak cu pumpak cio kan si. Cucaah aho hmanh bochan awk a si lo. Kanmah le kanmah kha kan ibochan a hau. Mah le mah teitu si a herh. Mah le mah teinak lawng in tuahkhawh mi a si. Cucaah mah le mah itei hi teinak sangbik a si an tinak a si.

Hi teinak sangbik an timi hi a dikmi hrim a si. Midang tei kan izuam hlan ah mah le mah kan itei hmasa a herh. Cu hnu lawng ah midang kan teikhawh hna lai. Mah le mah hmanh kan itei khawh hlan ah midang tei khawhnak lam a um lo.

A tawinak in chim ahcun kan thinlung kan thianter (eradicate hatred, envy, lust, etc.) ahcun Pathian pennak chung ah kan um cang tinak a si. Kan thinlung kan thurhnomh ter ahcun Pathian pennak ah kan lut kho lai lo.

Biadonghnak

Pathian hmuhnak le Pathian sin phaknak ca ah lam kan zawh ding cu "Thiannak Lam" hi a si. Lamdang kan zawh ahcun sehtan sin hna kan phan lai. Kan Bible ca nih a chimmi "Lungthin a thiangmi nih Pathian nan hmuh lai" timi ah hin thinlung thiannak ca ah taksa zong thian chih a herh. Cucaah Taksa, Thinlung, Thlarau in a thiangmi si kan herh. Cucu a ho cio poah nih kan izuam awk rian a si. Midang nih midang ca ah ituahpiak khawhmi a si lo. Cu lawng ah damnak tlamtling (Taksa, Thinlung, Thlarau) kan hmu lai. Cucu Pathian nih a duhmi a si. Amah sining kha a si. “Pathian kha nan hmuh lai”timi ah hin Pathian taktak kha minung bantuk in nan hmuh lai tinak si lo. Pathian a sinak tu kha nan hmuh lai tinak a si. Cucu damnak tlamtling (duhdim nunnak--Abundant life -John 10:10) timi cu a si. Nunnak tlamtling – Life in its fullness timi zong a si.