Christmas Hi Rak Um Lo Sehla!

CIM Thawngtha (2011 Christmas Ni)

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Stephen Hre Kio

Caantlaitu: Lal Cung Awi

Biahmaithi: Khuaza ramkip in CIM Thawngtha aa hrawmmi zumtu nu le pa,u le nau nan dihlak cungah Christmas Lawmhnak um hram seh. “A sang bik van ah khin Pathian cu sunparnak hmu ko seh. Cun, a dawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak (Peace) um ko seh,” tiah vancung ralkapbu nganpi nih hla an rak sak bantuk in, nihin Christmas Ni sunglawi ah hin 01. Pathian nih sunparnak hmu sehlaw, 02. kan umnak hmun cio ah daihnak (peace) um hram ko seh ti hi kan thlacamnak si cio hram seh tiah kan sawm hna. Hi thil pahnih hi a umlo ahcun Christmas sullam a tling kho lai lo. Cucaah, Christmas caan i kan tuahmi kip nih Pathian sunparnak a langhter i, mah le inn chungkhar cio ah, Khrihfabu cio ah, khuachung ah, cun kan ram ah daihnak a um khawhnak hnga thlaza rak cam cio u sih.

Thawngtha chimtu: Nihin i thawngtha a kan chimtu cu Laimi Khrihfami caah thlarau in kan pa bik a simi Rev. Dr. Stephen Hre Kio a si lai. Kan pa Van Lian pa cu Pathian dawtnak thawngin nikhat hnu nikhat a no chin, a thawngtha chimmi zong a thlum, a al chin lengmang. Atu lio hi kan nu Van Lian nu he Indianapolis khua i ICBC Khrihfabu sinah Senior Pastor tuan pah in Laimi an fa le an kan umpi lio a si. Hibantuk in, nihin Christmas ni theng te ah CIM Pulpit in thawngtha a kan chimhmi cungah hin CIM min in lunglawmhnak tampi kan ngei. Atu cu thawngtha i hrawm cang hna u sih.

Christmas Hi Rak Um Lo Sehla!

Jesuh Khrih zumtu a si lomi nih siseh, cun zumtu an si nain an zumh ning phundangte a simi hna cheukhat si hnaseh, Jesuh Khrih hi vawlei tuanbia chungah telh awk a si lo; Jesuh Khrih hi vawlei ah a chuak ngaingai bal lo i, Baibal ca nih a ti, an timi hi minung phuahchom lawngte an si, a titu an um pah tawn. Jesuh kong an tialnak Gospel siseh, Khrihfabu hruaitu hna nih an bu chungtel sinah ca an kuat mi Epistles hna zong si hna seh, zumhnak i tialmi, phuahchom deuh, an si caah vawlei tuanbia tialnak (World History) ah telh tlak an si lo, an ti pah theu. (The Gospels and Epistles are not historical documents, they are writings based on faith; history and faith are operating at two different levels. History is based on what is real, and faith is based on what is ideal, a titu an um pah tawn.)

Christmas hi rak um lo taktak sehla, asiloah Jesuh hi chuak loin rak um ngaingai sehla, zei khi dah kan lawh hnga? tiah ka ruah caan a um tawn. Jesuh Khrih hi vawlei ah chuak loin rak um sehlaw, a cang dingmi pawl cu hitiin an si hnga:

(1) Biakam Hlun chung i a ummi: “Naute a chuak lai” tiah an rak chimchungnak Baibal caang vialte hi a dihlak in lihbia an si dih hnga. (Biana: Isa 7:14; 9:6; Mik 5:2). Messiah a r a lai tiah profet nih an chimchungmi hna cu biavakvai men ah an cang dih hnga.

(2) Christmas a um lo ahcun Kalvari tlang zong a um kho hnga lo i, Kalvari a um lo ahcun sualngaihthiamnak zong a um hnga lo. Biakam Hlun chung i Jesuh intuarnak ding an rak chimchungmi vialte kha pakhat hmanh a tling hnga lo. (Biana: Isa 53:5, “Sihmanhsehlaw hma a in cu kan sual ruangah a rak si i, tuknak a huah cu kan thatlo ruangah a rak si. A inmi dantatnak in luatnak kan hmuh i, an tuknak vual in damnak kan hmu,” timi pawl hi pakpalawng an si dih hnga.)

(3) Christmas a um lo ahcun Jesuh a thihnak le a thawhthannak pawl hi zeihmanh an si hnga lo. Thawhthannak a um lo ahcun ruahchannak ngei lo kan si hnga. Paul nih a tialmi biatak: “A liannganmi kan Pathian le kan Khamhtu Khrih Jesuh sunparnak kha a langh tikah kan i ruahchanmi cu a tling lai; cu a tlin lai Ni cu ngangngan ngai in kan hngak ko,” (Tit 2:13) a timi kha biatak a si hnga lo. Ruahchannak zeihmanh ngeilomi kan si hnga.

Christmas hi - naute Jesuh Bethlehem ih a chuah hi - vawlei tuanbia chungtel a si dahkaw, ti langter nakah Luka nih hiti hin a tial: “Khi caan ah Siangpahrang Awgastas nih nawlbia a chuah i, ‘Ram chung i a ummi vialte nih milu relnak caah nan min nan i thla dih lai’ tiah a ti. Hi milu relnak hmasabik a hung um ahhin Kuirinias cu Siria ram uktu a rak si” a ti (Luk 2:1-2). Awgustas le Kuirinias hi vawlei cung tuanbia ah tuanbia chungtel an si veve. Sizar Awgustas nih Rom ram cu 27 BC in AD 14 tiang a uk tile, Kuirinias ni Siria ram cu 6-4 BC ah le AD 6-9 ah a uk, tihi vawlei tuanbia tialmi chungah kan hmuhmi an si. Luka hi Baibal tialtu lawng a si lo; Vawlei tuanbia tial thiamtu zong a si. Naute Jesuh hi Bethlehem ah a chuak, timi hi vawlei tuanbia chung i aa telmi a si hi i lawmh-awk ngaingai a si. Jesuh an thah tikah Judah ram uktu Pilate nih vailam i thah awkin bia a ceih, tiah Luka nih a tial fawn (Luk 23:25). Luka cu a theihmi bia hi research thatein a tuah hnu i catialtu a si (Luk 1:1-4).

Christmas hi kan caah Liannganbik Pathian minung i a rung can caan a si. Zeizongtikho Pathian cu cawrawl-einak kuang chungah naute in an thlim. A Sangbik cu a niambik hmun ah a chuak! Kanmah khamh awkah! Cucaah Christmas hi lunglawmh bik caan a si. Hla in kan sak, bia in kan phuan. Chun zongah kan chim i zan zongah kan chim. Kan mawh lo, chimtlak le reltlak a si.

Biakinn zongah kan chim i kan phuan; kan inn cio zongah kan chim i kan phuan i hla in kan sak. Vawlei cungah TV in siseh, Radio in siseh, internet in siseh, khuazakip ah Christmas cu hla in an sak i bia in an phuan, i a thang dih. Christmas a than lonak le a leen lonak hmun le ram a um lo.

Europe ah, Austria ram Obendorf khua (Nikholas biakinn) ah kum 1816 ah Christmas caan ah an biakinn piano cu tum awk tlak loin a rak rawk. Piano le hla lei tavuan ngeitu Josef Mohar cu a khuaruah a har. Thla a cam! A vansan ah hla pakhat a phuah i a tial: “Silent Night, Holy Night” timi a si: “A dai zaan, A thiang zaan” kan timi hla hi a si. Piano a um lo; daiziar in Christmas kan hman lai hita, an ti nain cu hla cu quitar he an sak. Mipi nih an duh ngai i, nihin ni tiang mikip nh, khuazakip ah, an sunlawih ngai mi hla minthang ah a cang. Piano a rawh zongah Christmas hla sak duhnak cu a rawk kho lo!

Japan ral kan timi 1941-42 hrawngah Amerika ralkap thawng sawmli (40,000) cu Japan ralkap nih Philippine ram ah an tlaih hna. Japan ralkap cu zaangfah ngei lo, an “kyan” i tihnung ngaingai i ruahmi an si. Amerika ralkap hna cu thah dih dingin ruah an si i, thahnak ding hmun ahcun aanaa in an kalter hna. Thi ding kan si, tiah Amerika ralkap cu an lung a rawk dih. Nikhat ah meng 40 hna an ke in an kalter hna i Amerika ralkap cheukhat cu lampi ah thaba le rawltaam in an tlu i an thi. Amerika cozah nih an ralkap hna cu zeitihmanh in khamh khawhnak lam an hmu lo. Vansan ah “Zeital kan in tuahpiak khawh mi hna a um maw? Zeidah tuahpiak nan duh?” tiah an hal hna. Zeitihmanh in luat khawhnak lam an hmuh lo caah ralkap hna nih cun zeihmanh an chim lo. A hnubikah, an zapi tein an duhmi pakhat an chim. December thla a si caah, “Christmas Hla: I am dreaming of a White Christmas timi hla Bing Crossby nih kan sakpiak seh, kan thih hlanah,” an ti. Bing Crossby cu culioah cun hlasak thiam hminthangbik a si. Mah cucu US cozah hrimhrim nih radio in an thlah piak hna i, Bing Crossby nih cun lungzur ngai in a sakpiak hna. Amerika ralkap tampi cu an lunglawmh tukah an mitthli a tla! Zeidang vialte nakin Christmas hla ngaih an duh bik! Thih le nun karlak i an um zongah Christmas hla nih an lung a lawmhter hna. Cu Amerika ralkap pawl cu an thi lo; Amerika cozah nih Japan cu an tei than i Philippine ram i Amerika ralkap vialte an luat dih than.

Christmas hi rak um hlah sehla, Christmas Hla sak ding hna hi rak um hlah sehla, khamhnak Thawngtha hna hi rak um hlah sehla, sual ngaihthiamnak hna hi rak um hlah sehla, Khrihfa hna hi ruahchannak ngei lo, kan si hnga i, nifate kan nunnak - kan thlarau nunnak lamah hin nupa ngei lo ngaktah kingro bantuk kan si hnga. Zaangfah tlak taktak kan si hnga! Asinain atu ahcun Christmas hla hi sakcawklo kan ngei; cat loin sak ding kan ngei. Pathian cu kan cungah zeitluk in dah vel a ngeih i, a tthat!

Stephen Hre Kio

Indianapolis, IN, USA

Christmas Maw Christ-Palh Dah?

CIM Zarhpini Caan Hmannak

December 18, 2011

Pumh hruaitu: Thomas Cung Bik

Phungchimtu: Rev. Dr. Si Khia

Khrih ah u le nau hna,

A kan dawtu Pathian min in nan kut kan tlaih hna. Jesuh chuah lio ah vanmi hna nih “A sang bik van ah Pathian cu thangthat si ko seh” an ti bantuk in Pathian cu thangthat ko usih. Khrismas lawmhnak le daihnak cu nan zapi cungah um ko seh.

Luka 2:10-12 Sihmanhselaw vancungmi nih cun a thawh hna i, “Nan thinphang hlah uh, zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai. Tuzan hrimhrim ah hin David khua chungah nan khamhtu kha a chuak cang.”

Thlacam dingmi:

• Tukum Khrismas hi Pathian thangthatnak he sunglawite in kan hmang cio khawh nakhnga thla kan cam lai.
• Mizaw le thongtla caah thla kan cam lai. A hlei khun in, Rev. David Suihmunglian (Japan) caah thla kan cam lai.
• Kan ram ah daihnak a um nakhnga, a dikmi thlennak a um nakhnga thla kan cam lai.
• Kan nun rih caah Pathian sinah lawmhnak chim hna usih.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Rev. Dr. Si Khia a si. A cungah kan i lawm. B.Sc. (YU, Yangon), B.D. (MIT, Yangon), M.Div. (BTS, Richmond, USA), le D.Min. (School of Theology, VUU, Richmond) a dih hnuah MIT (Myanmar Institute of Theology) ah professor of Pastoral Theology le Coordinator of Doctor of Ministry Program a tuan. Cun, CPE Supervisory Certificate zong Pacific Health Ministry, Honolulu, HI in 2006 ah a ngah. Atu hi Melbourne College of Divinity, Melbourne, Australia ah Ph.D. (Contextual Pastoral Care) program a tuah lio a si. MIT ah a tuan hlan ah, sianginn cachim (JAT), G.S. (LABC), le G.S. (CACC) rian a tuan bal. Yangon Lautu Baptist Church zong ah senior pastor rian a rak tuan. Laimi nih pa can ah kan i ngeihmi pakhat a si. Nihin thawngtha a kan chimh caah a cungah kan i lawm. A sianginn kainak le hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacam piak cio hna usih.

CHRISTMAS MAW CHRIST-PALH DAH?

Rev. Dr. Si Khia

“Sihmanhsehlaw vancungmi nih cun a thawh hna i,“Nan thinphang hlah u; zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngṭha he a si, cu thawngṭha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai” (Luka 2:10).

“Lungthin thar kan pek hna lai i thlarau thar nan chungah ka khumh lai. Nan pum chungin lung bantukin a hakmi nan lung kha ka lak lai i titsa bantukin a nemmi lung kha kan pek hna lai,” (Ezekiel 36:26).

1903 kum December ah Wright unau pahnih nih vanlawng an ser khawh. An i lawm tuk caah an u nu Katherine sin ah “Pe 120 kan zuang kho taktak cang. Christmas tanh in kan rak tlung lai,” tiah thirhri (telegraph) an tuk. Katherine cu aa lawm tuk i an khua i Tadinca ediṭha (Local News Editor) sin ah a tli colh i a ṭa le nih vanlawng an ser cang timi thawngpang thar cu tadinca ah ṭial colh seh ti ruahchannak in thirhri ca cu a pek. Ediṭha pa nih thirhri ca cu duak a lak i ṭha tein rel lo in hi ti hin a chim. “Tlangval pawl Christmas tanh in an tlun lai cu aṭhat tuk ṭung,” (How nice. The boys will be home for Christmas”) a ti men. Cu ticun ediṭha pa nih vawleicung ah a lar bik ding thawngpang cu ṭial lo in a nganh bak ko. (Daily Bread, December 23, 1991)

Zumtu tampi nih Christmas kan phak paoh ah Christmas sullam muru (core message) nganh in kan tuah tawn hna. Khrih thangthat puai a si ding cu Khrih tellonak le nganhnak puai ah kan canter tawn.

A. Christmas si lo in Christ-palh ah kan canter tawnnak hna cu:

1. Laksawng i pek, i chuah ah:

Pathian nih a fapa Jesuh Khrih a lak tein kan pek caah (John 3:16). Nichuah lei Mifim 3 nih an ram chuak mansung bik sui le frankinsen zihmui le mura zihmui put in Jesuh an va biak (Matthai 2:1-12). Hi hi kan hmanthlak si ding asi nain zumtu tampi cu kanmah le kanmah laksawng kan i pek. Thil man ṭhumhmi (Discount) kan bawh. Cu ko cu kan i ngaih deuh. Kan dawtmi hna laksawng kan pek hna kan ti ko bu in laksawng a kan pe kho ve ding lawng kan pek duh, kan pek tawn hna.

Ramtha ummi hna nih tukum (2011) Christmas ni ah hin bu in le pumpak in a tanglei bantuk hin pe kho hna usih law a tha tuk hnga:

• Nuhmei/a harsabik dongkhat thim in canphio cih piak?
• Kan khua cio ah a ummi tar hna puan lum zunkhat tal cawk piak?
• Ei awk tlamtling a ngei lomi hna fang phio khat tal in cawkpiak?
• Angki zunkhat pin ah thlen awk a ngei lomi hna … angki cawkpiak?
• Khrihfabu nih a tuan liomi ngaktah bawmhnak hna ah kuat?
• Hringtu nu le pa, cawmkengtu, fimchimtu Saya/ma pakhat tal laksawng kuat?
• Thawngtla vehnak caah kuat?
• Sizung i thi rawnh a herh nain thi a caw kholo pawl caah? … A TAMPI … A TAMPI

2. Carol singing kal ah:

Khrih a chuak cang tiah vanmi nih tukhal hna (misifak nautabik le ramlak an tuu conghnak ah a riak, a vaimi) sin ah Carol hla sak in thawng an thanh (Luka 2:8-17).

Cu caah Carol hla sak in vak hi:

• FUND kawlnak ah tuah lo in thawngtha va thanhnak ah
• Pathian a hngal lomi hna sinah hla in, bia in, nunzia in Khrih thawngtha thanhnak ah
• Mizaw hna thazaang an ilak khawhnak hnga (aarem ahcun)
• Zumhnak thazaang a dermi hna nih lungthawnnak an hmuh khawh nakhnga
• Ding pah mawn pah lawngah nuam ti lo in Pathian thangthat lawmhnak ah nuam tein

3. Christmas tuahpiak timi ah:

• Hlan lio kan pipu hna nih chunthah le sawmtuk, tbk, in puai a phunphun an rak tuah tawn
• Cu bantuk dengdeng in Khrih (Birthday ngeitu) kha biapi ah sunsak lo in “KEIMAH nih, KANMAH dong nih …” timi lungput in tuah … Mibu zong nih tuahtu kha lawmh deuh
• Hnipuan thar, kedan thar, thilthar lo in Christmas puai zawh phung lo ah ruah

B. Sullam ngei in Christmas tuah le hman

Parade Magazine ah an tialmi ka lung a ka suk ngaimi thil pakhat cu hi ti hin a si:

“Millionaire a simi Eugene Land cu voikhat ah tangruk a simi siangngakchia 59 sin biachim dingah an sawm. Mah siangngakchia pawl cu East Harlem khua misifak sang ah a ummi Puerto Rican le minak hna an si. College kai cu chim lo, tanghra awn hmanh aa tim ngam lomi, aa ruahchan ngam lomi misifak fa hna an si. Millionaire Mr. Land cu biachim dingah aa harh ngai. A zoh hna tikah caan a rauh hlan ah sianginn aa phuak ding lawng te an si hna. A biachimmi zong a ho hmanh nih ngaih an huam lo ti kha an mit hmai ah a lang. An catialnak cabuai ah lukhun in a bawk na, khedan in a rin na an si. Land cu aa ruah aa ruah i, ‘Ahohmanh sianginn i phuak hlah uh. Nan college tuition man vialte kan liam piak dih hna lai. Nan dihlak in,’ tiah a ti i a chuak. Cu le cangka cun siangngakchia hna cu an lu an cau. An nun chungah an ngeih bal lomi ruahchannak an thinlung ah a hung i sem. Pakhat pa te nih a chimmi cu, ‘mah lio caan bak ah khan ka hmailei nunnak ah pakhat khat nih a ka hngah ko timi ruahchannak ngaih hram ka thawk colh.’”

Mah class i minung 59 lakah 90% renglo cu college tiang an kai kho taktak.

Sa le buh tampi dih in kan tuahmi Christmas puai cu meikhu a loh bak ah kan i lawmhnak a ziam dih colh ve. Mirang nih an chungkhar cio teah nuam tein Pathian an thangthat i dawtnak ti le rawl an ei lio ah Chin Khrihfa (Laimi) nih phaisa tampi dih in kan tuah hna. Eugene Land bantuk in midang voikhat rawldangh rian nak in an chan chung lawmhnak phorh rian hi tuah i zuam deuh ding kan si.

Ngakchia caah cauk tampi a tial i Pulitzer laksawng tiang a hmumi Dr. Seuss nih 1957 kum ah “How the Grinch Stole Christmas” timi cauk a rak tial. Cu tuanbia cu a tawinak in chim ahcun Grinch cu Lung hmet zawtnak (suffers from having a small heart) a ngei. Aruang cu Christmas sullam a hngalh lo ruangah a si. Adonghnak ah Christmas sullam a hngalh tikah a LUNG cu kapthum ah a ṭhang (bigger in 3 sizes). Cu a lung nih a nunnak a thlen. (How the Grinch Stole Christmas, Copyright © 1957, Dr. Seuss)

Profet Ezekiel nih: “Lungthin thar kan pek hna lai i thlarau thar nan chungah ka khumh lai. Nan pum chungin lung bantukin a hakmi nan lung kha ka lak lai i titsa bantukin a nemmi lung kha kan pek hna lai,” (Ezekiel 36:26) a ti. Christmas kan phak tikah a hakmi kan lung cu Dr. Seuss nih Christmas sullam a hngalh caah a lung kapthum in a ṭhan bantuk in:

1. Zawnruah dawt thiamnak lungput ah;
2. Toidor thiamnak lungput ah; le
3. Lawmhthiamnak (Pathian le mi dawtnak theihthiamnak) lungput … ti in kapthum in kan lung hi ṭhang ve hram seh.

Christmas cu “Khrih thangthat lawmhnak puai” a si awk a si caah “Christ-palh” siter lo in Christmas taktak siter hna usih.

Pathian Kan Sinah A Um Taktak Maw?

CIM Zarpini Caan Hmannak (December 11, 2011)

Pumh hruaitu: Thomas Cung Bik

Phungchimtu: Saya Harvey Van Bik

Khrih ah u le nau hna,

Fapa ngeihchun pek tiangin a kan dawtu Pathian min in nan kut kan tlaih hna. Pathian cu a tha; a dawtnak a hmun. Nunnak le damnak a kan pek rih i, hmun dang cio ah kan um nain, amah kan thangthat ti khawhmi hi, a sunglawi tuk. Pathian cu thangthat chin ko usih.

Galati 4:4-5 “Sihmanhsehlaw a hmaanmi caan cu a hung phak tikah, Pathian nih A Fapa kha a run thlah. Nu chung khan a hung chuak i Judahmi nawlbia tangah khan a um, cucu nawlbia tang i a ummi hna kha luatter awk le kannih kha Pathian fa i canter awk caah a si.”

Thlacam dingmi:

• Tukum Khrismas hi sullam ngeite in kan hman cio khawh nakhnga thla kan cam lai.
• Mizaw le thongtla mi hna caah thla kan cam lai.
• Kan ram ah daihnak a um khawh nakhnga, a dikmi thlennak a um nakhnga thla kan cam lai.
• Pathian a tihzahmi, zumhtlak in a nungmi miphun kan si nakhnga thla kan cam lai.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Saya Harvey Van Bik a si. Amah hi Pu Erik le Pi Ca Hlawn i an fapa a si. BA (Law), BARS (MIT, Yangon), M.Div. (MIT, Yangon) a dih hnu ah CCC ah lecturer a rak tuan. Atu hi MF Norwegian School of Theology, Oslo ah MTh (Old Testament) a tuah lio a si. Thawngtha a kan chimh caah a cungah kan i lawm. A sianginn kainak le hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacampiak cio hna usih.

IMMANUEL ti cu Pathian kan sin ah a um ti nak a si.

Pathian kan sin ah a um tak tak maw?

(Isaiah 7:14; Matthai 1:22-23)

December thla kan hun phak tik ah zei ruang ah dah kan thinlung phundang ngai in a um cio? Lai lei sining khan cun “Angki thar le bawngbi thar ngeih lai” caah tiah kan ti men lai. Cu a si ahcun ramdang a phanmi Laimi pawl caah tah zei khi dah i ngaih cem bik le zei nih dah kan thinlung phundang ngai in a umter ve? “Angki thar bawngbi thar” hna nih kan thinlung ah a cang mi thil an huap kho ti lo. Hruk lai zong i ngaih a si hlei ti lo. Kan hmurka in chuak mi bia hna nih a zawh kho lo, zei te dik a si ko.

Pathian nih cu thil te cu minung ser hram a thawk bak in minung nunnak ah a rak chiah chih cang. Cu cu amah muisam lo in ser kan si caah a rak si (Gen 1:26). Pope John XXIII nih “Minung kan sunlawi khunnak cu Pathian nih amah innchungkhar nganpi chungah a kan chiah cang caah amah rat ni caan hna hi kan thinlung ah chim phuan khawh lo tiang in lawmhnak a um” a ti. Sweden miphun hna phungthluk “Lawmhnak hrawm cu lethnih lawmh ah a cang” an ti mi ko khi Christmas caan i kan i lawmhnak nih a langhter ve. Laimi kan caah ka phan ve mi cu “Lawmhnak le Nuamhnak” thleidan thiam lo hi a si. Nuamhnak pin lei i a theipar cu lungretheihnak nih a zulh tawn. Asinain lawmhnak theipar tu nih cun nuamhnak le hnangam daihnak a kan pek. Cu Immanuel phuannak, Lawmhnak ni khua caan nih Khrih ah zumtu u le nau nan dihlak cungah lawmhnak, daihnak le thawnnak in pe cio ko hna seh.

Immanuel timi biafang cu profet Isaiah nih Judah siangpahrang Ahaz sin ah a rak phuan mi bia kha Biakam Thar chung ah fehter chapmi a si (Isa 7:14; Mat 1:22-23). Cu biafang nih cun sullam pali a sawh: (1) Hngakchia min (2) Miphun hawi khamhtu pa umpinak hmelchunhnak (3) Zumhfehnak langhternak le (4) Pathian kan sin ah a um, ti hna an si. Nihin ah nang le kei nih zei sullam khi dah IMMANUEL kan ti ve.

Ahaz siangpahrang nih a cohlan lomi ‘Immanuel’ phuannak kan hun zoh ta lai. David hrinsor a si ve mi Ahaz cu kum 20 a si ah Judah siangpahrang ah a cang i kum 16 chung a pen hna (740-724 BC). Ahaz hi Israel siangpahrang ti zong in bia en in an auh chih. Aruang cu a ram chung ah siasal biaknak le miphun dang ram dang biaknak kha Israel siangpahrang pawl bantuk in a tuah ve. A thinlung put cu thatnak nak in thatlonak lei ah a lung a khong taktak mi pa a si. Kum zei maw zat siangpahrang a tuan hnu ah Israel cu Assyria nih sal ah an lak tik ah Siangpahrang Ahaz cu a ram caah lung dai lo ngai in khua a ruat ve cang (2 Siang 16). Cu lio caan ahcun profet Isaiah nih Pathian bia thiang a sin ah a phuanmi cu, “Pathian na sin ah a um ko. . . . Na zumhnak a thawn lo ahcun, na hmun hrimhrim lai lo,” tiah a ti (Is 7). Ahaz siangpahrang cu a lung retheih caan ah Bawipa sin ah khan zumhawktlak lo chinchin in a um. Israel a pentu Assyria hna kha a rian tuanpiaknak in a lor, miphung dang pathian hna kha raithawinak in lunghmuh a tim. Asinain Egypt saltannak in a rak chuahtu an pupa Pathian tu cu thei ti loin minung bochannak le mah tein hnangamnak kawlnak hna nih a ram pi tiang tumchuknak a phakter i a donghnak ah Babylon sal ah an tang. “Immanuel” phuannak zei ah a rel lo caah anih cu a thih tik hmanh ah siangpahrang hna vuinak thlanhmun hmanh ah vui lomi siangpahrang tiin tuanbia cauk ah khumhmi a si (2 Chan 28:16-27).

Bawi Khrih ah u le nau hna, Siangpahrang Ahaz tuanbia nih cawnpiaknak a kan ngeih. Pathian dah ti lo cu kan har caan ah kan i bochan ding le kan lungretheih caan ah bawmhnak a kan petu ding dang an um lo. Minung sin in kan i ruahchan mi bawmhnak hna cu deuh an hmang theo tawn; asinain, Bawipa Pathian sin in a ra mi bawmhnak tu cu kan himnak lungpi a si kha thei than hna usih (Salm 91). Kan sinah a phanmi Immanuel phuannak nih zei dang hal loin zumhfehnak laksawng pek ding in a kan hal.

Thawngtha cauk hna chimphuan ning cun, “Khrih Jesuh cu Judea ram Bethlehem khua caw rawleinak kuang ah hrin a si. Cu ka hmun ahcun mifim pathum hna le tukhal hna nih an va ton, an va biak i, laksawng an va pek. Asinain vawlei uktu siagpahrang tu nih cun hriamnam he hnahchuah ngai in Immanuel phuannak cu buai ngai in a cohlan” (Mat 1:2, Lk 2).

A pa Josef (David hrinsor) nih Bethlehem khua (David khua) an timi ah sahlawh rualchan hna kawl loin an nu Mary nau ngeih ding caah cawinn theng te an hmanmi nih a kan chimh duhmi a um. Israel miphun hna an pupa hna sining ah khualtlung le sahlawh a tleih chan ngaingai mi an si (Laimi zong kan si ve). Khualtlung cu thluachuah phortu ah an ruah hna, cun sahlawh tu cu nunnak hrawmh mi ah an chiah hna (Gen 18:3-5; Gen 28; Deu 25). Cu bantukin nunphung a ngei ko mi hna nih nunnak le thihnak ri an ti mi “nau ngeih” caan hna ah khuaruat set loin an um hnga maw?

Khrih Jesuh nih a niam bik nak hmunhma cawrawl einak kuang a thim duhnak chan tu cu vawleicung mi vialte caah a ratnak hmelchunhnak le mirum, sifak, mifim, tuukhal hna nih an ton khawh cio dingnak hmunhma tu kha a si zungzal. Cucaah vancungmi hna nih,

“A sang bik van ah khin Pathian cu
Sunparnak hmu ko seh,
Cun a dawtmi hna umnak vawlei
ah hin remnak um ko seh,” tiah an ti. (Lk 2:13-14)

Christmas thawngtha nih hmuhsaknak in a kan chimh zungzal mi cu “Nanmah lawng nan si ballo nan sin ah ka um zungzal ko,” a ti (Johan 1:14). Thawngtha cauk chungah aa phuangmi Immanuel nih Pathian muisam lo in sermi minung caah remnak cu nunnak raithawinak in hmelchunhnak a kan pek tak (Rom 5).

Salm catialtu nih, “Minung hi zeidah a si i na hnakkar ah na tenh? Minung menmen a simi hi zeidah a si i a zawn na ruah? ti hi ka ruat” (Salm 8:4) tiah a ti. Bawi Khrih ah zumtu u le nau hna, kan tonmi thil hna chungah Pathian kan sinah a um ko hi kan hmu thiam ve maw? Nihin kan sinah a phanmi Immanuel phuannak cu siangpahrang Ahaz le Herod hna bantukin lungthumh duh lonak, zumhfeh lonak, hnahchuahnak he buai ngai in kan co hlang sual ve maw? Immanuel ti cu hngakchia min menmen a si kan ti rih sual maw? Christmas nunnak hmantlak a sunlawi khunnak cu “Dawtnak in nunnak i hrawmhnak ah tuahsernak in a langmi hi a si.” Cu thil nih “IMMANUEL” Pathian kan sinah a um, tiah zumtu hna nunnak ah thlaici nunter ding a kan pekmi cu “Zumhnak cu Nunhrawm bu in karhlan ti nak le Dawtnak cu Tuahsernak he nunnak ah langhter ding kha an si.”

Tuanbia tawite in donghter ka duh. Kum zabu 17 lio ah France ram uktu siangpahrang Louis XIV cu biakpumh ding ah biakinn a phan tawnmi a si. Voikhat cu siangpahrang le a zultu hna cu pumhding in biakinn an rat tik ah aa pum ding mi aho hmanh an chuak lo. Khuaruah har ngai in biaknak hruaitu Francois Fenelon cu “Ziah mipi aho tal hmanh an chuah lo? Ramchung ah buaibainak hna, duhlonak hna a um maw?” tiah bia a hal. Fenelon nih mirh ziamziam tein “Nihin cu siangpahrang pa a pum kho lai lo” tiah thawng ka thanh caah a si. Aruang cu hi na ram mi hna nih kan biakmi Pathian an hlen zia le nang mah tih ruang le nangmah sin in mit hmaitha hmuh duh men ah biakpumh ah an rat zia a si hi hmu ve seh tiah theihter kan duh” tiah a ti. Bawi Khrih ah zumtu nu le pa, u le nau hna, Christmas caan lawng ah “Immanuel” Pathian kan sinah a um ti ruahnak kan ngeih sual ahcun zei tluk in dah nang le kei cu mi vanchia kan si timi hi philh hna hlah usih. Pathian cu zungzal in kan sinah a um taktak ko (Mat 28:20).

Harvey Van Bik

Oslo, Norway

Zeiruangah Christmas kan tuah?

CIM Zarhpini Caan Hmannak (December 4, 2011)

Pumh hruaitu: Thomas Cung Bik

Phungchimtu: Rev. San No Thuan

Khrih ah u le nau hna,

Kan i ngaih cio mi Christmas thla kan phan than cang. Nihin tiang nunnak le damnak a kan petu kan Pathian a min kan thangthat. CIM ah thawngtha a hrawmmi nan zapi cungah Christmas lawmhnak le daihnak cu tlung ko seh.

Luka 2:14 “A sang bik van ah khin Pathian cu thangthat si ko seh, cun a dawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak um ko seh.”

Thlacam dingmi:

• Christmas thla lunglawmte in a kan phanhtertu kan Pathian sinah lawmhnak chim usih
• Christmas hi Pathian thangthatnak in sunglawite in kan hman khawh cio nakhnga thlacam hna usih
• Kan ram ah remnak le daihnak a um khawh nakhnga thlacam hna usih
• Kan vawlei ah remnak le daihnak a um khawh nakhnga thlacam hna usih

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Rev. San No Thuan a si. ZTC (Falam) in B.Th., MIT (Yangon) in M.Div. a dih hnuah MIT ah lecturer a rak tuan. Cun Princeton Seminary in M.Th. a dih hnuah, Lutheran Theological Seminary, Philadelphia ah a peh i, atu hi PhD dissertation a tial lio a si. Cun, Falam Baptist Church, Frederick, MD ah an pastor a si. A sianginn thate in a lim nakhnga le hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacampiak cio hna usih.

Thawngtha a kan chimh caah a cungah kan i lawm hringhran. Atu cu amah kut ah kan caan kan pek cang lai:

Zeiruangah Christmas kan tuah?

Thawngtha chimnak caan nan ka pek caah kaa lawm. Christmas thla kan phan cang, cucaah Christmas kong chim ka duh. Minung tampi nih Christmas kan phanh tikah, kan thinlung zong aa dang. A hleice in, Laitlang ahcun, phaizawng par tete an hung par i, zilthli daite nih mi a kan chem, carol sang kip ah kan vak i, aa phun dang ngaingai. Asinain, Christmas i puai umtuning le nikhua umtuning hna nih a kan nuamhter i, puai a dih cun, kan i lawmhnak zong a dih theo. Cucu zei ruangah dah a si ti ahcun Christmas kan tuah duhchannak ngaingai kan hngalh lo caah a si tawn. Asiloah, kan sunhlawih thangthatmi kha puai ngeitu nakin, a puai a si tawn caah a si. Zei ruangah Jesuh Khrih caah puai kan tuah?

Luka 2:10-11

“Nan thinphang hlah u, zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai. Tuzan hrimhrim ah hin David khua chungah nan Khamhtu kha a chuak cang, Khrih Bawipa cu.”

“Nan ca i thawngtha” a ti. Cu thawngtha cu lunglawmhnak a si, a ti. Cu thawngtha cu Khamhtu Bawi Khrih a chuak cang timi a si, a ti. Nihin ah Khrih a chuahnak hi kan caah thawngtha taktak a sinak pathum in chim ka duh. Cu pathum cu Christmas caan ah kan lawmhmi cu a si!

1. Christmas cu Pathian dawtnak kan sunhlawihnak a si.

(Christmas is a celebration of God’s love to us).

Jesuh Khrih a chuah hi Pathian dawtnak a langh caan a si caah thawngtha a sinak a si. Pathian nih a fapa a kan peknak cu kan dawt bik timi theihter a kan duh ruangah a si. Kan dawt a kan ti sawh lo. A tuahsernak in a langhter. Johan 3:16 kan zoh tikah, Pathian nih vawleimi a dawt tuk caah a fapa ngeihchun a pek, ti kan hmuh. Fapa ngeihchun peknak in a kan dawtnak a langhter.

Jesuh Khrih cu naute bantuk in um peng sehlaw, Pathian i a kan dawtnak kan thei lo men lai. Asinain, Baibal nih Khrih cu misual kan si ko lio ah kan sual ngaihthiamnak caah a nunnak a pek i a thi (Rom 5:8) tiah a chim. Khrih nih vailamtah cungin, Pathian nih kan sualnak a kan ngaihthiamnak le misual kanmah kha mi dingfel ah a kan cohlannak kha, a langhter. Cucu kan felnak le thil tha kan tuahmi a tam ruangah a si lo. Jesuh Khrih nih kanmah aiawh in a tuarnak ruangah a si. Cu dawtnak cu Bethlehem caw rawlkuang chung in a hung i phuang. Cucaah, Khrih chuah ni kan tuah tikah, Pathian nih a kan dawtnak hi kan thangthatnak a si deuh.

Zeitin dah Pathian dawtnak hi kan thangthat lai? Nuamhnak tuah menmen in dihter ding a si lo. Pathian nih a kan dawt bantuk in kannih zong nih pakhat le pakhat, Pathian chungkhar ah unau kan si ti theih i, ngaihchiatnak le tuarnak ah i tuarpi ding a si. Cun, lunglawmhnak le hlawhtlinnak zong ah nahchuah siloin, lunglawmh pi thiamtu kan si ding a biapi. Cu bantuk lungput ngei dingin, Christmas puai kan tuah thiam a hau.

2. Christmas cu Pathian nih a kan umpinak kan sunhlawihnak a si.

(Christmas is a celebration of God’s presence with us)

Caan tampi ah cun Pathian nih kei cu a ka umpi ti lo tiah kan ti. Zeicaah ti ahcun, “Ka khaansa (feel) kho lo. Ka mitthlam zong ah ka hmu lo” tiah kan ti. Asinain, Pathian nih a kan umpinak cu kannih nih kan taksa le thinlung in kan khansa khawhmi he aa pehtlai lo.

Na thinlung ah Pathian a um zong, um lo zong ah, Pathian nih cun an kal tak bal lo. An umpi peng ko. Kan Pathian i a min cu Immanuel a si. Immanuel timi cu Pathian kan sinah a um tinak a si. Isaiah 7:14 “Atu cu BAWIPA hrimhrim nih hmelchunhnak an pek lai. Fa a pawi lio minu pakhat a um i fapa a hrin lai i a min ah Immanuel sak a si lai.” Kan sinah a kan umpitu Pathian nih cun a kan kaltak bal lo. Nu nih a chungchuak fa cu a kaltak khawh hmanh ah zeitik hmanh ah kan kaltak kho hna lai lo tiah a kan titu a si (Isaiah 49:15; Heb 13:5).

Zeitin dah Pathian nih a kan umpinak hi kan lawmh lai? A thluachuahnak rel than in, lunglawmh biachimnak, sual ngaihthiam halnak, thangthatnak hla saknak le thlacamnak hna in kan lawmh lai. Cu pawl kan tuah tikah, mit in kan hmu kho lo nain, a kan umpi pengtu kan khual Jesuh caah a si timi ruat in kan tuah ding a si. A tawinak in chim ahcun, thinlung tak in Pathian biak (worship) ding hi a si.

3. Christmas cu Pathian kan lei ah a ttannak kan sunhlawihnak a si.

(Christmas is a celebration that God is for us)

Mi tampi nih kan i buaipi bikmi cu, Pathian hi palik le ralkap bantuk in kan ruah. Asinain, Jesuh Khrih chungah a langmi Pathian cu kan sualnak kawltu a si lo. Kan lei ah a ttangtu, a kan bawmtu a si deuh.

Ngakchia kal aa hrawt ka khi a kal khawh lo tikah, nu le pa nih zeitin dah an tuah? An sik maw? Si hlah ee. A kal khawhnak dingah an bawmh i an kalter. Cu bantuk in kannih Pathian fale pawl zong, thlarau lam ah ngakchia le upa tiin kan um. Ngakchia a simi pawl cu atu le atu an tlu. An tluk tikah, anmah te in an tho kho tawn lo. Asinain, thlarau lei ah nutling patling pawl zong an tlu tawn ve; nain, an tho i Pathian sinah an kir than. Pathian sinah an kir lo ahcun, Pathian nih a phunphun in a auh than hna. Pathian nih thlarau lei ah bawhte a simi siseh, upa si hna seh a sinah kan kir i amah duhnak hi a pakhatnak ah a chiatu kan si khawhnak dingah a kan bawmh i, thazaang a kan pek. Cucaah Paul nih hitihin a tial:

Rom 8:31-32

Hi vialte hi kan lung chungah i chiah in zeitindah kan ti lai? Pathian cu kanmah lei i a ttan ahcun aho nih dah an kan doh khawh lai? A Fapa hrimhrim hmanh kha a zuah ttung lo, kan dihlak caah pei a pek kha! A Fapa kha a kan pek, thil vialte zong hi a lak in a kan pe hnga lo maw?

Pathian cu kan lei ah a ttang timi hi zeitindah kan lawmh lai? Aho paoh Pathian nih a ttanpimi an si ti theih i, nautat hna lo ding a si. Nek hna lo ding a si. Midang zeirel lo cu Pathian zeirel lo a si timi kha theih peng ding a si. Jesuh nih, a fale an hrem hna tikah, keimah an ka hrem a si tiah a ti.

Lamkaltu 9:3-5

Damaskas khua a hei fuh lio, khua pawng a phak ah khin chikkhatte ah van in ceu pakhat nih a velchum in a run ceuh. Vawlei ah a tlu i aw pakhat nih, “Sawl, Sawl, zeicahdah na ka hrem?” tiah a ti thawng kha a theih.

Cu bantuk thiamthiam in, Jesuh nih a fale pawl kan dawt hna tikah, “Keimah nan ka dawt a si” tiah a ti.

Matthai 25:40

Cun Siangpahrang nih cun, “Hihi kan chimh hna: Ka unau pakhat khat cungah, zeitluk hmanh in sifak le nauta si sehlaw, nan tuahmi thil paoh hi ka cung i nan tuah a si ko,” tiah a leh hna lai.

Biafunnak

Mi tampi cu Christmas puai a dih cun, an i lawmhnak zong a dih ve tawn. Zeiruang ah ti ahcun, puai a ngeitu Khrih nakin, a puai kha kan i buaipi deuh caah a si. Christmas kan dih hnu zong kan i lawmhnak a hmunh khawh nakding ah Christmas kan tuah hnawh chan hi kan theih hrimhrim a hau. Christmas cu:

• Pathian nih a kan dawtnak kan sunhlawihnak a si. Cu dawtnak zeitin dah kan sunhlawih lai ti ahcun, Amah nih a kan dawt bantuk in pakhat le pakhat kan i daw lai.
• Pathian nih a kan umpinak kan sunhlawihnak a si. A kan umpinak kan sunhlawih khawhnak cu kan thinlung takte in Pathian sinah lunglawmhnak kan chim lai, thangthatnak le thlacamnak kan ngei lai.
• Pathian nih a kan ttanpinak kan sunhlawihnak a si. A kan ttanpinak zeitin dah kan sunhlawih lai? Midang pawl kha Pathian nih a ttanpimi an si ti theih i, ttanpi thiam ve dingah Christmas puai kan tuahnak a si.

Pathian nih thluachuahnak in pe ko hna seh.

San No Thuan

Frederick, MD

__._,_.___