Lunglomhnak Lam

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (February 6, 2011)

Caan hmangtu: Sayama Ngun Cer Chin

Bawikhrih ah dawtmi nu le pa u le nau hna, nan umnak hmun cio ah thlathar zarh dam ten nan rak phan cio lai tiah ruahchannak kan ngei. Nan riantuannak, nan kawlhawlnak le nan cawlcanghnak cio ah Pathian nih lamtha in hmuhsak hna seh law thluachuah in pe hram hna seh tiah thla kan in cam piak hna. Nihin zong ah thawngthabia i hrawm ti ding in nan caan nan rak pek caah nan cungah kan i lawm i lunglawm in kan in don hna.

"Bawipa, tuah seh ti na ka duhmi kha ka cawnpiak law na nawl kha fel tein ka zulh lai; ka lungthin a dih umnak in na rian ka tuan nakhnga ka cawnpiak ko." Salm 86:11

Nihin Caanhmangtu hi Ngun Cer Chin a si. Chin Christian College, Hakha ah lecturer le Khuahlun Baptist Church ah pastor a si. A tu lio hi Regensburg University, Germany ah Ph.D (Systematic Theology) a tuah lio a si. Hlawhtling tein a dih khawh nakhnga nan thlacamnak cio a herh ko.

Lunglomhnak Lam

Phungthlukbia 3:13-18; 17:22

Lung lawm te i um cu minung a si mi poah nih kan duh. Ngakchia, Mino, Upa, Tar, mirum le sifak, sibawi le cawnpiaktu, innsa le lothlo, siangpahrang le meiholzuar in aa cawmmi zong nih duh a si. Cu caah cun "kumthar lawmhnak na cung ah um ko seh" tiah kumthar kan phanh fa tin kan i ti nak hna a si. Lomh cu kan duh. Sihmanhsehlaw hi vawlei ah hin zeitindah kan i lawmh khawh lai? Cu lomhnak lam cu zeidah a si? Kumthar 2011 chung kan kal nak ah kannih vialte nih zeitindah lunglomhnak taktak kan i ngeih lai i kan i nun pi cio lai? Zeicahtiah "Lungthin lomh hi sitha a si, sihmanhsehlaw lungthin ngeihchia nih ruh kha a ro ter (phung. 17:22)"

Lunglomhnak lam hi mifimbia nih, pi le pu nih, nu le pa nih, kan hmuhtonmi nih, Bible nih an kan cawnpiak. Hi vial te lak ah nihin kan rak rel ciomi Phungthlukbia 3:13-18 hi pakhat a si ve. Phungthlukbia hi hmuhtonmi chung taktak in tial mi a si caah ka uar ngai. A theology kan zoh tik zong ah Minung nih kan nunnak taktak in Pathian kan hngalh khawh nakhnga aa phuannak a si. Minung cu Pathian muisam keng in sermi le Pathian sermi vawlei ah a ummi, a tlongleengmi kan si caah hi vawlei ah hin ningcang tein, nun ziadawh in, zumhnak he kan nunthiam a herh ti hi a kan cawnpiaknak a muru a si. Ningcang te i nun ti cu a huap a kau ngai ko. I hawikomhnak ah, i thitumnak ah, inchungkhar ah, cawnnak ah, rian ah fim te i nun thiam kha ningcang te i nun cu a si deuh i cu ti nan tuah ah cun nan i lawm lai tiah phungthlukbia nih cun a kan cawnpiak.

Lomhnak he pehtlai in kan hman bikmi biafang pahnih an um. Nuamhnak (happiness) le Lomhnak (Joy) an si. Oxford Dictionary i a hrilhfiahning ah Nuamhnak hi lungthin ah a cangmi a si, thil pakhatkhat tuahduhnak lungthin ngeih lio, tuah thluahmah duhnak, siaremtuk caan, teiinak ruang, hmuhmi, ngahmi ruang ah a cangmi a si tawn. Lomhnak zong Lungthin ah a cang ve, sihmanhsehlaw fakpi in i nuamh, lungdiriamh khi a si i a cawlcang zungzal. Cun nun a siang. Phung. 15:13 ah "lungchung lomhnak nih hmai a panh ter" a ti, "lung aa lawmmi hna caah cun nunnak hi a nuam zungzal ko" a ti (caang 15), "hmaipanh nih mi a lawmhter" a ti (caang 30).

A lung aa lawmmi, lunglomhnak tak tak a ngeimi kan si khawhnak lam phun 4 in ruat ti hna u sih.

(1) Minung nih lawmhnak a si tiah kan ruah i kan kawlmi thil an um. Ngun le Sui le Hlawn le Rank hi fak piin kan kawl tawn hna. Hihi i ngeih awk ah a tha ngaimi zong an si, thluachuahnak zong an hei si ko hnga, sihmanhseh lawmhnak an chuahpi kho lo. Nuamhnak lawng an kan pek. Hman thiam lo sual ah cun "ngun hang cu a kha" tiah kan Lai phungthluk nih a kan cawn piak. Apicius timi mirum pa nih US$ 21/2 million a hman, 400 thousand a taang mi nih a duh mi a zo ti lo i aa that. Lomhnak hi minthannak le rank ah a um lo. B.C 1000 hrawng ah Persian siangpahrang Kai Kaus cu lomhnak kawl ah a mifim vialte ruahnak chuah in van lei ah a rak kai an ti. Sihmahsehlaw nung le lawm in a rak kir ti lo. A tlau lan tiah tuanbia nih a kan chimh.

(2) Lomhnak a dawntu a um. Cu cu kanmah kan si. Phungthlukbia a huap in le Salm 41 kha kan rel ahcun thintawinak, uahnak, mizawnruahlonak, sualnak, lungthianlonak, mithangchiatduhnak, huatnak, mah le mah lungretheih i peknak hna nih lomhnak in an kan donh. Hi kong ah hin Pathian sinah bomhalnak he kanmah te cio in kan i bomh a herh. Lomhkhawh lonak i temtawnnak chung in luat kan i timh cio a herh.

(3) Lomhnak cu fimnak hmuhnak in a ra. Fimnak ti hi a huap a kau ngai nain Bibal nih a kan cawnpiaknak tu ah cun "Pathian tih" hi a si bik ko. (Phung 1:7; 12:16, 23; 14:8). Plato nih Fimnak nih hmai/phunglam pali a ngeih a ti. Cu ha cu: Fimnak = ningcang te in thil le zeizong tuahnak phunglam; Dinnak = ruang te i umnak phunglam; Ralthatnak = thiltha, thilchia ton ngamnak phunglam; Isumnak = duhnak i tei le zoh rem le ningcang i nunnak phunglam tiah a rak ti. Lomhnak taktak hi cawn a herhmi a si.

(4) Lomhnak cu ngeih lo zong ah pek khawh a si. Hihi Tuluk phungthluk pakhat a si. Midang kan pek lengmang hna zongah a ttim kho lo. Kan i ngeih zungzal lai lo, sihmanhsehlaw pek khawh zungzalmi a si. Lomhnak cu mahzawnruahnak lawng in a kawl mi nih an hmu bal lo, midang zawn a ruat mi hna sin ah a mah tein a ra. Pathian kha a zum i midang cung zongah zumhnak a ngei ve mi, rian a ngeih mi kha caantha (opportunity) tiah a hmu i fim tein a tuanmi hna sin ah a mah tein a ra. Kumthat chung ah hin Fimnak a hmu mi kan si nak hnga Pathian nih kan bawm hram seh. Zeicahtiah "Fimnak a hmumi cu a lung aa lawm, ... fimnak ahcun nun saunak, rumnak le upatnak an um, ... a lam cu lam nuam a si, .. nunnak thingkung a si, amah kha fek tein aa tlaihmi cu him tein an um" (Phung 3:13-18).