Christmas Hi Rak Um Lo Sehla!

CIM Thawngtha (2011 Christmas Ni)

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Stephen Hre Kio

Caantlaitu: Lal Cung Awi

Biahmaithi: Khuaza ramkip in CIM Thawngtha aa hrawmmi zumtu nu le pa,u le nau nan dihlak cungah Christmas Lawmhnak um hram seh. “A sang bik van ah khin Pathian cu sunparnak hmu ko seh. Cun, a dawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak (Peace) um ko seh,” tiah vancung ralkapbu nganpi nih hla an rak sak bantuk in, nihin Christmas Ni sunglawi ah hin 01. Pathian nih sunparnak hmu sehlaw, 02. kan umnak hmun cio ah daihnak (peace) um hram ko seh ti hi kan thlacamnak si cio hram seh tiah kan sawm hna. Hi thil pahnih hi a umlo ahcun Christmas sullam a tling kho lai lo. Cucaah, Christmas caan i kan tuahmi kip nih Pathian sunparnak a langhter i, mah le inn chungkhar cio ah, Khrihfabu cio ah, khuachung ah, cun kan ram ah daihnak a um khawhnak hnga thlaza rak cam cio u sih.

Thawngtha chimtu: Nihin i thawngtha a kan chimtu cu Laimi Khrihfami caah thlarau in kan pa bik a simi Rev. Dr. Stephen Hre Kio a si lai. Kan pa Van Lian pa cu Pathian dawtnak thawngin nikhat hnu nikhat a no chin, a thawngtha chimmi zong a thlum, a al chin lengmang. Atu lio hi kan nu Van Lian nu he Indianapolis khua i ICBC Khrihfabu sinah Senior Pastor tuan pah in Laimi an fa le an kan umpi lio a si. Hibantuk in, nihin Christmas ni theng te ah CIM Pulpit in thawngtha a kan chimhmi cungah hin CIM min in lunglawmhnak tampi kan ngei. Atu cu thawngtha i hrawm cang hna u sih.

Christmas Hi Rak Um Lo Sehla!

Jesuh Khrih zumtu a si lomi nih siseh, cun zumtu an si nain an zumh ning phundangte a simi hna cheukhat si hnaseh, Jesuh Khrih hi vawlei tuanbia chungah telh awk a si lo; Jesuh Khrih hi vawlei ah a chuak ngaingai bal lo i, Baibal ca nih a ti, an timi hi minung phuahchom lawngte an si, a titu an um pah tawn. Jesuh kong an tialnak Gospel siseh, Khrihfabu hruaitu hna nih an bu chungtel sinah ca an kuat mi Epistles hna zong si hna seh, zumhnak i tialmi, phuahchom deuh, an si caah vawlei tuanbia tialnak (World History) ah telh tlak an si lo, an ti pah theu. (The Gospels and Epistles are not historical documents, they are writings based on faith; history and faith are operating at two different levels. History is based on what is real, and faith is based on what is ideal, a titu an um pah tawn.)

Christmas hi rak um lo taktak sehla, asiloah Jesuh hi chuak loin rak um ngaingai sehla, zei khi dah kan lawh hnga? tiah ka ruah caan a um tawn. Jesuh Khrih hi vawlei ah chuak loin rak um sehlaw, a cang dingmi pawl cu hitiin an si hnga:

(1) Biakam Hlun chung i a ummi: “Naute a chuak lai” tiah an rak chimchungnak Baibal caang vialte hi a dihlak in lihbia an si dih hnga. (Biana: Isa 7:14; 9:6; Mik 5:2). Messiah a r a lai tiah profet nih an chimchungmi hna cu biavakvai men ah an cang dih hnga.

(2) Christmas a um lo ahcun Kalvari tlang zong a um kho hnga lo i, Kalvari a um lo ahcun sualngaihthiamnak zong a um hnga lo. Biakam Hlun chung i Jesuh intuarnak ding an rak chimchungmi vialte kha pakhat hmanh a tling hnga lo. (Biana: Isa 53:5, “Sihmanhsehlaw hma a in cu kan sual ruangah a rak si i, tuknak a huah cu kan thatlo ruangah a rak si. A inmi dantatnak in luatnak kan hmuh i, an tuknak vual in damnak kan hmu,” timi pawl hi pakpalawng an si dih hnga.)

(3) Christmas a um lo ahcun Jesuh a thihnak le a thawhthannak pawl hi zeihmanh an si hnga lo. Thawhthannak a um lo ahcun ruahchannak ngei lo kan si hnga. Paul nih a tialmi biatak: “A liannganmi kan Pathian le kan Khamhtu Khrih Jesuh sunparnak kha a langh tikah kan i ruahchanmi cu a tling lai; cu a tlin lai Ni cu ngangngan ngai in kan hngak ko,” (Tit 2:13) a timi kha biatak a si hnga lo. Ruahchannak zeihmanh ngeilomi kan si hnga.

Christmas hi - naute Jesuh Bethlehem ih a chuah hi - vawlei tuanbia chungtel a si dahkaw, ti langter nakah Luka nih hiti hin a tial: “Khi caan ah Siangpahrang Awgastas nih nawlbia a chuah i, ‘Ram chung i a ummi vialte nih milu relnak caah nan min nan i thla dih lai’ tiah a ti. Hi milu relnak hmasabik a hung um ahhin Kuirinias cu Siria ram uktu a rak si” a ti (Luk 2:1-2). Awgustas le Kuirinias hi vawlei cung tuanbia ah tuanbia chungtel an si veve. Sizar Awgustas nih Rom ram cu 27 BC in AD 14 tiang a uk tile, Kuirinias ni Siria ram cu 6-4 BC ah le AD 6-9 ah a uk, tihi vawlei tuanbia tialmi chungah kan hmuhmi an si. Luka hi Baibal tialtu lawng a si lo; Vawlei tuanbia tial thiamtu zong a si. Naute Jesuh hi Bethlehem ah a chuak, timi hi vawlei tuanbia chung i aa telmi a si hi i lawmh-awk ngaingai a si. Jesuh an thah tikah Judah ram uktu Pilate nih vailam i thah awkin bia a ceih, tiah Luka nih a tial fawn (Luk 23:25). Luka cu a theihmi bia hi research thatein a tuah hnu i catialtu a si (Luk 1:1-4).

Christmas hi kan caah Liannganbik Pathian minung i a rung can caan a si. Zeizongtikho Pathian cu cawrawl-einak kuang chungah naute in an thlim. A Sangbik cu a niambik hmun ah a chuak! Kanmah khamh awkah! Cucaah Christmas hi lunglawmh bik caan a si. Hla in kan sak, bia in kan phuan. Chun zongah kan chim i zan zongah kan chim. Kan mawh lo, chimtlak le reltlak a si.

Biakinn zongah kan chim i kan phuan; kan inn cio zongah kan chim i kan phuan i hla in kan sak. Vawlei cungah TV in siseh, Radio in siseh, internet in siseh, khuazakip ah Christmas cu hla in an sak i bia in an phuan, i a thang dih. Christmas a than lonak le a leen lonak hmun le ram a um lo.

Europe ah, Austria ram Obendorf khua (Nikholas biakinn) ah kum 1816 ah Christmas caan ah an biakinn piano cu tum awk tlak loin a rak rawk. Piano le hla lei tavuan ngeitu Josef Mohar cu a khuaruah a har. Thla a cam! A vansan ah hla pakhat a phuah i a tial: “Silent Night, Holy Night” timi a si: “A dai zaan, A thiang zaan” kan timi hla hi a si. Piano a um lo; daiziar in Christmas kan hman lai hita, an ti nain cu hla cu quitar he an sak. Mipi nih an duh ngai i, nihin ni tiang mikip nh, khuazakip ah, an sunlawih ngai mi hla minthang ah a cang. Piano a rawh zongah Christmas hla sak duhnak cu a rawk kho lo!

Japan ral kan timi 1941-42 hrawngah Amerika ralkap thawng sawmli (40,000) cu Japan ralkap nih Philippine ram ah an tlaih hna. Japan ralkap cu zaangfah ngei lo, an “kyan” i tihnung ngaingai i ruahmi an si. Amerika ralkap hna cu thah dih dingin ruah an si i, thahnak ding hmun ahcun aanaa in an kalter hna. Thi ding kan si, tiah Amerika ralkap cu an lung a rawk dih. Nikhat ah meng 40 hna an ke in an kalter hna i Amerika ralkap cheukhat cu lampi ah thaba le rawltaam in an tlu i an thi. Amerika cozah nih an ralkap hna cu zeitihmanh in khamh khawhnak lam an hmu lo. Vansan ah “Zeital kan in tuahpiak khawh mi hna a um maw? Zeidah tuahpiak nan duh?” tiah an hal hna. Zeitihmanh in luat khawhnak lam an hmuh lo caah ralkap hna nih cun zeihmanh an chim lo. A hnubikah, an zapi tein an duhmi pakhat an chim. December thla a si caah, “Christmas Hla: I am dreaming of a White Christmas timi hla Bing Crossby nih kan sakpiak seh, kan thih hlanah,” an ti. Bing Crossby cu culioah cun hlasak thiam hminthangbik a si. Mah cucu US cozah hrimhrim nih radio in an thlah piak hna i, Bing Crossby nih cun lungzur ngai in a sakpiak hna. Amerika ralkap tampi cu an lunglawmh tukah an mitthli a tla! Zeidang vialte nakin Christmas hla ngaih an duh bik! Thih le nun karlak i an um zongah Christmas hla nih an lung a lawmhter hna. Cu Amerika ralkap pawl cu an thi lo; Amerika cozah nih Japan cu an tei than i Philippine ram i Amerika ralkap vialte an luat dih than.

Christmas hi rak um hlah sehla, Christmas Hla sak ding hna hi rak um hlah sehla, khamhnak Thawngtha hna hi rak um hlah sehla, sual ngaihthiamnak hna hi rak um hlah sehla, Khrihfa hna hi ruahchannak ngei lo, kan si hnga i, nifate kan nunnak - kan thlarau nunnak lamah hin nupa ngei lo ngaktah kingro bantuk kan si hnga. Zaangfah tlak taktak kan si hnga! Asinain atu ahcun Christmas hla hi sakcawklo kan ngei; cat loin sak ding kan ngei. Pathian cu kan cungah zeitluk in dah vel a ngeih i, a tthat!

Stephen Hre Kio

Indianapolis, IN, USA

Christmas Maw Christ-Palh Dah?

CIM Zarhpini Caan Hmannak

December 18, 2011

Pumh hruaitu: Thomas Cung Bik

Phungchimtu: Rev. Dr. Si Khia

Khrih ah u le nau hna,

A kan dawtu Pathian min in nan kut kan tlaih hna. Jesuh chuah lio ah vanmi hna nih “A sang bik van ah Pathian cu thangthat si ko seh” an ti bantuk in Pathian cu thangthat ko usih. Khrismas lawmhnak le daihnak cu nan zapi cungah um ko seh.

Luka 2:10-12 Sihmanhselaw vancungmi nih cun a thawh hna i, “Nan thinphang hlah uh, zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai. Tuzan hrimhrim ah hin David khua chungah nan khamhtu kha a chuak cang.”

Thlacam dingmi:

• Tukum Khrismas hi Pathian thangthatnak he sunglawite in kan hmang cio khawh nakhnga thla kan cam lai.
• Mizaw le thongtla caah thla kan cam lai. A hlei khun in, Rev. David Suihmunglian (Japan) caah thla kan cam lai.
• Kan ram ah daihnak a um nakhnga, a dikmi thlennak a um nakhnga thla kan cam lai.
• Kan nun rih caah Pathian sinah lawmhnak chim hna usih.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Rev. Dr. Si Khia a si. A cungah kan i lawm. B.Sc. (YU, Yangon), B.D. (MIT, Yangon), M.Div. (BTS, Richmond, USA), le D.Min. (School of Theology, VUU, Richmond) a dih hnuah MIT (Myanmar Institute of Theology) ah professor of Pastoral Theology le Coordinator of Doctor of Ministry Program a tuan. Cun, CPE Supervisory Certificate zong Pacific Health Ministry, Honolulu, HI in 2006 ah a ngah. Atu hi Melbourne College of Divinity, Melbourne, Australia ah Ph.D. (Contextual Pastoral Care) program a tuah lio a si. MIT ah a tuan hlan ah, sianginn cachim (JAT), G.S. (LABC), le G.S. (CACC) rian a tuan bal. Yangon Lautu Baptist Church zong ah senior pastor rian a rak tuan. Laimi nih pa can ah kan i ngeihmi pakhat a si. Nihin thawngtha a kan chimh caah a cungah kan i lawm. A sianginn kainak le hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacam piak cio hna usih.

CHRISTMAS MAW CHRIST-PALH DAH?

Rev. Dr. Si Khia

“Sihmanhsehlaw vancungmi nih cun a thawh hna i,“Nan thinphang hlah u; zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngṭha he a si, cu thawngṭha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai” (Luka 2:10).

“Lungthin thar kan pek hna lai i thlarau thar nan chungah ka khumh lai. Nan pum chungin lung bantukin a hakmi nan lung kha ka lak lai i titsa bantukin a nemmi lung kha kan pek hna lai,” (Ezekiel 36:26).

1903 kum December ah Wright unau pahnih nih vanlawng an ser khawh. An i lawm tuk caah an u nu Katherine sin ah “Pe 120 kan zuang kho taktak cang. Christmas tanh in kan rak tlung lai,” tiah thirhri (telegraph) an tuk. Katherine cu aa lawm tuk i an khua i Tadinca ediṭha (Local News Editor) sin ah a tli colh i a ṭa le nih vanlawng an ser cang timi thawngpang thar cu tadinca ah ṭial colh seh ti ruahchannak in thirhri ca cu a pek. Ediṭha pa nih thirhri ca cu duak a lak i ṭha tein rel lo in hi ti hin a chim. “Tlangval pawl Christmas tanh in an tlun lai cu aṭhat tuk ṭung,” (How nice. The boys will be home for Christmas”) a ti men. Cu ticun ediṭha pa nih vawleicung ah a lar bik ding thawngpang cu ṭial lo in a nganh bak ko. (Daily Bread, December 23, 1991)

Zumtu tampi nih Christmas kan phak paoh ah Christmas sullam muru (core message) nganh in kan tuah tawn hna. Khrih thangthat puai a si ding cu Khrih tellonak le nganhnak puai ah kan canter tawn.

A. Christmas si lo in Christ-palh ah kan canter tawnnak hna cu:

1. Laksawng i pek, i chuah ah:

Pathian nih a fapa Jesuh Khrih a lak tein kan pek caah (John 3:16). Nichuah lei Mifim 3 nih an ram chuak mansung bik sui le frankinsen zihmui le mura zihmui put in Jesuh an va biak (Matthai 2:1-12). Hi hi kan hmanthlak si ding asi nain zumtu tampi cu kanmah le kanmah laksawng kan i pek. Thil man ṭhumhmi (Discount) kan bawh. Cu ko cu kan i ngaih deuh. Kan dawtmi hna laksawng kan pek hna kan ti ko bu in laksawng a kan pe kho ve ding lawng kan pek duh, kan pek tawn hna.

Ramtha ummi hna nih tukum (2011) Christmas ni ah hin bu in le pumpak in a tanglei bantuk hin pe kho hna usih law a tha tuk hnga:

• Nuhmei/a harsabik dongkhat thim in canphio cih piak?
• Kan khua cio ah a ummi tar hna puan lum zunkhat tal cawk piak?
• Ei awk tlamtling a ngei lomi hna fang phio khat tal in cawkpiak?
• Angki zunkhat pin ah thlen awk a ngei lomi hna … angki cawkpiak?
• Khrihfabu nih a tuan liomi ngaktah bawmhnak hna ah kuat?
• Hringtu nu le pa, cawmkengtu, fimchimtu Saya/ma pakhat tal laksawng kuat?
• Thawngtla vehnak caah kuat?
• Sizung i thi rawnh a herh nain thi a caw kholo pawl caah? … A TAMPI … A TAMPI

2. Carol singing kal ah:

Khrih a chuak cang tiah vanmi nih tukhal hna (misifak nautabik le ramlak an tuu conghnak ah a riak, a vaimi) sin ah Carol hla sak in thawng an thanh (Luka 2:8-17).

Cu caah Carol hla sak in vak hi:

• FUND kawlnak ah tuah lo in thawngtha va thanhnak ah
• Pathian a hngal lomi hna sinah hla in, bia in, nunzia in Khrih thawngtha thanhnak ah
• Mizaw hna thazaang an ilak khawhnak hnga (aarem ahcun)
• Zumhnak thazaang a dermi hna nih lungthawnnak an hmuh khawh nakhnga
• Ding pah mawn pah lawngah nuam ti lo in Pathian thangthat lawmhnak ah nuam tein

3. Christmas tuahpiak timi ah:

• Hlan lio kan pipu hna nih chunthah le sawmtuk, tbk, in puai a phunphun an rak tuah tawn
• Cu bantuk dengdeng in Khrih (Birthday ngeitu) kha biapi ah sunsak lo in “KEIMAH nih, KANMAH dong nih …” timi lungput in tuah … Mibu zong nih tuahtu kha lawmh deuh
• Hnipuan thar, kedan thar, thilthar lo in Christmas puai zawh phung lo ah ruah

B. Sullam ngei in Christmas tuah le hman

Parade Magazine ah an tialmi ka lung a ka suk ngaimi thil pakhat cu hi ti hin a si:

“Millionaire a simi Eugene Land cu voikhat ah tangruk a simi siangngakchia 59 sin biachim dingah an sawm. Mah siangngakchia pawl cu East Harlem khua misifak sang ah a ummi Puerto Rican le minak hna an si. College kai cu chim lo, tanghra awn hmanh aa tim ngam lomi, aa ruahchan ngam lomi misifak fa hna an si. Millionaire Mr. Land cu biachim dingah aa harh ngai. A zoh hna tikah caan a rauh hlan ah sianginn aa phuak ding lawng te an si hna. A biachimmi zong a ho hmanh nih ngaih an huam lo ti kha an mit hmai ah a lang. An catialnak cabuai ah lukhun in a bawk na, khedan in a rin na an si. Land cu aa ruah aa ruah i, ‘Ahohmanh sianginn i phuak hlah uh. Nan college tuition man vialte kan liam piak dih hna lai. Nan dihlak in,’ tiah a ti i a chuak. Cu le cangka cun siangngakchia hna cu an lu an cau. An nun chungah an ngeih bal lomi ruahchannak an thinlung ah a hung i sem. Pakhat pa te nih a chimmi cu, ‘mah lio caan bak ah khan ka hmailei nunnak ah pakhat khat nih a ka hngah ko timi ruahchannak ngaih hram ka thawk colh.’”

Mah class i minung 59 lakah 90% renglo cu college tiang an kai kho taktak.

Sa le buh tampi dih in kan tuahmi Christmas puai cu meikhu a loh bak ah kan i lawmhnak a ziam dih colh ve. Mirang nih an chungkhar cio teah nuam tein Pathian an thangthat i dawtnak ti le rawl an ei lio ah Chin Khrihfa (Laimi) nih phaisa tampi dih in kan tuah hna. Eugene Land bantuk in midang voikhat rawldangh rian nak in an chan chung lawmhnak phorh rian hi tuah i zuam deuh ding kan si.

Ngakchia caah cauk tampi a tial i Pulitzer laksawng tiang a hmumi Dr. Seuss nih 1957 kum ah “How the Grinch Stole Christmas” timi cauk a rak tial. Cu tuanbia cu a tawinak in chim ahcun Grinch cu Lung hmet zawtnak (suffers from having a small heart) a ngei. Aruang cu Christmas sullam a hngalh lo ruangah a si. Adonghnak ah Christmas sullam a hngalh tikah a LUNG cu kapthum ah a ṭhang (bigger in 3 sizes). Cu a lung nih a nunnak a thlen. (How the Grinch Stole Christmas, Copyright © 1957, Dr. Seuss)

Profet Ezekiel nih: “Lungthin thar kan pek hna lai i thlarau thar nan chungah ka khumh lai. Nan pum chungin lung bantukin a hakmi nan lung kha ka lak lai i titsa bantukin a nemmi lung kha kan pek hna lai,” (Ezekiel 36:26) a ti. Christmas kan phak tikah a hakmi kan lung cu Dr. Seuss nih Christmas sullam a hngalh caah a lung kapthum in a ṭhan bantuk in:

1. Zawnruah dawt thiamnak lungput ah;
2. Toidor thiamnak lungput ah; le
3. Lawmhthiamnak (Pathian le mi dawtnak theihthiamnak) lungput … ti in kapthum in kan lung hi ṭhang ve hram seh.

Christmas cu “Khrih thangthat lawmhnak puai” a si awk a si caah “Christ-palh” siter lo in Christmas taktak siter hna usih.

Pathian Kan Sinah A Um Taktak Maw?

CIM Zarpini Caan Hmannak (December 11, 2011)

Pumh hruaitu: Thomas Cung Bik

Phungchimtu: Saya Harvey Van Bik

Khrih ah u le nau hna,

Fapa ngeihchun pek tiangin a kan dawtu Pathian min in nan kut kan tlaih hna. Pathian cu a tha; a dawtnak a hmun. Nunnak le damnak a kan pek rih i, hmun dang cio ah kan um nain, amah kan thangthat ti khawhmi hi, a sunglawi tuk. Pathian cu thangthat chin ko usih.

Galati 4:4-5 “Sihmanhsehlaw a hmaanmi caan cu a hung phak tikah, Pathian nih A Fapa kha a run thlah. Nu chung khan a hung chuak i Judahmi nawlbia tangah khan a um, cucu nawlbia tang i a ummi hna kha luatter awk le kannih kha Pathian fa i canter awk caah a si.”

Thlacam dingmi:

• Tukum Khrismas hi sullam ngeite in kan hman cio khawh nakhnga thla kan cam lai.
• Mizaw le thongtla mi hna caah thla kan cam lai.
• Kan ram ah daihnak a um khawh nakhnga, a dikmi thlennak a um nakhnga thla kan cam lai.
• Pathian a tihzahmi, zumhtlak in a nungmi miphun kan si nakhnga thla kan cam lai.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Saya Harvey Van Bik a si. Amah hi Pu Erik le Pi Ca Hlawn i an fapa a si. BA (Law), BARS (MIT, Yangon), M.Div. (MIT, Yangon) a dih hnu ah CCC ah lecturer a rak tuan. Atu hi MF Norwegian School of Theology, Oslo ah MTh (Old Testament) a tuah lio a si. Thawngtha a kan chimh caah a cungah kan i lawm. A sianginn kainak le hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacampiak cio hna usih.

IMMANUEL ti cu Pathian kan sin ah a um ti nak a si.

Pathian kan sin ah a um tak tak maw?

(Isaiah 7:14; Matthai 1:22-23)

December thla kan hun phak tik ah zei ruang ah dah kan thinlung phundang ngai in a um cio? Lai lei sining khan cun “Angki thar le bawngbi thar ngeih lai” caah tiah kan ti men lai. Cu a si ahcun ramdang a phanmi Laimi pawl caah tah zei khi dah i ngaih cem bik le zei nih dah kan thinlung phundang ngai in a umter ve? “Angki thar bawngbi thar” hna nih kan thinlung ah a cang mi thil an huap kho ti lo. Hruk lai zong i ngaih a si hlei ti lo. Kan hmurka in chuak mi bia hna nih a zawh kho lo, zei te dik a si ko.

Pathian nih cu thil te cu minung ser hram a thawk bak in minung nunnak ah a rak chiah chih cang. Cu cu amah muisam lo in ser kan si caah a rak si (Gen 1:26). Pope John XXIII nih “Minung kan sunlawi khunnak cu Pathian nih amah innchungkhar nganpi chungah a kan chiah cang caah amah rat ni caan hna hi kan thinlung ah chim phuan khawh lo tiang in lawmhnak a um” a ti. Sweden miphun hna phungthluk “Lawmhnak hrawm cu lethnih lawmh ah a cang” an ti mi ko khi Christmas caan i kan i lawmhnak nih a langhter ve. Laimi kan caah ka phan ve mi cu “Lawmhnak le Nuamhnak” thleidan thiam lo hi a si. Nuamhnak pin lei i a theipar cu lungretheihnak nih a zulh tawn. Asinain lawmhnak theipar tu nih cun nuamhnak le hnangam daihnak a kan pek. Cu Immanuel phuannak, Lawmhnak ni khua caan nih Khrih ah zumtu u le nau nan dihlak cungah lawmhnak, daihnak le thawnnak in pe cio ko hna seh.

Immanuel timi biafang cu profet Isaiah nih Judah siangpahrang Ahaz sin ah a rak phuan mi bia kha Biakam Thar chung ah fehter chapmi a si (Isa 7:14; Mat 1:22-23). Cu biafang nih cun sullam pali a sawh: (1) Hngakchia min (2) Miphun hawi khamhtu pa umpinak hmelchunhnak (3) Zumhfehnak langhternak le (4) Pathian kan sin ah a um, ti hna an si. Nihin ah nang le kei nih zei sullam khi dah IMMANUEL kan ti ve.

Ahaz siangpahrang nih a cohlan lomi ‘Immanuel’ phuannak kan hun zoh ta lai. David hrinsor a si ve mi Ahaz cu kum 20 a si ah Judah siangpahrang ah a cang i kum 16 chung a pen hna (740-724 BC). Ahaz hi Israel siangpahrang ti zong in bia en in an auh chih. Aruang cu a ram chung ah siasal biaknak le miphun dang ram dang biaknak kha Israel siangpahrang pawl bantuk in a tuah ve. A thinlung put cu thatnak nak in thatlonak lei ah a lung a khong taktak mi pa a si. Kum zei maw zat siangpahrang a tuan hnu ah Israel cu Assyria nih sal ah an lak tik ah Siangpahrang Ahaz cu a ram caah lung dai lo ngai in khua a ruat ve cang (2 Siang 16). Cu lio caan ahcun profet Isaiah nih Pathian bia thiang a sin ah a phuanmi cu, “Pathian na sin ah a um ko. . . . Na zumhnak a thawn lo ahcun, na hmun hrimhrim lai lo,” tiah a ti (Is 7). Ahaz siangpahrang cu a lung retheih caan ah Bawipa sin ah khan zumhawktlak lo chinchin in a um. Israel a pentu Assyria hna kha a rian tuanpiaknak in a lor, miphung dang pathian hna kha raithawinak in lunghmuh a tim. Asinain Egypt saltannak in a rak chuahtu an pupa Pathian tu cu thei ti loin minung bochannak le mah tein hnangamnak kawlnak hna nih a ram pi tiang tumchuknak a phakter i a donghnak ah Babylon sal ah an tang. “Immanuel” phuannak zei ah a rel lo caah anih cu a thih tik hmanh ah siangpahrang hna vuinak thlanhmun hmanh ah vui lomi siangpahrang tiin tuanbia cauk ah khumhmi a si (2 Chan 28:16-27).

Bawi Khrih ah u le nau hna, Siangpahrang Ahaz tuanbia nih cawnpiaknak a kan ngeih. Pathian dah ti lo cu kan har caan ah kan i bochan ding le kan lungretheih caan ah bawmhnak a kan petu ding dang an um lo. Minung sin in kan i ruahchan mi bawmhnak hna cu deuh an hmang theo tawn; asinain, Bawipa Pathian sin in a ra mi bawmhnak tu cu kan himnak lungpi a si kha thei than hna usih (Salm 91). Kan sinah a phanmi Immanuel phuannak nih zei dang hal loin zumhfehnak laksawng pek ding in a kan hal.

Thawngtha cauk hna chimphuan ning cun, “Khrih Jesuh cu Judea ram Bethlehem khua caw rawleinak kuang ah hrin a si. Cu ka hmun ahcun mifim pathum hna le tukhal hna nih an va ton, an va biak i, laksawng an va pek. Asinain vawlei uktu siagpahrang tu nih cun hriamnam he hnahchuah ngai in Immanuel phuannak cu buai ngai in a cohlan” (Mat 1:2, Lk 2).

A pa Josef (David hrinsor) nih Bethlehem khua (David khua) an timi ah sahlawh rualchan hna kawl loin an nu Mary nau ngeih ding caah cawinn theng te an hmanmi nih a kan chimh duhmi a um. Israel miphun hna an pupa hna sining ah khualtlung le sahlawh a tleih chan ngaingai mi an si (Laimi zong kan si ve). Khualtlung cu thluachuah phortu ah an ruah hna, cun sahlawh tu cu nunnak hrawmh mi ah an chiah hna (Gen 18:3-5; Gen 28; Deu 25). Cu bantukin nunphung a ngei ko mi hna nih nunnak le thihnak ri an ti mi “nau ngeih” caan hna ah khuaruat set loin an um hnga maw?

Khrih Jesuh nih a niam bik nak hmunhma cawrawl einak kuang a thim duhnak chan tu cu vawleicung mi vialte caah a ratnak hmelchunhnak le mirum, sifak, mifim, tuukhal hna nih an ton khawh cio dingnak hmunhma tu kha a si zungzal. Cucaah vancungmi hna nih,

“A sang bik van ah khin Pathian cu
Sunparnak hmu ko seh,
Cun a dawtmi hna umnak vawlei
ah hin remnak um ko seh,” tiah an ti. (Lk 2:13-14)

Christmas thawngtha nih hmuhsaknak in a kan chimh zungzal mi cu “Nanmah lawng nan si ballo nan sin ah ka um zungzal ko,” a ti (Johan 1:14). Thawngtha cauk chungah aa phuangmi Immanuel nih Pathian muisam lo in sermi minung caah remnak cu nunnak raithawinak in hmelchunhnak a kan pek tak (Rom 5).

Salm catialtu nih, “Minung hi zeidah a si i na hnakkar ah na tenh? Minung menmen a simi hi zeidah a si i a zawn na ruah? ti hi ka ruat” (Salm 8:4) tiah a ti. Bawi Khrih ah zumtu u le nau hna, kan tonmi thil hna chungah Pathian kan sinah a um ko hi kan hmu thiam ve maw? Nihin kan sinah a phanmi Immanuel phuannak cu siangpahrang Ahaz le Herod hna bantukin lungthumh duh lonak, zumhfeh lonak, hnahchuahnak he buai ngai in kan co hlang sual ve maw? Immanuel ti cu hngakchia min menmen a si kan ti rih sual maw? Christmas nunnak hmantlak a sunlawi khunnak cu “Dawtnak in nunnak i hrawmhnak ah tuahsernak in a langmi hi a si.” Cu thil nih “IMMANUEL” Pathian kan sinah a um, tiah zumtu hna nunnak ah thlaici nunter ding a kan pekmi cu “Zumhnak cu Nunhrawm bu in karhlan ti nak le Dawtnak cu Tuahsernak he nunnak ah langhter ding kha an si.”

Tuanbia tawite in donghter ka duh. Kum zabu 17 lio ah France ram uktu siangpahrang Louis XIV cu biakpumh ding ah biakinn a phan tawnmi a si. Voikhat cu siangpahrang le a zultu hna cu pumhding in biakinn an rat tik ah aa pum ding mi aho hmanh an chuak lo. Khuaruah har ngai in biaknak hruaitu Francois Fenelon cu “Ziah mipi aho tal hmanh an chuah lo? Ramchung ah buaibainak hna, duhlonak hna a um maw?” tiah bia a hal. Fenelon nih mirh ziamziam tein “Nihin cu siangpahrang pa a pum kho lai lo” tiah thawng ka thanh caah a si. Aruang cu hi na ram mi hna nih kan biakmi Pathian an hlen zia le nang mah tih ruang le nangmah sin in mit hmaitha hmuh duh men ah biakpumh ah an rat zia a si hi hmu ve seh tiah theihter kan duh” tiah a ti. Bawi Khrih ah zumtu nu le pa, u le nau hna, Christmas caan lawng ah “Immanuel” Pathian kan sinah a um ti ruahnak kan ngeih sual ahcun zei tluk in dah nang le kei cu mi vanchia kan si timi hi philh hna hlah usih. Pathian cu zungzal in kan sinah a um taktak ko (Mat 28:20).

Harvey Van Bik

Oslo, Norway

Zeiruangah Christmas kan tuah?

CIM Zarhpini Caan Hmannak (December 4, 2011)

Pumh hruaitu: Thomas Cung Bik

Phungchimtu: Rev. San No Thuan

Khrih ah u le nau hna,

Kan i ngaih cio mi Christmas thla kan phan than cang. Nihin tiang nunnak le damnak a kan petu kan Pathian a min kan thangthat. CIM ah thawngtha a hrawmmi nan zapi cungah Christmas lawmhnak le daihnak cu tlung ko seh.

Luka 2:14 “A sang bik van ah khin Pathian cu thangthat si ko seh, cun a dawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak um ko seh.”

Thlacam dingmi:

• Christmas thla lunglawmte in a kan phanhtertu kan Pathian sinah lawmhnak chim usih
• Christmas hi Pathian thangthatnak in sunglawite in kan hman khawh cio nakhnga thlacam hna usih
• Kan ram ah remnak le daihnak a um khawh nakhnga thlacam hna usih
• Kan vawlei ah remnak le daihnak a um khawh nakhnga thlacam hna usih

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Rev. San No Thuan a si. ZTC (Falam) in B.Th., MIT (Yangon) in M.Div. a dih hnuah MIT ah lecturer a rak tuan. Cun Princeton Seminary in M.Th. a dih hnuah, Lutheran Theological Seminary, Philadelphia ah a peh i, atu hi PhD dissertation a tial lio a si. Cun, Falam Baptist Church, Frederick, MD ah an pastor a si. A sianginn thate in a lim nakhnga le hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacampiak cio hna usih.

Thawngtha a kan chimh caah a cungah kan i lawm hringhran. Atu cu amah kut ah kan caan kan pek cang lai:

Zeiruangah Christmas kan tuah?

Thawngtha chimnak caan nan ka pek caah kaa lawm. Christmas thla kan phan cang, cucaah Christmas kong chim ka duh. Minung tampi nih Christmas kan phanh tikah, kan thinlung zong aa dang. A hleice in, Laitlang ahcun, phaizawng par tete an hung par i, zilthli daite nih mi a kan chem, carol sang kip ah kan vak i, aa phun dang ngaingai. Asinain, Christmas i puai umtuning le nikhua umtuning hna nih a kan nuamhter i, puai a dih cun, kan i lawmhnak zong a dih theo. Cucu zei ruangah dah a si ti ahcun Christmas kan tuah duhchannak ngaingai kan hngalh lo caah a si tawn. Asiloah, kan sunhlawih thangthatmi kha puai ngeitu nakin, a puai a si tawn caah a si. Zei ruangah Jesuh Khrih caah puai kan tuah?

Luka 2:10-11

“Nan thinphang hlah u, zeicahtiah nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai. Tuzan hrimhrim ah hin David khua chungah nan Khamhtu kha a chuak cang, Khrih Bawipa cu.”

“Nan ca i thawngtha” a ti. Cu thawngtha cu lunglawmhnak a si, a ti. Cu thawngtha cu Khamhtu Bawi Khrih a chuak cang timi a si, a ti. Nihin ah Khrih a chuahnak hi kan caah thawngtha taktak a sinak pathum in chim ka duh. Cu pathum cu Christmas caan ah kan lawmhmi cu a si!

1. Christmas cu Pathian dawtnak kan sunhlawihnak a si.

(Christmas is a celebration of God’s love to us).

Jesuh Khrih a chuah hi Pathian dawtnak a langh caan a si caah thawngtha a sinak a si. Pathian nih a fapa a kan peknak cu kan dawt bik timi theihter a kan duh ruangah a si. Kan dawt a kan ti sawh lo. A tuahsernak in a langhter. Johan 3:16 kan zoh tikah, Pathian nih vawleimi a dawt tuk caah a fapa ngeihchun a pek, ti kan hmuh. Fapa ngeihchun peknak in a kan dawtnak a langhter.

Jesuh Khrih cu naute bantuk in um peng sehlaw, Pathian i a kan dawtnak kan thei lo men lai. Asinain, Baibal nih Khrih cu misual kan si ko lio ah kan sual ngaihthiamnak caah a nunnak a pek i a thi (Rom 5:8) tiah a chim. Khrih nih vailamtah cungin, Pathian nih kan sualnak a kan ngaihthiamnak le misual kanmah kha mi dingfel ah a kan cohlannak kha, a langhter. Cucu kan felnak le thil tha kan tuahmi a tam ruangah a si lo. Jesuh Khrih nih kanmah aiawh in a tuarnak ruangah a si. Cu dawtnak cu Bethlehem caw rawlkuang chung in a hung i phuang. Cucaah, Khrih chuah ni kan tuah tikah, Pathian nih a kan dawtnak hi kan thangthatnak a si deuh.

Zeitin dah Pathian dawtnak hi kan thangthat lai? Nuamhnak tuah menmen in dihter ding a si lo. Pathian nih a kan dawt bantuk in kannih zong nih pakhat le pakhat, Pathian chungkhar ah unau kan si ti theih i, ngaihchiatnak le tuarnak ah i tuarpi ding a si. Cun, lunglawmhnak le hlawhtlinnak zong ah nahchuah siloin, lunglawmh pi thiamtu kan si ding a biapi. Cu bantuk lungput ngei dingin, Christmas puai kan tuah thiam a hau.

2. Christmas cu Pathian nih a kan umpinak kan sunhlawihnak a si.

(Christmas is a celebration of God’s presence with us)

Caan tampi ah cun Pathian nih kei cu a ka umpi ti lo tiah kan ti. Zeicaah ti ahcun, “Ka khaansa (feel) kho lo. Ka mitthlam zong ah ka hmu lo” tiah kan ti. Asinain, Pathian nih a kan umpinak cu kannih nih kan taksa le thinlung in kan khansa khawhmi he aa pehtlai lo.

Na thinlung ah Pathian a um zong, um lo zong ah, Pathian nih cun an kal tak bal lo. An umpi peng ko. Kan Pathian i a min cu Immanuel a si. Immanuel timi cu Pathian kan sinah a um tinak a si. Isaiah 7:14 “Atu cu BAWIPA hrimhrim nih hmelchunhnak an pek lai. Fa a pawi lio minu pakhat a um i fapa a hrin lai i a min ah Immanuel sak a si lai.” Kan sinah a kan umpitu Pathian nih cun a kan kaltak bal lo. Nu nih a chungchuak fa cu a kaltak khawh hmanh ah zeitik hmanh ah kan kaltak kho hna lai lo tiah a kan titu a si (Isaiah 49:15; Heb 13:5).

Zeitin dah Pathian nih a kan umpinak hi kan lawmh lai? A thluachuahnak rel than in, lunglawmh biachimnak, sual ngaihthiam halnak, thangthatnak hla saknak le thlacamnak hna in kan lawmh lai. Cu pawl kan tuah tikah, mit in kan hmu kho lo nain, a kan umpi pengtu kan khual Jesuh caah a si timi ruat in kan tuah ding a si. A tawinak in chim ahcun, thinlung tak in Pathian biak (worship) ding hi a si.

3. Christmas cu Pathian kan lei ah a ttannak kan sunhlawihnak a si.

(Christmas is a celebration that God is for us)

Mi tampi nih kan i buaipi bikmi cu, Pathian hi palik le ralkap bantuk in kan ruah. Asinain, Jesuh Khrih chungah a langmi Pathian cu kan sualnak kawltu a si lo. Kan lei ah a ttangtu, a kan bawmtu a si deuh.

Ngakchia kal aa hrawt ka khi a kal khawh lo tikah, nu le pa nih zeitin dah an tuah? An sik maw? Si hlah ee. A kal khawhnak dingah an bawmh i an kalter. Cu bantuk in kannih Pathian fale pawl zong, thlarau lam ah ngakchia le upa tiin kan um. Ngakchia a simi pawl cu atu le atu an tlu. An tluk tikah, anmah te in an tho kho tawn lo. Asinain, thlarau lei ah nutling patling pawl zong an tlu tawn ve; nain, an tho i Pathian sinah an kir than. Pathian sinah an kir lo ahcun, Pathian nih a phunphun in a auh than hna. Pathian nih thlarau lei ah bawhte a simi siseh, upa si hna seh a sinah kan kir i amah duhnak hi a pakhatnak ah a chiatu kan si khawhnak dingah a kan bawmh i, thazaang a kan pek. Cucaah Paul nih hitihin a tial:

Rom 8:31-32

Hi vialte hi kan lung chungah i chiah in zeitindah kan ti lai? Pathian cu kanmah lei i a ttan ahcun aho nih dah an kan doh khawh lai? A Fapa hrimhrim hmanh kha a zuah ttung lo, kan dihlak caah pei a pek kha! A Fapa kha a kan pek, thil vialte zong hi a lak in a kan pe hnga lo maw?

Pathian cu kan lei ah a ttang timi hi zeitindah kan lawmh lai? Aho paoh Pathian nih a ttanpimi an si ti theih i, nautat hna lo ding a si. Nek hna lo ding a si. Midang zeirel lo cu Pathian zeirel lo a si timi kha theih peng ding a si. Jesuh nih, a fale an hrem hna tikah, keimah an ka hrem a si tiah a ti.

Lamkaltu 9:3-5

Damaskas khua a hei fuh lio, khua pawng a phak ah khin chikkhatte ah van in ceu pakhat nih a velchum in a run ceuh. Vawlei ah a tlu i aw pakhat nih, “Sawl, Sawl, zeicahdah na ka hrem?” tiah a ti thawng kha a theih.

Cu bantuk thiamthiam in, Jesuh nih a fale pawl kan dawt hna tikah, “Keimah nan ka dawt a si” tiah a ti.

Matthai 25:40

Cun Siangpahrang nih cun, “Hihi kan chimh hna: Ka unau pakhat khat cungah, zeitluk hmanh in sifak le nauta si sehlaw, nan tuahmi thil paoh hi ka cung i nan tuah a si ko,” tiah a leh hna lai.

Biafunnak

Mi tampi cu Christmas puai a dih cun, an i lawmhnak zong a dih ve tawn. Zeiruang ah ti ahcun, puai a ngeitu Khrih nakin, a puai kha kan i buaipi deuh caah a si. Christmas kan dih hnu zong kan i lawmhnak a hmunh khawh nakding ah Christmas kan tuah hnawh chan hi kan theih hrimhrim a hau. Christmas cu:

• Pathian nih a kan dawtnak kan sunhlawihnak a si. Cu dawtnak zeitin dah kan sunhlawih lai ti ahcun, Amah nih a kan dawt bantuk in pakhat le pakhat kan i daw lai.
• Pathian nih a kan umpinak kan sunhlawihnak a si. A kan umpinak kan sunhlawih khawhnak cu kan thinlung takte in Pathian sinah lunglawmhnak kan chim lai, thangthatnak le thlacamnak kan ngei lai.
• Pathian nih a kan ttanpinak kan sunhlawihnak a si. A kan ttanpinak zeitin dah kan sunhlawih lai? Midang pawl kha Pathian nih a ttanpimi an si ti theih i, ttanpi thiam ve dingah Christmas puai kan tuahnak a si.

Pathian nih thluachuahnak in pe ko hna seh.

San No Thuan

Frederick, MD

__._,_.___

Bawipa Sin Lawmhnak Chim cu kan Thawnnak a Si!

CIM Zarhpini Caan Hmannak

November 27, 2011

Caan tlaitu: Hrang Hlei (St. Paul, MN)

Thawngtha chimtu: Rev. Nguniap Mualcin

(Pastor, Springfield Chin Community Church, Springfield, MO)

Bible caangthim: Filipi 4:6-7

Kan Bawipa Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna! Nun damnak le thluachuah phun kip he lam a kan hruai i nihin amah thangthat kho ding le thawngtha i hrawm kho ding in caan sunglawi a kan petu kan Pathian a min thangthat si ko seh. Nan dihlak cung ah kan Bawipa sin in a ra mi van/vawlei thluachuah um ko seh. Cun, nan rian tuan nak le nan cawl canghnak cio ah nan lam tluang sehlaw, nan hlawh tling hram seh.

Cathiang vun rel hna usih:

"A zungzal in i lawm uh, a zungzal in thla cam uh. Zeibantuk thil nan ton hmenhah lung lawm in um uh. Khrih Jesuh chung i nan nunning ah hin hi ti hin nung hna seh tiah Pathian nih an duh hna" (1 Thessa. 5:16-18).

Kan dihlak thla cam hna usih:

Liangngannak he a khat mi le nifa kan nunnak ah thluachuah phun zakip he lam a kan hruaitu Bawipa, na min upatnak um ko seh. Nifa te kan nunnak ah na thluachuah a rel zia kan thiam nakhnga kan cawnpiak law, zeibantuk thil kan ton caan zong ah nangmah sin ah lawmhnak bia a chim kho mi zumtu pakhat cio kan si khawh nakhnga fimnak kan pe ko. Cun, nangmah duhnak tuah kha kan duhnak sangbik ah a chia kho mi kan si khawh zungzal nakhnga kan bawm ko. Cu ti cun, na thluachuah a rel zia kan thiam i midang kha na thluachuah a hrawm kho tu kan si nakhnga zong lam kan hruai ko. Khamhtu Jesuh Khrih min in thla kan cam. Amen.

Nihin thawngtha a kan chimtu hi Rev. Nguniap Mualcin a si. Amah hi Insein Bible sianginn ah ca a cawn dih hnu in Falam Bible sianginn (ZTC) ah cachim rian arak tuan bal mi a si. Cu lio ah cun keimah zong hi a siangngakchia pakhat karak si ve. Caan dang tampi lakah kan sin thawngtha chim kho ding in a kan tenhpiak khawh ca ah a cung ah kan i lawm. Pathian nih hmailei a rian tuan nak ah hmang chin sehlaw lam hruai chin ko seh. Thawngtha chim ding in Saya Iap sawm hna usih.

Bawipa Sin Lawmhnak Chim cu kan Thawnnak a Si!

Ka min cu Nguniap Mualcin ka si. Springfield Chin Community Church (Missouri State) ah Pastor a tuan lio mi ka si. CIM i caan ka hman lo nak hi kum 10 deng a si cang. Tutan Thanksgiving zerh theng te ah caan ka hmuh tikah ka lawmhnak a sang khun. Caan a ka petu nan cung le Pathian sin ah ka lawm. Tutan cu Thanksgiving caan he ai ton thiam pah ca ah Bawipa sin lawmhnak biachim i a thawnnak hmual hi kan dihlak hrawm ti ding ah sawm kan duh hna. Bible kan rel ta lai.

Filipi. 4: 6-7: Zei thil kong hmenh ah lungrethei in um hlah u. Thla nan camnak ah Bawipa cu nan herh mi kha hal u law nan hal tikah lunglawm tein hal zungzal u. Cun, Pathian daihnak, minung hngalhnak a lonhtu nih cun Krih Jesuh chung ah nan lungthin le nan ruahnak cu him tein a chiah lai.

Biadomhnak: Thanksgiving zerh he kan i ton khawh ca ah nihin kan dihlak i ruah ti usih ti ka duh mi cu Bawipa sin lawmhnak biachim cu kan thawnnak a si ti hi a si. Fa a ngei cang mi nu le pa hna: kan fale nih ka Nu, ka Pa "Ka lawm tuk" an van kan ti ah cun zeitluk in dah kan i lawmhnak a tlin. Vawlei cung mi hmenh cu tluk kan i lawmh ahcun, Bawipa sin lawmhnak bia kan chim tikah kan Bawipa zeitluk in dah aa lawmh lai ti hi holh in chim khawh a si lai lo. David Siangpahrang pa nih cun Pathian sin lawmhnak biachim cu thiltha a si a ti (Sam. 92:1). Pathian sin lawmhnak biachim bu in thla na cam ah cun na thlacam hmual a thawng deuh lai, zeicah tiah Bawipa cu zeizong vialte a kan petu a si ti kan i fian ca ah. Cu lawng si loin, kan thlacam a kan leh ca zong ah Bawipa sin ah kan i lawmh ding a si. A mah ah aa lawm mi nih cun zeitik hmenh ah van lei hoih in khua an ruat tawn. Bawipa sin i phunzai pah in lawmh bia chim khawh a si bal lo. A mah sin ah ngeihchiat bu in lawmhbia chim khawh zong a si fawn lo. Pathian sin aa lawm mi nih cun nifa an nunnak ah Bawipa thawnnak kha an langh ter zungzal. Cu thawnnak hna cu:

Bawipa sin lawmhnak biachim nih kan zumhnak a than ter

Pathian sin lawmhnak biachim mi le a thluachuah a thei peng mi cu mi ruahnak tha ah a ser hna. Zei thil poh a tha lei in a ruah zia an thiam. Cu ca ah a mah thluachuah philh loin thlacam peng ding cu kan rian biapi bik a si. Cu ca ah Paul nih, 1 Thes 5:17 ah thla cam zungzal u a kan ti. A peh rih mi cu, zei bantuk thil nan ton zong ah Pathian sin ah i lawm ko u a kan ti fawn. Lawmhnak biachim cu kan thlacam nak i a muru a si awk a si kha a fiang chin. A luancia caan i kan thlacam nak a kan leh mi nih hmailei kan zumhnak kha a thawn ter. A thluachuah kan hmuhmi cung i lawmhnak bia kan chim mi nih hmailei ah thluachuah tam chin kan hmuh lai ti zong ruahchannak thawnnak a kan pek. Goegre Muller cu harnak a tongmi cung ah lawmhnak bia a chim ti a si. Muller nih a ti mi cu, "harnak cu kan zumhnak ca ah kan rawl a si" a ti. Harnak zeitin dah a hmuh tiah cun, kan zumhnak a thawnter tu a si a ti.

Bawipa sin lawmhnak biachim nih Pumsa damnak a kan pek

Bawipa sin lawmhnak biachim cu damnak thawnnak a ngei. Phungthluk bia 17:22 ah kan hmuh mi cu, "lungthin lawmh cu si tha a si" a ti. Kan lungthin aa lawmh ahcun kan dam i si ei zong kan hau lem lo. America ah survey an tuah nak ah: Pathian sin ah aa lawm i Biakinn hman tein a kal mi cu Biakinn a kal bal lo mi nak in kum nga an chan a sau deuh an ti. An i lawm i an ngan a dam. Lawmhnak he thla a cam mi cu zei thil poh kha an theih thiam i an lungthin chung ah daihnak in an khat. Harnak an ton caan zong ah Bawipa khuakhan a si an ti i a ruahzia an thiam. Aa lawm mi hna nih lungretheihnak an ngei tuk lem bal lo. Daihnak in an tei peng. Bawipa sin aa lawm mi cu harnak an ton caan zong ah thazang thawnnak a thar in an la. Bawipa sin lawmhnak bia a chim mi cu: an lungretheihnak a lo, an lunglawmhnak a karh, an zumhnak le ruahchannak a thawn ter, lungput tha a neih ter hna, Pathian ca le midang ca ah pek duhnak le bawmh duhnak thinlung an ngei chin.

Bawipa sin lawmhnak biachim nih a mah bantuk si nak a kan zuamter

Zisuh Krih nun hi lawmhnak biachim khawhnak ca ah cun kan i zoh chunh ding tha bik a si ko rua ka ti. Mathai 11:25 ah, Pathian nih a duhnak a langh ter ca ah lawmhnak bia a chim. Pathian nih ei le din rawl a pek hna ca zong ah lawmhnak bia a chim. (Jh. 6:11). Bawipa zanriah an ei hmasat bik lio zong ah khan lawmhnak bia a chim. (Matt. 26:27). Cun, a thlacam a leh ca zong ah lawmhnak a chim (John11: 41). Zisuh bantuk in kan nih vialte zong lawmhnak kan chim peng ding a si. Zisuh nih a Pa sinah lawmhnak a chim bang in kan nih zong kan chim ve ding a si. Cu lawng si loin midang sin zong ah lawmhnak kan chim ding a si.

Nu le Pa sinah lawmhnak chim ding kan si: An kan dawtnak le zohkhenhnak ruang ah minung a si mi kan si ca ah kan nu le kan pa cu kan upat hna i lawmhnak kan chim ding cu leiba cham khawh lo mi bantuk in kan i ngeih. Nupi le Pasal sinah lawmhnak chim ding kan si: Pathian nih a kan pek mi nupi le pasal an si ca ah an chiat ah an that ah kan lawmh hna awk cu a si hrim hrim ko. Cu thil nih thil tha a chuah ter lai.

Innchungkhar nuam a chuah ter lai. Kan fale sinah lawmhnak kan chim ding a si fawn: Nu le pa tampi cu fale hi power silo le a cianni (a hrang lei in) in uk kan timh hna. Cu bantuk cu tih a nung ngai mi fale zohkhenhnak a si. Thiltha an tuahmi cung ah lawmhnak kan chimh peng ding hna a si. Kan hawi le sin zong ah lawmhnak kan chim ding a si.

Biadonghnak: Pathian sin lawmhnak bia chim nak i a tha bik mi cu: Na thinlung dihlak a mah pek kha a si ko. Bawipa sin aa lawm mi nih cun midang kha zumtu ah an ser tawn hna. Bawipa sin aa lawm mi cu Krihfabu ah daihnak le lungrualnak a chuahter tu an si. Thazaang der mi thazaang petu ding ca ah aa lawm mi cu kan herh zungzal hna. Nang tah Bawipa sinah lawmhnak bia na chim ve cang lai maw? CIM Thawngtha a hrawm mi kan dihlak ca ah Bawipa nih thluachuah kan pek piak ko seh. Amen!

Lawmhnak he,

Rev. Nguniap Mualcin

Springfield, MO

Zeitluk Thuk Ah Dah Tipil Na In?

CIM Zarhpini Caan Hmannak

November 20, 2011

Caantlaitu: Hrang Hlei (St. Paul, MN)

Thawngthachimtu: Rev. Sang Hre (HBC, Hakha, Chin State)

Biblecaangthim: Mark 10:35-45

KanBawipa Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna! Nun damnak le thluachuah phunkip he lam a kan hruai i nihin amah thangthat kho ding le thawngtha i hrawm khoding in caan sunglawi a kan petu kan Pathian a min thangthat si ko seh. Nandihlak cung ah kan Bawipa sin in a ra mi van/vawlei thluachuah um ko seh. Cun,nan rian tuan nak le nan cawl canghnak cio ah nan lam tluang sehlaw, nan hlawhtling hram seh.

Cathiang vun rel hmasa usih:

Cun Jesuh nih cun a zultu cu a thawh hna i, “Ahohmenh nih zulh nan ka duh ahcun,nanmah le nanmah nan i philh i nan vailamtah nan i put i nan ka zulh a herh.Zeicahtiah ahohmenh, mah nunnak humhak a duh mi cu a nunnak kha a sung lai ikeimah ruangah a nunnak a sung mi cu a nunnak a hmu lai. . . .” tiah a ti hna(Matt. 16:24-28).

Kan dihlak thla cam hna usih:

Nifatin kan nunnak ah Thiangthlarau in lam a kan hruaitu kan Pathian, na minthangthat si ko seh. Vancung bantuk in hi vawlei ah hin na duhnak tling sehlaw,na pennak tlung hram ko seh. Nangmah zumtu kan sinak kha leng lang zoh dawh menlawng si loin, harnak le hnahnawhnak he a khat mi hi vawlei kan nunnak ah hin anun in kan i nunpi khawh nakhnga kan bawm law lam ding kan hmuhsak tuah. Kanvailamtah kha kanmah siarem ning sawhsawh in i put loin, nangmah biatak diarpingamnak le sualnak le thil tha lo hloh/remh nak ca ah ral tha tein kan i putkhawh nakhnga kan bawm tuah. Kanmah himnak, hlawknak, le thatnak hmuh awk duhsawhsawh ah nangmah hnu an zul mi kan si nakhnga lo kan cawnpiak law, kansining a dihlak in nangmah kha an zul ngam mi kan si khawh nakhnga kan bawmtuah. Na kan dawt i na thatnak le thawnnak he ni fa lam na kan hruai ca ah kan ilawm. Khamhtu Jesuh Khrih min in thla kan cam. Amen.

Nihinthawngtha a kan chimtu hi mi tampi nih nan hngalh mi Rev. Sang Hre a si. Amahhi ZTC (Falam) in B.Th. le MIT (Insein) in M.Div. tlamtling tein a dih hnu ahkum saupi HBC ah pastor rian a tuan. Hakha Baptist Church (HBC) senior pastor atuan cuahmah lio a si. Kum 2009 lio ah khan Japan Ram i Asian Rural Institute(ARI) nih an tuah mi lo thlawh lei thiam cawnnak ah thla 9 chung training arakkai. Cu lio zong ah cun, CIM ah thawngtha a kan chim bal. A caan tampi lakahkan sin thawngtha chim ding in caan a kan pek khawh ca ah kan i lawm. Pathiannih hmailei a nun lam thluan ah hmang chin ko seh. Thawngtha chimtu sawmnak ah Pu Myint Aung (Aungte) phuah mi, Hniang Hniang le Ngun Thawng Chin sak mi, hla vun ngai hmasa usih. "Jesuh Dawtnak Kha Ruat Than Hmenh."

ZEITLUKTHUK AH DAH TIPIL NA IN?

“Annih nih a sunglawimi na pennak chung i na bawithutdan cung i na thut tikah nasin ah kan thutter ve law kan duh, pakhat na orhlei pakhat na kehleikam ah,”tiah an ti. Jesuh nih a thawh hna i, “Nan ka halmi hi nan hngal lo. Ka dindingmi hrai hi nan din khawh lai maw? Tipil ka in ding ning hin tah nan inkhawh ve lai maw?” tiah a ti. Annih nih, “Kan ti khawh ko lai,” tiah an leh” (Mark10: 35-45)

Biahmaithi

Tutan CIM ah thawngtha chimnak caan ka hmuh ve caah lawmhnak tampi ka ngei. Tawlreltuupa nan dihlak cung zong ah kaa lawm hringhran. CIM thawngtha chimnak i caantinco ve hi a har tukmi a si ti ka hngalh. Laimi kan pa le thawngtha chimthiamthiam tampi lak i caan thiah ve hi pumpak dawt hrimhrim zong a si iramdang um pawl nih Lai lei nan kan upat venak a langhtertu zong a si tiah kahmuh.

Kanrelmi Bible cacaang hi kan hngalhtuk mi, mi kip nih kan rel lengmangmi cacaanga si. Jeim le Johan nih thutnak an halnak a si. Matthai nih cun an nu farual inan hal a ti. Anmah tein a si zong ah an nu nih a hal piak hna si zong ah anduhnak cu aa khat ko. Hi unau hna hi aa palh cikcekmi zultu an si. Hawi lemithmai zong a zoh thiam ve lomi, mah zawn lawng aa ruatmi an si taktak.

Kan Bawipa nih aa thimmia zultu pawl

Kanbawipa nih a pennak dirh nak ca i a rak i thimmi hna hi mi sawhsawh tete an raksi ve – ngatlai tehna, ngunkhuaikhawl te hna, lothlo tehna pawl an rak si iJesuh nih a cawnpiakmi hna le tahchunhnak a chimmi tehna le aa tinhmi tehna zonghi an rak thei kho ve lo i a tu le tu an i chuahsual lengmang. Jeim le Johan unauhna zong hi zeitluk in dah an i chuahsual. An Bawipa nih, “Nan halmi nan hngallo ee” a ti len ko hna zong ah kan hngalh ko ee, an ti peng. Ka din ding hi nanding kho bal lai lo a ti zong ah kan din khawh ko lai tiah i leklak ngai khin ati peng.

KanBawipa nih hin sualnak ruang i chuahsual hi cu a duh lo taktakmi a si naintheihlo le hgalhlo ruang i chuahsual cu a rak ruahthiam i nem tein a phit penghna. Kei zong pastor vialte lakah aachuahsual pawl cu ka si ve lai tiah kaaruat. Hihna unau hna nih hin ka hna an ka ngamter ngai ngai.

An halmi an hngallo nain:

An halmi an hngal lo. Thihnak kong a si zong an hngal lo. Nunnak kong a si ti zongan hngal lo. Cross kong a chim ti zong an hngal lo. Jordan tiva i tipilnak arak inmi hoihna ah khin an ruah. An bu in zanriah an ei i an din tawnmi hraihoihna ah khin an ruah. Cucaah kan ti khawh ko lai tiah an ti hi a rak si. Anhalmi cu bawi thutdan siangpahrang changtu thutnak kha a si. Hi unau hna nihhin an hngalh lomi an hal nain an hngalhmi pakhat cu kan bawipa hi siangpahrangsunparnak sui luchin chinh a si te lai ti hi a si (they never doubted Jesus’ ultimatetriumph). Bawipa Jesuh nih, “Ka din ding hrai hi nan din khawh lai maw, cun kain dingmi tipilnak tah nan in khawh ve lai maw?” tiah hi biafang phun hnihthengmang te hi a hman i a rak ti hna.

Hrai din le tipil in ticu:

Hrai(cup) hi Bible chung hmun tampi ah kan hmuh (Ps. 23:5; 75:8; Isa 51:17 etc).“Hrai” nih hin a chim duhmi cu Pathian nih minung a kan tonter tawnmi thil hi asawh lengmang (It speaks of the experience allotted to men by God). Tutan zongah cucu a si ko.

Cun Tipilnak (baptism) timi zong hi cubantuk experience he cun aatlai peng ve. Hicacaang i a hmanmi Greek verb “baptizein” si lo le “bebaptismenos” hna zong nih hin tonmi thil chung i vaa phum khi an chim (It is usually usedfor being submerged in any experience). Thil kan tonmi harnak maw, thihnak maw,zawtlak puicimhnak maw ti bantuk chung ah tipil kan ing, ti khi a si.

CucahcunJapan Theologian Kosuke Koyama nih cun, “Kan nih Japan cu ti chung ah tipil kaning lo, atom bomb chung ah tipil kan ing (We, the Japanese are not baptized inthe water, but we are baptized in the explosion of atomic bomb) a ti.

Jesuh nih,”Ka in ding tipilinnak hi nan in khawh lai maw?” a timi cu “tuknak a inding le vailam cung i thihnak fakbik (the passion) a tuar dingmi kha a si.

Kan nih kan tipilinnaktah?

Hakhacu a kik ngai cuh. Christmas i tipil a ing ding pawl khi ti kan lum piak hna.Feeling taktak in tipil kan pek hna cumu. Ti lum lo cun an ing duh lo. Zeitlukin dah kan tipil innak a thuh ve? Tuan i kan fiantermi “baptizein” timi Greek biahmannih nih thil phun hnih kong a chim. Phun 1nak cu minung nih kan duh zong ah duhlo zong ah kan cung ah a tlungmi, silole midang nih an kan khinhmi; le phun2nak cu kanmah tein kan va sermi, kan va zuammi thil, kan va fuhmi le kan vabanhmi khi an si. Cucaah: kan nih tah Khrifa nun ah zeitluk thuk ahdah tipilkan in ve? How deep we are baptized in Christian life? How deep we are baptizedin struggling for education?

Voikhatah cozah sianginn ah thawngtha chim an kan fial i “How deep we are baptized inteaching our children?” ka ti. Zei kan tuah poh ahhin laimi hi kan puan tuk.Kan tuahmi hi a thuk ngaingaimi a um lo tiah ka ruah. Thawngtha bia zong aharmi cu kan duh lo. Kan Khrihfabu chung a simi Mangnu ah cawnpiaknak kan ngeicumu. Ni hnih kan i cawnpiak hnu biahalnak ah kan patar pakhat nih, “Saza, na cawnpiaknakhi a har tuk, kan zul kho lai lo, kan khua i a kan tlawngmi evangelist pacawnpiaknak a fawi deuh. Khamhnak cu sawmpalakbu pah nakin a fawideuh a kan ti;nang na cawnpiaknak cu a har tuk,” tiah a ka ti. Kan dihlak in kan si. Kan lungputa kan chimtu a si. Cucahcunpei voi 10 kan pianthar kha; cucahcunpei bu tampikan ngeih hi. Kan tipil innak hi a puan taktak eh.

Pawcawmnakzong ah a fawinak lawng kan duh. A fawiphun in rum lawng kan duh cuh. Malay kanhawipa John Kham nih a kan chimhmi cu, kan boss pa nih, “Kan nih Tuluk cu sifaktimtiam i nunnak cun thih a tha deuh kan ti; cun salbantuk in rian tuan i bawibantuk in ei le din hi kan khuaruahning a si a kan ti, a ti.

JapanARI i thla 9 ka kai chung ah Kinoshinjuku timi dum ah zarhkhat chung ka va um, riankan cawng, rian ka tuanpi hna. Zing sml 4:30 in zaan sml 7 tiang rian kan tuan.Ei caan te lawng dinh a si. Zarhkhat chung ka tuanpi hna i ka tlun lai ah “kani lawm” timi bia kaa khat hmanh ka tong lo. Keimah tu nih kaa lawm tuk ka titaak hna. Kei cu ka baat tuk ah ka weigh zong a zor dih. An nih nih cun aa miakan ka ti, kan sin in fimnak tampi aa laak tiin an ka hmuh caah. Ka tlun in cu fimnakcu Hakha hrawng ah ka chimh lengmang hna i hohmanh nih zei ah an rel lo. Angaih zong an duh lo.

Jeim le Johan cu an rakthuk taktak

Jeimle Johan nih hin zeidah kan hal ti hi an rak hngal lo nain Jesuh nih, “ka dinding hria hi nan din khawh lai maw? Ka in dingmi tipilnak hi nan in khawh laimaw,” a rak ti hna ah hin blindly piin “ kan ti khawh ko lai (Yes, we are able.) an rak timi kha an rak ti khawh taktak.

Jeimhi zultu 12 hna lak ah hmasabik martyr in a thimi Jesuh zultu a si. HerodAntipas nih vainam in a lu a tan. Johan hi kum 100 dengmang tiang Efesa khua ahPastor a tuan – a thih tiang. Martyr a si lo. An pahnih tein Jesuh hrai cu andin taktak. Cu hrai cu zeidah a si hnga? Johan cu Efesa khua ah kum 100 dengtiang a nung i hmaizahnak le upatnak nganpi a hmu. Jeim cu a chan a tawi ngaingai.Martyr luchin kha khulrang tein aa chinh. Pakhat a chan a sau, pakhat a chan atawi. Asinain an pahnih tein Jesuh hrai cu an din i Jesuh tipil innak cu an in.

HlanlioRom tangka hrapkhat lei i a cuangmi cu cawtum a si i cu cawtum nih cunraithawinak biaktheng le leithuannak kha a hoihhna. A tang i aa tialmi bia cu,“Azei paoh caah hin timhcia a si ko,” ti a si. Cawtum cu raithawinak biakthengi khanghthawi awk zong ah timh cia in a um i, leithuannak ca zong ah timh cia asi fawn.

Cubantukin hmakhatte ah martyr luchin a hmumi Khrihfa zong nih Jesuh Khrih hrai a dini, Khrifa nunning le ziaza dawh in a nung i tuchan kanmah bantuk in thih tiangzumhtlak sinak i tlaih in Khrih hnu a zulmi zong nih Jesuh Khrih hrai khakan din i Jesuh tipilnak cu kan in ve.

Abiathiang a ngaitu nan dihlak cung ah Bawipa nih thluachuahnak in pechinko hna seh. Amen!

Rev. Sang Hre

HBC, Hakha

Jew Miphun Sin in Laimi nih Zeidah Kan I Cawn Lai?

CIM Zarhpini Caan Hmannak (November 13, 2011)

Caan tlaitu: Hrang Hlei, St. Paul, MN

Thawngtha chimtu: Saya Pum Za Mang, St. Paul, MN

Baibal cangthim: Psalm 137:1-6

Kan Bawipa Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna! Nun damnak le thluachuah phun kip he lam a kan hruai i nihin amah thangthat kho ding le thawngtha i hrawm kho ding in caan sunglawi a kan petu kan Pathian a min thangthat si ko seh. Nihin thawngtha aa hrawm mi nan dihlak cung ah kan Bawipa sin in a ra mi van/vawlei thluachuah um ko seh. Cun, nan rian tuan nak le nan cawl canghnak cio ah nan lam tluang sehlaw, nan hlawh tling hram seh.

Thawngtha bawmtu ah cathiang vun rel hna usih.

“Bawipa kha na lung chung dihlak in i bochan law, nangmah fimnak kha i rinh hlah. Na kalnak lam kip ah amah kha hngal law, amah nih na lam kha a tluanter hna lai. Mah mithmuh i a fimmi va si hlah; Bawipa kha ṭih law ṭhat lonak kha mertak ko. Na taksa caah damnak a si lai i na ruh caah si a si lai” (Phungthlukbia 3:5-8).

“Thei hmanh, maw Israel: Bawipa hi kan Pathian a si, Bawipa lawnglawng hi; Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlak le na ruahnak dihlak le na ṭhawnnak dihlak in na dawt lai. Cun nihin ah kan pekmi bia hi na lung chungah na riahter lai I, na fale kha fel tein na cawnpiak hna lai i, na inn chung i na ṭhut ah siseh, lam i na kal ah siseh, na ih ah siseh, na thawh ah siseh, na chim lengmang hna lai. Cun na kut ah chingchiahnak caah na ṭem chih hna lai i na mit le na mit karah hmelchunhnak caah an si lai. Cun na inn i innka tung hna le na kutka hna cungah na ṭial hna lai” (Deuteronomy 6:4-9).

Nihin thawngtha a kan chim tu hi Saya Pum Za Mang a si. Saya Pum hi Luther Seminary, St. Paul, MN USA ah PhD kum khat nak a kai cuahmah lio a si. CCC (Hakha) in BTh, MIT (Insein) in MDiv degree tlamtling tein a hmuh hnu ah, Myanmar Theological College, Mandalay ah caan sau nawn cachim rian a tuan. Luther Seminary i PhD tuah ding in a rat hlan ah, Princeton Theological Seminary in MA (Theological Studies) degree a hmuh. US sianginn kai ding in a rat lai te ah a hnakruh zong aa hmuh manh. An nu cu Kawlram (Mandalay) ah a chiahtak chung. A manh lo lio a si ko nain atu bantuk in caan a kan pek i thawngtha a kan chimh khawh ca ah a cung ah kan i lawm. Saya Pum sawm nak ah "Faithful is Our God" ti mi hlaremh vun ngai hna usih.

Jew Miphun Sin in Laimi nih Zeidah Kan I Cawn Lai?

Psalm 137

Pathian nih a thim tiah kannih khrihfa zumtu hna nih kan ruah mi Jew miphun an tuanbia zoh tikah, miphun dang le biaknak dang hna nih uknak, hremnak, serhsetnak, cucun an ci mit lakin thahnak an tong. Biakam hlun chan ah Jew miphun hi miphun dang hna sal ah an tan caan a tam. Pathian nih zei ruangah Moses a auh timi kha kan rel ahcun Jew miphun zei tlukin Egypt ram ah an tuar ti kha fiang tein kan hmuh lai. Cun, Psalm 137 kan rel tikah Babylon ram ah Jew miphun an tuar nak hna kha fiang tein kan hmuh.

Vawlei cungah empire pakhat hnu pakhat an kai, an tla than, cuticun, Roman empire zong a rak chuak ve. Jew miphun an him deuh ma? An him hlei lo tiah kan ti ko lai. An umnak hmunhma in hramhram in an chuah ter hna. An thawl hna. Roman empire kha khrihfa Roman empire ah a vun i can hnu zong ah Jew miphun an him hlei lo. Hi caan lio ah Jew pawl hi second-class citizen dirhmun in an rak um. Kawlram in tlangcung mi nihin kan dirhmun he aa khahnak a um pah theu lai. Kawlram zong ah tlangcung mi cu second-class citizen an si tiah ca-uk [constitution] ah aa tial lo sawhsawh or lawnglawng khi a si ko.

Medieval chan a vun chuah. Western Europe vialte zong khrihfa ram ah aa cang. Western European zumtu hna nih Holy Land [a bikin Jerusalem] khi Muslim hna kutin lak than dingah Crusade voi tam nawn an rak tuah. Hi caan lio ah Jew miphun nunnak tamtuk a rak liam. Cupinah, Germany, England, le France um mi Jew miphun hna kha an thawl dih hna. Jew miphun tuanbia hi tuarnak tuanbia [history of suffering] deuh a si kan ti ko lai. Jew miphun hremnak hi 1939 le 1945 kar ah a zualhma bik kan ti lai dah. Kan theih cio ban tukin, Holocaust lio ah Jew miphun million 6 hrawng nunnak a rak liam an ti. Zapi hngalh a si.

Mandalay ah kum 5 leng ka um. Rian ka rak tuan. Kum khat ah voikhat a tlawm bik Hakha lei ka tlung tawn. Thal sianginn khar lio ah ka kal theu. Gangaw peng le Hakha peng aa tonnak hrawng kan phan caan khi ka ngeih a chia, cun, ka lungfah a puang than tawn. 1998 hnu in a si rua, Hakha peng zeimawzat cu Gangaw peng ah an telh. Nan hmuh cio ko lai. Kan vawlei, kan ram, kanmah ta a si mi, duh paoh in an kan chuh. Lungfah dah ti lo, zeital tuah khawh mi kan ngei maw? Lairam a bi deuh lioah Burman pawl an ram a van kau deuh. Nain, anmah nawl lawngte cu pei a si fom cu. [Kan pa le hruainak in CBCUSA nih Palewat peng bia tak tein a dirhkamh caah lung a lawm ko. Kan pa/u le cungah upatnak ka pek hna]. Mandalay ka um lio ah Maymyo lei ka kal caan a tam, ka kal caan paoh ah Sai Htee Saing nih a rak sak mi May-Myo Moe kha ka hnathlam ah a cuang tawn. Shan miphun zong nan celh ve lo mu ka ti.

Cu lawng a si rih lo. Laimi nih kan ram ah kan ca cawnnak nawl kan ngei lo. Lairam ah Laimi nih Laica cawn cu “illegal” a si. Zumh awk ah a har, nain, a hman mi a si. Nan theih dih mi a si. Lairam ah Pathian zalong tein kan bia kho lo. Miphun biaknak hmelchunnak caah kan tar mi vailam tung vialte pakhat hnu pakhat an phur dih. Cu lawng a si rih lo. Mandalay ka um lio ah Laimi kan nau/far hna M.A, M.Sc, le LL.M an awng. University ah saya/mah tuan dingah rian an sok, hmuh a um bal lo. Cucun, cozah rian an sok, an hmu hlei lo. Kawl kan si lo caah a si an ti. A dang chim ding a tam tuk rih, nain, hi vial hi si rih seh [HRW & CHRO rel ding].

Jew miphun hi vawlei tuanbia ah kum 2000 leng hremnak [persecution & genocide] an tuar, nain, an tlau kho hlei lo. [Atu zong Iran le Arab miphun cheukhat nih kan hlauh hna lai an ti]. Vawlei cungah miphun a tlau thai mi an tampi. Zapi theih a si. Nain, Jew miphun cu kum 2000 leng hrem an si nain, an rak tlau lo, a tu zong ah tlau lo, hmai lei zong an tlau te lai ka zumh lo. Zei ruangah dik a si hnga? Naingaiyi [politicians] lei pawl nih hmuh ning [theory] a um lai. Tuanbia [historians] lei thiamsang pawl hmuh ning zong a um ve lai cu a fiang. A dangdang hmuh ning a um len rih lai. Biaknak lei mitin ka hei cuanh ve tikah, thil pahnih ruagah kum 2000 leng hram an si nain Jew miphun hi an tlau kho rua lo tiah ka ruah. Mah thil pahnih cu kanmah Laimi zong nih kan miphun a tlau nak hnga lo i cawn ve awk ah a herh tiah ka ruah.

Pakhat nak: thluachuah kan hmuh, teinak kan hmuh, kan hlawh a tling, lawmhnak in kan i khah lio caan ah Pathian thangthat cu a fawi ko. Cucun, kan dam lio, kan him lio, le mithmai tha hna kan hmuh lio ahcun Pathian sinah lunglawmhnak bia chim hi a fawi ko. Nain, harnak, zawtlaknak, le retheihnak taktak kan ton caan ah Pathian thangthat cu a har deuh ngai cang. Cu lawng a si rih lo, himnak, chawva, le caan tha [opportunity] hmuh ding a um tikah Pathian hnu lei chit tak hi a um kho ngai. Nain, Jew miphun cu an biakmi Pathian kha thih tiang zumh tlak in an zulh. Daniel le a hawi le tuanbia kha rel tikah fiang ngai in kan hmuh khawh. “Hi kong ah hin kan in leh awk a herh in kan hngal lo; a alh thluahmah mi meiphu chungin kan biak mi Pathian nih a kan khamh khawh ahcun a kan khamh ko lai, a kan khamh lo hmanh ah na Pathian cu kan bia hlei lai lo i na phun mi milem hmai zong ah cun kan kun lai lo, ti kha bawipa nih hngalh ko” (Daniel 3:17-18).

Pahnih nak: Jew miphun hi an tuanmi paoh ah biatak tein zuamnak lungthin an ngei. Kum 2000 leng an miphun ningin hremnak an tuar ko, nain, kan zate nih kan theih bantuk in, vawlei cungah field kip [science, arts, computer, medicine, bank, business, etc.,] ah a thiam bik, a ngei bik, a rum bik an si. Jew miphun hi million 13 lawng an si, nain, vawlei nih sunsak bikmi Nobel laksawng a hmuhtu hi an tam kho ngaingai. A tawinak in chim ahcun, vawlei ah a thiam bik kan si lai, timi lungput he an i zuam, Bawipa nih thluachuah a pek ve hna. Cucaah, a thiam bik an rak si, a tu zong an si, cucun hmailei zongah an si rih lai. Pathian nih rian aa zuammi lawng thluachuah a pek hna.

Biakilhnak: Ka chim cang bantuk in, Laimi le Jew miphun kan tuanbia cu aa khatnak a tam. Anmah cu an tuar deuh ko, nain, kanmah zong kan ram cia ah him tein kan um kho ve lo. A phunphun in harnak kan ton ve. Kan phanhnak ram India le Malay ah kan him lo. Jew miphun he kan tuanbia [history of suffering] a khat nak a tam, nain, kan lungput le Pathian kan zumhnak ah zei tlukin kan i khah hnga? Vawlei a hmunh chung, Laimi zungzal kan hmunh ve ding ahcun, Jew miphun nih thih tiangin Pathian sinah zumhtlak an si bantuk in kanmah zong nih Pathian sinah thih tiang zumhtlak kan si a herh ve ko rua. Cucun, kan tuanmi paoh ah anmah bantuk in thiam hlei sang si khawh dingah zuamnak thinlun taktak kan ngeih a herh ko rua lai. Biana ah, ram thumnak a phan mi kan fa/nau le hna chungin cawnnak kip ah M.A le PhD hna tampi nan kan hmuh piak a herh ko lai. Kawl nih kan cimit dingah an rak i zuam, a tu zong an i zuam, hmai lei zong an i zuam rih lai, nain, kanmah nih Jew miphun bantuk in kan i zuam ve, Pathian sinah zumhtlak in kan nun ve ahcun, zungzal in kan hmun ko lai. Bawipa nih kan dirpi sehlaw, kan umpi zungzal ko seh!

Lawmhnak he,

Pa Pum

St. Paul, MN

Kan Nunnak Ah Thiang Thlarau Sawm Usi

CIM Zarhpini Caan Hmannak (November 6, 2011)

Caantlaitu- Biak Tha Hnem

Sermon- Rev. Taan Mang (CACC)

Miṭhalo hna khuakhannak ah aa tel lo i Misual hna lam zong a zul lo i Pathian a nihsawhmi hna sinah a ṭhu lomi cu thluachuakmi an si. An i lawmhnak cu Bawipa nawlbia tu ah khan a si i cu nawlbia cu chunzan in an ruat. (Salm 1:1-2)

Bawipa thawhthan ni thiang hlim ah a mah bia i hrawm ti dingin caantha a kan petu kan Pathian a min kan thangthat. Harnak tangah a ummi kan vawlei pi ah hin minung lei kap cun hnangam nak a um kho lo. Bawipa sin lawnglawng ah hnangam daihnak a um. A mah sinah kan thil rit thum hna u sih law kan herh mi hal cio hna u sih. Kanpawngkam ah harnak a tong mi kan minung hawi hna ca zongah thlacam piak cio hna u sih.

Nihin ah thawngtha a kanchim tu cu Rev. Taan Mang a si. A mah hi Hakha peng Ruan khuami Pu Ngeih Pheng le Pi Hniang Khen hna i an fa pa a si. Falam, Zomi Theological College in 1998 kum ah B.Th a dih. 1999 Kumin Hakha Baptist Church ah caantling pastor a rak tuan. Cun 2002 kum ah Mandalay Distant Education in BA (Psycho) a hmu. 2003 kum ah Myanmar Institute of Theology, Yangon in M.Div a dih. M.Div kan rak kai lio ah hin kumhnih nak kan si ah a mah hrihhawh nak in Tilim Journal zong kan rak chuah i caantlawm pal tiang cu kan nau le nih pehzulh in an rak chuah. Hi lio zongah hin a mah hi biatak ten tan a rak la tu le rethei tu a rak si.

2003 kum in HBC ah Assistant Secretary in le 2004 Church Secretary hna a tuan. 2009 kum ah HBC Mission Director le CACC ah Assistant Treasurer zong a rak tuan. 2011 April in CACC Literature and Publication Secretary rian a tuan cuahmah lio pi a si. An nu cu Thantlang peng Lungler khua Sayakyi Thla Cung fanu u pa bik Sayamah Ni Din a si. A tu hi fapa 3 le fanu 1 an ngeih hna.

A riantampi lak in CIM ah thawngtha chimding kan fial tikah a kan timh piakkhawh caah a cungah lomhnak chimcawk lo kan ngei ko. Pathian nih hmailei zongah thukchin in hmangchin ko seh. A tu cu a mah kutah caan kan pek.

Kan Nunnak ah Thiangthlarau Sawm Usi (Mahka ah Click).

Bible: - John 6:16-21 (Bible caang hi rel taak ding)

Kan vawleipi thanchonak nih a thangcho lo mi kan Lairam zong a hun kan thanchopi ve ruang ah vawlei khuaza um zumtu unau hna nan sin ah internet in phung ka chim khawh ve caah Pathian ka thangthat i kaa lawm. Caan a ka thiahtu nan sin ah kaa lawm. Caanthiahnak thawng a ka thanhtu Sayamah Biak Tha Hnem cung zong ah kaa lawm hringhran. Pathian nih thluachuahnak in pe ko hna seh.

Thlarau thazaang kan laknak ding Bible caang Johan 6:16-21 nih a chim duhmi cu a tanglei bantuk in ka hun langhter than.

Jesuh Khrih zultu hna cu rili cung lawng chung i an um lio ah thlichia a hrang i harnak an tong. Rili cung lawng chung i um lio ah thlichia a hraan ahcun thih a fawi ngaingai caah awlokchong an um hi an mawh hrimhrim lo. Cu bantuk in kan nih kan nunnak zong ah harnak (thlichia) kan ton caan a um theo tawn.

Jesuh Khrih rili cung i a ke in a rat an hmuh tikah an tih mi hi khuachia ah an ruah a si kho men. Judahmi zumhnak ah hin rili chung ah khuachia a um tiah an zumh. Khuachia cu an tih tuk tikah Jesuh Khrih zong cu khuachia ah an ruah i an thin a phang. Sihmanhsehlaw Jesuh nih, “Nan thin phang hlah u, keimah pei ka si cu,” a ti hna hnu hin an hna a ngam ngai lai. Thlichia le tilet ruang ah an thinphan leng ah khuachia kan sin ah a ra tiah an ruahmi cu zeitluk awlokchong in dek an um hnga, zaangfak ngai an si. Cu ti chimpit vansang i an um lio ah Jesuh Khrih cu an lawng chung ah “an luhter” i an i tinhnak hmun cu luklak te ah an phan. Kan nunnak ah chimpit vansang i kan um ahcun “Kan nunnak chung ah Jesuh Khrih kan luhter lai i teinak kan hmu lai” ti mi a kan cawnpiak.

Zei ca’h dah tuchan Khrihfa nih teinak kan hmuh tawn lo ti hi ka ruat theo. Kan nunnak ah lawmh caan ah si seh, harnak caan ah si seh Thiangthlarau kan sawm lo caah le Jesuh Khrih a thawh`hannak hmual kan nunnak ah a um lo caah a si ko hnga lo maw? tiah ka ruah.

Hlan lio zumtu mi hmasa hna an nunnak kan zoh ahcun an mipum cu thi ko hna hmanh seh law thlarau in teinak an hmu. A ruang cu an nunnak chung ah Jesuh Khrih thawh`hannak hmual a um i thiangthlarau nih a rak umpi hna ruang ah a si. Jesuh Khrih an rak tlaih lio ah cun leng ah chuak ngam lo in an rak i thup i Peter hoi nih cun ar voi khat khuan hlan ah voi thum tiang a hlawt. Jesuh Khrih a thih hnu zong ah inndang ah an i thup hna i nu pawl tu nih Jesuh Khrih thlaan cu an va zoh. Nu hna nih “Jesuh Khrih cu a rak chim bantuk in a tho cang” tiah zultu pawl cu an va chimh hna tikah innka an kharmi cu an hun i leeng ah an chuak. Ralchia i an um lio ah ral`ha in leeng ah an chuah ngam nak cu “Jesuh Khrih thawh`hannak hmual” ruang ah a si. Jesuh Khrih thawh`hannak nih an chung ah rian a tuan tikah an ngamh lo mi (Thih) zong an ngamh i leeng chuah sawhsawh hmanh siloin a tho`hanmi Jesuh Khrih fialmi (mission) rian an tuan. Mission rian an `uannak ah martar in tam deuh cu an rak thi. Peter cu lingtalet vailamtah in a thi i Paul cu a hngawng an rak tan. Zumtu tampi cu sahrang in an rak thah hna i mei le chiti lin in an rak thah hna. Hi martar hna hi pumsa lei cun a sung ngaimi si ko hna hmanh seh law thlarau lei cun Jesuh Khrih ca ah mi ral`ha hna an si i teinak a hmumi, van ram a phan khomi an si.

Zumtu hmasa hna chan, Khrihfa hrem chan ah hin Sizar siangpahrang Tyberius le a nupi Dyna hi bia an i ruah. An pa Tyberius nih “Kan nu Khrihfa pawl kan rak hrem hna ah hin an hrum, an ai, an tap i hrem an rak nuam tuk. A sinain a tu cu kan hrem deuh deuh hna i bia tha in an kan chonh deudeuh, thla an kan cam piak deuhdeuh, Pathian thangthatnak hla an sa deuhdeuh i hi bantuk an zia hi ka celh hna lo” a rak ti. Zumtu hmasa hna nih anmah a hremtu hna ca ah thla an rak cam piak khawh mi hna cu Jesuh Khrih thawhthannak hmual a si ko. Cu martar hna thawng cun vawlei pi ah Khrihfa kan karhnak a si.

“Jesuh khrih thawhthannak hmual” ka timi cu, “Jesuh Khrih cu thihnak in a thawhthan bantuk in Amah a zummi kan nih zong pumsa in thi ko hmanh usi law thlarau in kan nung lai ti ruahchannak nih pumsa hremnak le thihnak a ngamhmi nun ngeih” khi a si.

Khrihfa kan sinak ah a biapi mi pahnih an um;-

1. Jesuh Khrih cu ka khamhtu le ka bawipa a si ti kan zumh hrimhrim a hau. Hi ti kan zumh ahcun khamh kan si lai.

2. Jesuh Khrih a zumtu pawl cu kan thih tikah thlarau in kan nung than lai i vanram kan phan lai tiah zumh hrimhrim a hau.

Khrihfa si tung i a cunglei pahnih i nunpi (zumh) lo ahcun Khrihfa kan si lo bia a si hnga. Hi thil pahnih hi Khrihfa kan ca ah kan thihnak le kan nunnak ca i a biapi mi an si. Hi thil pahnih hi na nunnak ah naa nunpi ahcun zochuntlak Khrihfa tha na si fawn lai.

David siangpahrang hi Pathian kong le thih hnu nunnak kong a fiang ngaimi a si. Cu caah a fapa a thih lio ah “… zeica dah ka ngaih a chiat ti lai, ka ngaih a chiat zong ah a nun than khawh ti tung lai lo, keimah tu pei a mah sin ah ka kal te lai cu” a rak tinak a si.

Job zong hi thih hnu nunnak kong a fiang ngaimi a si ve. Bawipa Pathian nih Job cu zumhtlak taktak a sinak kha Satan sin ah a chim tikah Satan nih tukforh ding in aa tim. A voi khatnak ah Pathian nih a timi cu, “… a ngeihchiah vialte cu na kut chung ah a um, amah taktak belte na kut cun tawng hlah” (Job. 1:12) tiah a ti. Cu tikah Satan nih a ngeihmi sa`il vialte a lak piak dih leng ah a fanu le a fapa vialte a lak piak dih. Job nih Pathian a hlawt lo leng ah, “… ka nu paw chung in taklawng in ka chuak i taklawng in ka kir than lai; Bawipa nih a ka pek i Bawipa nih a lak than; Bawipa min cu thangthat si ko seh,” (Job 1:21) a ti. Bawipa Pathian rian`uan ning aa fiang tuk. Tukforhnak ruan ah a zumhnak a feh chin lengmang.

A voi hnihnak ah Satan nih a ti than mi cu “… na kut hei chuah law a ruh le a sa kha tawng tuah hna ngat, na hmai hrimhrim ah an vawlhpamh ko lai” tiah a ti. Bawipa nih a lehmi cu “… a mah cu na kut chung ah a um, a nunnak bal zuah ko,” tiah a ti than ve. Cu tik ah Satan nih cun Job pum cung ah hma chia a tlunter i awlokchong in a tuah. A hawikom hna zong nih na sual ruang ah Pathian nih dan an tat a si ko an ti. A nupi tiang nih na sual ruang ah Pathian nih dan an tatmi a si ko i na tem tuk cang caah Pathian cu chiat serh law thi cang ko ti tiang in a ti ve. Job nih a lehmi cu, “… a hrutmi nu bantuk in bia chim hlah,” tiah a ti. Satan nih a tukforh deuhdeuh “sui” a sinak a lawng deuhdeuh. Sui cu mei nih a kangh tikah a tak a sinak a tha chin lengmang. A hnu bik ah Satan nih a tei ti lo i a kaltak. Vancungmi an rung i Job cu an hnemh. Cu bantuk in hneksaknak a intuar khawh caah Pathian nih Job cu a chan dongh lei kha a thawk lei nakin thluachuah tam deuh a pek.

Chawleh chawhrawl rian kan tuan tikah phaisa fangkhat in sing thongkhat miak cu a miak tuk kan ti. Khrihfa sinak hi cu bantuk he cun aa khat ngai tiah ka ruah. Vawlei cung caan tawite kan nun chung ah Jesuh Khrih kan zumh ahcun zungzal nunnak (chan thong tampi) nunnuamh nunnak va hmuh ding kan simi hi zeitluk in dah a hlawk. Phaisa tlawmte in rian `uan i a miak chimcawklo hmuh bantuk a si ko. Zungzal nunnak (chan thong tampi) nunnuamh nunnak hmuh khawhnak ding caah atu caan tawite kan nun chung ah fekte in Jesuh Khrih zumh hi baa hna hlah usi. Vawlei kan nun chung caan tawite cu minung sinak in Jesh Khrih kan zumhnak hi kan baat ko zong ah zungzal (chan thong tampi) nunnuamh nunnak va hmuh nakding ca a si kha philh hlah usi.

Kan Bible kan zoh tikah Pa chan, Fa chan le Thiangthlarau chan ti in a um. Pa chan ah cun Pathian nih minung sin ah direct in rian a rak tuan. Fa chan zong ah fapa Jesuh Khrih nih Pathian bia a rak phuan i direct in rian a rak tuan. Pa chan le Fa chan an riantuannak cu hmunhma nih a rak hren. Thiangthlarau chan ah cun fapa Jesuh Khrih a zummi zumtu dihlak sin ah khua zei ka hmun paoh ah a kan um pi cio i hmun hma nih a tlai kho lo. Cu caah Jesuh Khrih nih “Ka thih dingmi hi theithiam u law cu nan i lawm hnga” a ti. A chim duhmi cu pumpak pakhat cio nan sin ah kan umpi cio khawh hna lai i a tha tuk lai tinak a si. Cu caah Jesuh Khrih a thih ruang ah hin zeitik caan paoh ah, khua zei hmun paoh ah, mi zei sin paoh ah Thiangthlarau nih a kan umpi khawhnak a si.

Zumtu pakhat cio kan nunnak ah Thiangthlarau nih a kan umpi ti hi kan i fian cio a hau. Thiangthlarau nih a kan umpi nak kong kan fian lo ahcun kan li a leng lai, kan tha a chia lai i mahduh um kan hmang lai. Sihmanhsehlaw Thiangthlarau nih a kan umpi nak kong kan i fian ahcun kan tha a nuam lai, kan ral a tha lai i thil tha lo tuah kan tih lai. Jesuh Khrih zultu han cu rili cung lawng chung i an um lio ah harnak an tong i Jesuh Khrih an lawng chung ah an luhter hnu in harnak an tei leng ah an i tinnak hmun zong luklakte ah an phanh khawh bantuk in kan nunnak ah Thiangthlarau kan luhter (sawm) ahcun kan nunnak ah Thiangthlarau riantuannak a lang lai i kan nunning aa dawh lai. Vawlei caah ceunak le cite kan si kho lai. Kan nunnak ah thil tha lo a tei khomi (tinhmi hmun a phan khomi) kan si lai.

Kan nunnak ah thil tha lo a tei i zungzal nunnak hmuh a duhmi nih kan i lawmh caan ah si seh, harnak kan ton caan ah siseh, kan nunnak chung ah Thiangthlarau luhter (sawm) lengmang usi law zumhnak fek in nung hna usi.

Rev. Taan Mang (CACC, Hakha)

Bawipa Thimmi Miphun

CIM Zarhpini Caan Hmannak (October 30, 2011)

Caantlaitu- Biak Tha Hnem

Sermon- Pastor Tial Tin Sung (E&M Secretary, Thantlang Baptist Church)

Rom 8: 31-32 ah cun, “Pathian cu kanmah lei i a ṭan ahcun aho nih dah an kan doh khawh lai? A Fapa hrimhrim hmanh kha a zuah ṭung lo, kan dihlak caah pei a pek kha! A Fapa kha a kan pek — thi vialte zong hi a lak in a kan pe hnga lo maw?,” a ti. Bawipa sinah lunglomhnak chim hna sih law kan pawngkam ah harnak atongmi hna le thisen a luangmi miphun, chungkhar hna caah thla campiak cio hna u sih. Kan umnak hmuncio ah kannih laimi zong Pathian a tanhtu le Pathian nih a tanh mi kan si khawh cio nak hnga thlacam cio hna u sih.

Nihin thawngtha a kan chimtu hi Pastor Tial Tin Sung a si. Falam peng Hrianghnang khua ah a chuak i Thantlang khuaah a thangmi a si. Pu Chiah Khuai le Pi Ngun Zi i an fa nu a si. An pa cu Thinghual khuami Pu Rual Hup a si i a tu hi fa nu pakhat Nu Ni Tin Par Mawi le fapa pakhat Pa Bawi Vel Lian an neih hna.

B.Th cu (ZTC, Falam) in a rak dih cun M.Div (MIT, Yangon) in le BA ( History, Dagan University) hna in a rak dih hna. Riantuan nak kong he pehtlai in Youth Secretary, Thantlang Baptist Church, Women Secretary (TABC), CE &CS Secretary (TBC), Women Secretary (TBC) hna le a tu lio hi Thantlang Baptist Church ah E&M Secretary a tuan lio pi a si. A rian tampi lak in nihin ah caan a rak kan pek piak khawh caah tampi lawmhnak kan ngei ko. Bawipa nih hmailei ah hmangchin ko seh.

Thawngtha kan i hrawm hlanah Esther Van Hnem Sung le a hawile nih an sak mi “Na ka lomhter” timi hla te hi ngai ta hna u sih. 

A tu cu a mah nih caan a hmannak caan a si rih lai.

Tlangpi- Bawipa thimmi miphun

Bible Cangthim chirhchan

Salm 33:12 "An Pathian ah BAWIPA a simi miphun cu lunglawmmi miphun an si, BAWIPA nih a mi ah a thimmi hna u lunglawmmi an si"

Phungthlukbia 14:34 "Miphun a lianhngantertu cu dinnak asi, sualnak cu zei miphun paoh caah ningzahnak asi."

Lunglawmhnak: : A hma sabik ah nan dih lak te nan kut kan tlaih hna.Thawngthachim ding in caan a ka petu nan cung ah lunglawmhnak chim cawk lo ka nei i Pathian min ka thangthat. Lunglawmhnak biacu cu vial cun si rih seh law thawngtha lei ah kan van kal colh ko lai Bible ca kai thimmi hi nan rel cia nan theih cia dihmi asi ko.

Salm 33:12 le Phungthlukbia 14:34 hi ai neih ngaimi asi. BAWIPA thimmi miphun nih dinnak he riantuannak cu miphun lianh ngantertu a sinak kha a langhter. Kan Bible ca Genesis 12 nak ah kan hmuh mi cu Abram Pathian nih a thimnak a si lo ah a auh nak kong asi. Abram cu Mesopotamia ram Ur khua i a um mi asi. A pa cu Terah asi. Pathian nih Abram cu zeiruang theng ah dah a auh hnga tihi ruah lo awk a tha lo. Bible tuanbia ah kan hmuh khawh mi cu Abram i a pa Terah cu siasal (milem) a biami asi. A mahnih a serchom mi kha a biak ti kha kan hmuh. Voi khat cu a pa a um lo kar ah Abram nih milem pawl cu a cheu hna i a cheu cu lu bul na, a cheu ke kiak na, a cheu kutkiak na in a hrilh lulh hna. A pa nih Abram zeiruang ah dah hi ti hin ka pathian hna hi na tuah dih hna ati. Abram nih a pa cu chun ah khan an i si i an i vuak hna caah hi tiin an i hliam dih nak asi tiah a leh. A pa nih cun nun nak a nei lo mi cu zeitin dah an i vuakkhawh lai ati. Abram nih ai fian mi cu Anungmi sertu Pathian a um ti cu fiang tein a zumh.

Cu caah cun Abram cu Pathian nih a auh, a silo ah a kawh tik ah lung awtawn nak a nei lo. Na pa inn, na rual chan le na ram chuah tak law kan hmuh sak lai mi ram ah hin kal a ti. Abram nih Pathian biacu a zumh i Pathian nih a hruainak Kanaan ram lei kal cu ai thawh. Pathian nih Abram sin ah bia a kamh mi cu:

1. Tefa tampi kan pek lai,

2. Miphun nganpi ah kan ser lai,

3. Thlawchuah kan pek lai,

4. Na min kathanter lai a ti.

Abram cu Pathian nih bia a kamhmi le a hruainak ding hmun phak ding caah cun lungawtawmnak um lo in a pa inn, a rualchan le a ram chuah tak in Kanaan ram lei ah cun a kal. Pathain nih a kamh mi thlawchuah a hmuh hlan ah hin Abram cu harnak a phunphun a tong. A caan ah mangtam he hna ai tong. A caan ah a nupi hna an chuh. A caanah thih nak zong a tong. Tefa tampi kan pek lai a ti mi zong fa nei loin lungrethei ngai in kum sau pi an um. Cuchung vialte ah cun Abram nih Pathian a hlaw bal lo. Pathian he bia an i ruah. Zumhnak le dinfel nak kha ai tlaih peng. A tar hnu ah a neih mi a fa pa zong cu Pathian sin ah pek a sian. A mah Sadom le Gamorah rawk lo ding in Pathain a nawl. Zumhnak le Dawt nak , din nak a nei peng. Pathian cu a biakam a pelh bal lo. Harnak phuntampi tong ko hmanh seh law Pathian nih thlawchuah a pek, tefa tampi a pek i miphun ngan pi ah a ser. A tu tiang in a min cu thlawchuah pek nak ah hman asi.

Abram cu Ur khua in ai thawh lio ah hin a pa unau fa asi mi Lot nih a zulh ve. Lot cu Pathian nih a thimmi asilo ah a auh mi cu a si ve lo nain a unau pa cu a zulh. Caan sau naawn an kal hnu ah Abram nih Kan i then a hau lai, nang keh lei i na kal ah cun kei orh lei ah ka kal lai, nang orh lei i na kal ah cun kei keh lei ah ka kal lai, hmunhma i thim tiah a ti. Lot nih cun nang Upa deuh na si i thim hmasat a ti lo. A duh nak hmun kha a mit in a zoh. Abram nih cun zumhnak in a cuanh. Lot i ai thim mi cu Jordan ti va nelrawn that nak hmun rawn le ti a that nak kha ai thim. Hmai lei ca ah si lo in a tu caah ai thim. Ai thim mi hmun cu khuapi ah a cang, Vawlei cung nuamhnak le chaw le va le duh paoh nun nak hmun ah a cang. A dong nak ah cu ka hmun cu Pathian nih katmei alh in a khang (Sadom le Gamorah). Lot cu a neih mi a chawva le a nu pi a sung. A tak lawng in cu ka hmun cun a chuak ti kha kan hmuh khawh mi asi.

Kan nih laimi phun zong Pathiannih thlawchuah tampi a kan pek. Vawlei cung hmunza kip a kan phak ter. Abram bantuk in kan pa inn kan chuah tak. Kan rualchan le kan ram chuah tak inn Pathian kamh mi ram Kanaan ram panh in kan kal. Kanaan ram cu khuaihliti le cawhnuk in a luannak ram a si. Pathian nih a kan kamh mi cu tefa tampi kan pek hna lai, miphun nganpi ah kan ser hna lai i nan min kan than ter hna lai a kan ti ve. Abram zong Kanaan ram i Pathian nih a kamh mi a tlin hlan ah har nak tmpi a tuar ve. Kan nih lai mi zong Kanaan ram i Pathain nih a kan kamh mi a tlin hlan ah hartnak tampi kan tong ve ko lai. Hmunhma thar le thilthar le holh thar he cun a har caan a um ve ko lai. Sihmanhsehlaw kan umnak hmun kip ah zumh awk tlak le din fel nak a tanh mi kan si a herh. Kan nun nak kan sia a rem nak ding ah tangka kawl a hau. Kan nun lamtluan ah tangka kan kawl nak ah hin kan zumhnak kan thlau lo zong a biapi taktak mi asi. Cupin ah dinnak kan tanh zong a herh fawn. Mit nih hmuhkhawh mi rumnak le phaisa duhtuk nak hi thihnak lam a kan phak pi tu an si kho. 1 Tim. 6:9-10 ah cun “rum a duhmi hna cu tukforhnakchung ah khan an tla i tih a nung mi le that lonak a chuahter khotu duhnak nih khan rap foih in a foih hna i cu nih cun rawh ral nak ah khan a kalpi hna. Tangka duhnak hi that lonak phun kip chuahnak hram asi. Mi a cheu cu tangka ngeih an duhtuk caah zumhnak kha an kal tak i ngaihchiatnak a phunphun an tong" a ti. Cu caah kanpawcawm nak ca i rian kan tuan nak ah hin din fel le zumh awk tlak mi si hi a biapi ngai mi a si. Kanaan ram a kan phak pi tu cu Pathian a si hi philh hlah usih. Kawlhawl na hmun i kan um tik zong ah kan hmuh awk asi mi te kah ningcang tein hmuh le hlennak le lihchimnak tel lo in mahtuanmante hmuh i zuam hi ka chimduh mi asi. Tangka kan kawl nak ruang ah kan zumh nak a thlau mi si lo hi a biapi ngai mi a si.

Vawlei cung tuanbia ah philhkhawh lo mi le thihnak faktuk a tuar mi hi Israel mi phun (Judah) mi an si. Rome siangpahrang Nero nih Khrihfami fak tuk in a hremhna ruang ah Judah mi phun Jesuh Khrih a zum mi mitampi cu vawlei cung hmun zakip ah an zam. Europe ram vial te zong an phan. An phak ka ah cun khrihfa cu an si ko lai. Zumtu cu an si ko lai. A hnu deuh in an zumh nak zei an lawh kan hngal kho hna lo. Vawlei cung ralpi pahnihnak hlan deuh ah hin German ram a uk tu cu Hittlar asi. Judah mi cu Hittlar nih sing 60 reng lo a thah hna. Sui Chin nih a leh mi "Judah mi thong zatam thah nak" ti mi cauk i a tial ning ah cun Hittlar cozah nih khan Europe ram i a um mi Judah mi hna kha riantha kan in pek hna lai tiah an auh hna i thihnak thlan ah cun ruahchan nak ngan pi he an kal ati. German ram le Europe ram hna ah hin Judahmi pawl cu an pu an pa chan in a um mi an sicang hna ti kha antuanbia ah cun kan hmuh khawh mi asi. Judaj miphun hna hi an tuanbia kan zohtik ah Pathian an philh caan paoh ah har nak fak tuk an tong tikha kan hmuh. Pathian nih a thim mi miphun an si caah Pathian nih a mah he an i hlat cu a duh lo. Pathian nih a mah he an i neih khawh nak ding ah an caah har nak a chiah piak tawn hna. An har nak ruang ah Pathain an auh caan paoh ah cun an nun a tluang ti kha kan hmuh.

Kan nih laimiphun zong Pathian nih a kan thimmi kan si. Kan lo thlawhnak tuhmui zung 2 te le kan riantuannak thil i phoih bak in Pathian nih vanpelep ah a dawt nak in a kan cawi. Kan ram a car mi le a har mi temtawnnak phunkip kaltak in Kanaan ram khuaihliti le cawhnuk a luannak ram ah a kan hruai. Pathian nih a dawt nak thla in a kan cawi nak hi a mah Pathian tihzah, dinfel le zumh awktlak si nak in kan umnak hmun, a ramkip in kan run ven a herh. Zeicaah ti ah cun Pathian cu a thiang i a ding mi a si caah a si. Cu tiin kan nun nak zumh awk tlak sinak in kan run ven lo i vawlei cung nuamhnak, chaw le va, rum nak tuin nuamh nak le hna ngam nak kan hawl sual ah cun Judah miphun hna ban tuk in kan miphun hi kan tlau sual lai ti hi ka phang hring hran.

Salm 127:2 ah, “BAWIPA nih a dawtmi cu, an i hngilh kar ah an herhmi kha a pek ko hna" a ti. Kan duh mi silo in kan herh mi vialte a nei tu hi Pathian a si. Cucu kan zumh a herh. Kan hmuh rua kan ti lio ah a tlau dih caan a um ko khah, kan herhmi vial te a kan pe tu cu BAWIPA asi. Laimi phun hi Pathian nih a kan thimmi miphun kan si ruang ah vawlei cunghmun zakip kan phak khawh nak asi. Kan mah lei kap in kan thil ti khawh nak a um lo. Kan i hlawh nak zong a um lo. Chaw le va zong i uanpi awk kan nei lo. Mui le sam dawh ruang zong ah uan pi awk kan nei lo. Fimthiamnak zong in i chim ding le chuah pi ding kan nei lo. Pathian nih hin a dawt nak tu in a kan cawi ruang ah asi ko. Cucaah kan nun ning ah hin Pathian hruai nak zul in dinfel nak he kan um nak ramkip le hmunkip cio in kan mi phun hi lianhngan ter cio hna usih. Pathain nih vawlei cung khua zakip ah miphun lian ngan ah ser ding le thlawchuahpek a kan duh. Kan thlawchuah hi Lot bantuk in a kham mi si lo in Abram ban tuk in a hngak khomi si i zuam cio hna u sih. NANGMAH PAKHAT RUANG AH KAN MIPHUN A THANG A CHIA KHO. NANG MAH PAKHAT THAWNG IN KAN MIPHUN A THANG A THA KHO. 'BAWIPA THIMMI MI PHUN KAN SI HI PHILH HNA HLAH USIH'