Khrihfa: Pumpak le Midang He Pehtlaihnak Ah

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (March 27, 2011)

Caan tlaitu: Biak Tha Hnem

Thawngtha chimtu: Sayamah Dawt Cia

Cathiang rel ti hna u sih:

Pathian duhnak tuah kha nan duhnak ngan bik i a chiami cu lunglawmmi nan va si dah!Pathian nih nan duhnak cu a tlinter lai. (Matt. 5:6)

Bawipa hmai ah kun hna u sih:

Sertu Pathian nihin na thawhthan zingah na thawngtha hrawm ti kho dingin caantha na kan ser piak caah na cungah kan i lawm. Thlarau, taksa, thinlung in a dam mi na fa le kan si ter law zul hna seh ti na kan duh mi lam kan zulh khawh nak hnga kan cawn piak ko. Japan, Thailand, Loas, Kawlram, Libya ram mi hna le kaa dangdangah harnak a tong cuahmah mi hna caah thla kan cam. Nangmah chanhchuah, luatnak an herh ko. Bawipa kil veng cio hna law bawm ko sawh hna. Kan nunnak nangmah duh bang in kan hmang ko tiah tlanhtu Khrih Jesuh min in thla kan cam kan pa Pathian. AMEN

Nihin thawngtha a kan chimtu hi Sayamah Dawt Cia a si. A pa Pu Tha Bik le a nu Pi Sui Nawn nih an ngeih mi hna fanu 7 lakah a pali nak a si. Zomi Theological College in 2004 ah B.Th a dih hnu ah Salem Baptist Church (Tahan, Kalaymyo) ah 2005-2007 tiang pastor a rak tuan. Cun Asian Theological Seminary (ATS Philippines) ah M.Div a kai than i a tu hi sianginn a dih ka te a si. Kawlram lei ah tlun aa timh cuahmah lio pi a si. A nih hi Pathian nih awzai lei zong in thluachuah a pek mi a si i hla lei zong ah bochan mi a si. Mino (nungak) te a si rih nain Pathian caah a nunnak aa hmang mi a si i a cungah kan i lawm tuk hringhren. Nihin zong ah thawngtha chim dingin kan sawm tikah kan sawm bantuk in a kan timh tuah piak khawh caah a cungah kan i lawm. Hmailei caan zongah Pathian nih nu sal tha ah hmang chin ko seh. A tu cu a mah nih thawngtha a chimnak caan a si lai.

Bible cangthim:

II Tim 4:9-14 Khulrangin ka sinah ra law ka duh. Demas cu tu chan vawlei he an i duh i a ka zamtgak ai; Thesalonika khua ah a kal cang. Kresen cu Galatiram ah a kal i Titas cu Dalmatiaram ah a kal. Luka lawng ka sinah a um. Marka kha rak i ratpi, zeicahtiah ka riantuannak ah misantlai ngai a si. Taikhikas kha Efesas khua ah ka kalter. Cun na rat tikah Troas khua i Karpas inn i ka chiah takmi ka angkileng kha rak pho rte, cun cauk zong kha rak phor hna law saphaw cauk ko kha rak philh sual hna hlah. Dar soser Alekxandar nih khan ka cungah harnak nganpi a tuah. Bawipa nih a riantuanning in a cham vete ko lai. Cun nangmah zong amah cu i ralring, zeicahtiah kan bia kha fak piin a do zungzalmi a si. 

Tlangtar: Khrihfa: Pumpak le midang he pehtlaihnak ah

Voikhat cu catial minthang William Least Heat Moon nih lam caan sau mawtaw a mongh pah in hi bia hal nak hi a chuahpi: Kum 90 tiang a nung ding hei si ning law hi ka nunchung ah hin minung pa zeizat hrawng dah ka ton hna hnga? ti hi a si. A phi a chuah mi cu minung pakhat nih hin vawlei a nun chung ah hin a buaktlak in minung (cikhat te le caansau ton mi hna he) 100,000 tingkhat hrawnghrang he kan i tong hnga ti hi a si. Thenkhat caah cun kan nunchung ah hi zat minung nak tam zong kan ton si kho. A fiang mi cu, kannun chung ah kan ton mi minung hna le kan i pehtlaih mi minung hna hi an tlawm lo ti hi a si. Hi mitampi lak ah hin, a then cu a kan dawtu an si I a then cu a kan huatu le a kan rem lo tu zong an si kho. A then cu kan caah ah zohchunh awktlak (model/hero) minung zong an si lio ah a then cu kan caah ah buaibainak, ngaihchiatnak le hnahnawhhnak a chuahpi tu an si kho. Cun a then khat cu kan zawn an kan ruattu le an kan dirkamhtu an si kho i a then cu an kan duh lo tu le an kan thangchiattu le ral an kan pe tu an si ve kho. II timothy 4: 9-21 kan zoh tik ah lamkaltu Paul nih a nunchung Pathian rian a tuanchung i a ton mi minung pa 17 min a langhter mi hna kan hmuhkhawh. Hi minung hna hi miphundang cio an si i Paul nunnak ah hin chinchiah awk, cinken awk tlak hmelchunnak an nei cio. A then cu a tha lei in an si i a then cu a chia lei in an si ve. Hi Bible caang hi Paul nih Timothy sin ah pumpak donghnak biacah men a lo ko nain khrihfa kan nunnak ah ruah awk thil ngan pi a kan pek. Midang he kan i pehtlaihnak le kan cawlcangh nak ah zeibantuk cinkenawk tlak in dah kan nun i zei bantuk hmelchunhnak dah kan neih ti mi hi Khrihfa kan nunnak ah ruah lo awk a tha lo mi thil pakhat a rak si. Kan Bible tlangthim “II Tim 4:9-18” chirhchan in Paul nih a langhter mi minung tampi lak ah tuzing ah minung pali kong i ruah ti hna uh sih ti ka duh:

1. Timothy (verse 9)

Caang 9 nak ah Paul nih timothy cu “khulrang in ka sinah ra law ka duh” tiah a biacah kan hmuh. Caang 21 khat nak zong ah hi biacah hi a nolh than fawn. Hi caan lio ah hin Paul hi Rome thonginn chung ah a um lio a si i a caan donghnak bik a hngah lio a si. Paul i a saduthah cu a thih hlan i Timothy hmuh ta kha a si. Hi bantuk ngeihchiat lio caan le kan donghnak aneih bik caan ah kan herhbik mi hna le ton kan duh bik mi hna cu kan dawt mi hna, an kan daw ve tu le kan sia herh mi hna an si theu tawn. Paul nih a caan donghnak bik cem ah a hlam mi le hmuh a duh mi cu Timothy kha a si. A si ah Timothy cu a hodah si? Timothy cu mino te a si ko na in zumhnak thawng a ngei mi a si (II Tim.1:5) i Paul nih a fa bantuk in ai zoh mi (I Tim. 1:2, 18), a tlaihchan mi zumhawktlak a riantuan hawi a si (II Tim.1:3-4). Timothy cakuat pakhat nak le pahnihnak kan zoh tik ah Timothy cu Paul caah zeitluk bochan awktlak minung a si i Pathian rian an tuan nak zong ah zeitluk zumhawktlak minung a si kha kan hmuh khawh. Taksa in mino te a si ko na in zumhnak ah pacang a si i Ephesus khua ah cawnpiaknak hman lo doh awk le biatak cawnpiak ding ah Paul nih a thim i a thlah mi minung a si. Paul a nunnak a donghtiang in bochantlak le zumhtlak mi hoikom tha zong a si fawn. Pumpak cio hi biahalnak i van i tuah ve hna uh sih: ahodah kan caah Timothy an si? A si lo ah keimah pumpak hi teh midang caah ah Timothy bantuk in bochan tlak le zumhtlak nun ka nei ve maw?

2. Demas (verse 10)

Demas cu Bible caang chung ah a kong tampi kan hmu lo. Colossians 4:14 ah Demas cu Paul he ai daw mi a riantuan ti hawi a rak si ti kha kan hmuh. Sinain Paul nih hi bible caang chung ah Demas kong a tial ning ai phundang cang. Zeitintiah Demas cu “tu chan vawlei he an i duh i a ka zamtak ai” tiah Paul nih a chim (II Tim. 4:10). Paul he ai dawmi ai tlakchan tuk mi riantuan ti hawi an rak si ko nain Demas cu Paul caah a dongh tiang zumhawk tlak a rak si hrim lo. Paul le a rian a tuan mi a Pathian nak in hi vawlei le a si ning kha a tlaihchan deuh i ai thim deuh ai. Paul nih a donghnak caan a phak i a herh tik ah Demas cu a pawng ah a um lo lawng si lo in a zam in a zamtak ti kha kan hmuh. Paul caah zeitluk in dah ngeihchiat awk le thinlungkuai a si hnga. Paul bantuk in kan nih teh kan nun chung ah Demas kan tong sual maw? A si lo ah kanmah pumpak hi teh Demas nun kan i ngeih in zumhtlak lo kan si sual maw?

3. Marka (verse 11)

Caang 11 nak ah kan hmuh mi cu Paul nih Timothy kha a donghnak bik cem a sin rat ding in a sawm tik ah Marka zong kha na rat pi lai tiah a cah chih. Zeicaah tiah Mark cu Paul a riantuannak ah “misantlai ngai” a si tiah kan hmuh(II Tim. 4:11b). Marka hi a hlan ah zeibantuk minung dah a si van zoh hna hmanh uh sih. Marka hi Paul riantuannak ah hnahnok ngai rak si dawh a si. Zeicaah tiah Lamkaltu 15:36-40 kan zoh tik ah Paul le Barnabas an i then nak a ruang bik hi Marka ruang ah rak si dawh a si. Paul nih Marka kha a hramthok lei ah zumhtlak le bochan tlak in a rak hmu kho lo zeicaah tiah an riantuannak ah khan a donghtiang a rak i tel lo i lamtim in a rak kir tak hna (Lam.15: 38). Sihmanhseh law, caan saupi an i pehtlaih hnu ah Paul nih Marka cu zumhtlak le bochan tlak misantlai a si ti kha tehte a khan than. Marka hi a karlak caan chung ah a nunnak rak i thlengthan seh law a dawh. Paul caah ah misantlai a rungcang than. Marka bantuk minung hi kan nunchung ah kan ton khawh men hna. Abiapi mi cu, kanmah lei in kanhmuh ka hna caantawite i pehtlaihnak men in biakhiah nak kan tuah lo ding mi hi a biapi ngai. A hramthok lei ah duhnung lo le hnahnawhnak pe ding a lo ko lai na in caan sau i pehtlaih hnu le i theihthiam hnu ah duhnung mi le kan caah zumhtlak, bochantlak minung an rak si than kho. Kan nih zong kan nunnak ah Marka bantuk minung kan tongbal hna maw? A si lo ah kanmah teh Marka bantuk in midang caah “misantlai a si ” tiah chinchiahawk tlak le chim awk tlak nun kan ngei ve maw?

4. Soser Alexander (verse 14)

Soser Alexander cu Paul caah ah chinchiah awk tlak minung pakhat a si ve. Paul a riantuannak ah harnak nganpi a pe tu a rak si. Caang 15 nak ah zeibantuk harnak set dah a chuahpi ti kha fiang in a langhter: Alexander cu Paul “bia kha fak piin a do zungzalmi a si.” Cucaah, Soser Alexander hi Paul Pathian rian a tuannak ah hnahnawhnak pe tu, a dohbik tu le Paul tlaihkhih ding tiang hmanh in khuakhang tu rak siseh law a dawh. Cucaah, Paul nih Timothy cu hi bantuk minung hi nai ralring lai tiah a cah taak (II Tim. 4:15). Paul nih Soser Alexander he pehtlai in a pehchih rih mi cu “Bawipa nih a riantuanning in a cham ve te ko lai” ti hi a si. Pumpak cio van ruatthan ve uh sih law, kannih teh Soser Alexander bantuk in harsatnak lawngte a kanpetu minung kan tong bal hna maw? Paul nih hi bantuk minung cu kan i ralrin ahau tiah Tmothy a cah ta khah. A si lo ah, kanmah pumpak lila hi teh mi caah bochan tlak mi le zumhtlak mi si lo in, hnahnawhnak, thangchiatnak, le ral a chuahpi tu hna kan si ve sual maw?

A cunglei minung pali hna nunnak hmang in Khrihfa kannunnak le kan pumpak nunah pakhat le pakhat kan i pehtlaih nak, hoikomhnak ah a kan cawnpiak mi tampi a um. Pathian kan theih hlan le Bawipa Jesuh cu Bawi le Khamhtu a si tiah kan cohlan rih hlan ah cun kan nun ning zong a dang kho men. A si na in, Khrih i a fa a si cang mi hna caah cun zeibantuk in dah nifa te kan nunnak hi kar kan hlan i vawlei ah zeibantuk hmelchunhnak dah kan chiah ti mi hi a biapi hringhran. Vawlei kan nun chung ah mi tampi he kan i tong i kan i pehtlaih bantuk in mitha he kan i ton caan zong a um lai i mitha lo he kan i ton caan zong a um ko lai. Cu ve bantuk in chikkhat te lawng kan ton mi hna le caansau deuh kan i pehtlaih mi minung zong an um lai. Abiapi mi cu, zumtu ai ti mi pumpak cio nih midang he zeibantuk pehtlaihnak dah kan ser i kan nun ve ti hi a si. Hawi caah hnahnawhnak a chuahpi tu maw kan si, deihnak achuahpi tu tah kan si tawn? Hawi caah bochantlak, zumhtlak maw kan si, a si lo ah a ral tu hna le thangchiat tu dah kan si tawn? Midang he kan i pehtlaihnak (caantawi caansau) ah zeibantuk pehtlainak dah kan ser, zeibantuk nunnak le chinchiahawk tlak dah kan neih ti hi ruatbu in pumpakcio kan nunnak check than hna uh sih. Bawipa nih midang caah thinlung anei mi hawitha si ter kha a kan duh peng mi a si. Bawipa nih zumhtlak, bochantlak le ngaihchiat caan le har caan ah hawitha kan pe hram seh law, kanmah pumpak cio zong midang caah thinlung pitling a nei mi si ding in thlacamnak he Thiangthlarau sawm zungzal hna uh sih. Hi minung pali hna nunnak hmang in Bawipa nih kan cawnpiak seh law, fim kan chim hram ko seh. Bawipa nih kan nunnak hmang in sunparnak a co khawhnak hnga! Amen.

Fapa Tlau Pa Nunnak le Tulio Zumtu Cheukhat Dirhmun

CIM Nithum Ni Caan Hmannak (March 23, 2011)

Caan tlaitu: Biak Tha Hnem

Thawngtha chimtu: Rev. Van Duh Tling

Hawidawt hna Bawi Pa sin lo ah hincun hna ngam nak hi khoi ka hmanh ah a um kho lo. Cu caah kan nunchung caan tawi te ah hin Pathian sin tu ah hnangam nak kawl ko hna u sih. Sam chungah nangmah cu kaa thuhnak hmun na si (Sam 32:7) tiah Sam catial tu pa nih a ti bantuk in kan himnak Bawi Pa lawnglawng a si caah a mah hi fuh kohna u sih.

Thlacam cah duh mi;

1. Libya ram le Japan ram caah thla campiak hna u sih.
2. Pastor te dih lak le Pathian riantuan tu dih lak hna caah.
3. Lai miphun kan dih lak caah.
4. Thong tla mi le a zaw mi hna caah.

Nihin ah thawngtha a kan chimtu ding in kan sawm mi cu Rev. Van Duh Tling a si. Amah hi B.Th. le M.Div. (Zomi Theological College) in a dih mi a si i a tu lio ah Johnson Memorial Baptist Church, Thantlang ah Church Pastor a tuan lio mi a si. An nu Pi Sui Hlei Iang a si i fa pa 4 le fanu 1 an ngei. Thawngtha chim ding in kan sawm tik ah lunglawm ten a kan timh piak khawh caah a cungah kan lung aa lawm tuk hring hren. Pathian nih hmai lei zong ah thukchin le kauchin in kan ram le miphun caah hmang chin ko seh. A tu cu a mah nih caan a hmannak a si lai.

Caangthim: Luka 15:17-24

A donghnak ah cun a lung a hung fim i, ‘Ka Pa kuli vialte hmanh nih ei cawk loin ei awk an ngei, kei vial hika ah hin rawlṭam in ka thi cuahmah. Ka tho lai i ka pa sinah ka kal lai i, “Ka pa, Pathian sin le na sinah ka sual cang. Na fa ti awk ka tlak ti lo; na kuli pakhat bantukin ka chia ve ko,” ka ti lai,’ a ti. Cucaah a tho i a pa sinlei kir ah cun aa thawh.

“Lamhlatpi i a rat lio kha a pa nih cun a rak hmuh; a zaang a fak ngaingai i a hei tlikhnawh i a kuh i a hnamh. A fapa nih cun, ‘Ka pa, Pathian sin le nangmah sinah ka sual cang. Na fapa ti awk ka tlak ti lo,’ tiah a ti. Sihmanhsehlaw a pa nih khan a sinum kha a auh hna i, ‘Khulrang in puan ṭha bik kha rak pu u law aih u. A kutdong ah kutdonghrolh hrolh u law a ke ah kedan danh u. Cun va kal u law cawfa a thau bik kha va la u law va that u, lunglawm ngaiin puai tuah u sih. Zeicahtiah hi ka fapa hi a rak thi, sihmanhsehlaw atu cu a nung ṭhan; a rak tlau, sihmanhsehlaw atu cu ka hmuh ṭhan cang,’ a ti. Cun cuticun puai tuah hram cu an thawk.

Tlangtaar: FAPA TLAU PA NUNNAK LE TULIO ZUMTU CHEUKHAT DIRHMUN

"Tlau" timi biafang hi ahmannak le a phun zong a tam pi ko lai nain tutan ah Bawi Jesuh nih fapa tlaupa kong a kan chimhmi hin kan nunnak cio zohthan dingah tlang ka taar duhmi a si i zei dirhmun ahdah ka dir ve ti hi kan i hmuh than dingah ka saduhthahmi a si.

Hi fapa tlau pa te hi a pa sinin ai then i lam hlapi ah a va kal tik ah a nu le a pa nih an hmu kho ti lo. Cun innpa chakthlang le khuami hna zong nih an hmu kho ti lo. A kalnak a hlat ca le a phaknak hmunhma an hngalh khawh lo ruangah a thawngpaang zong a ho nih theih dawh in an um ti lo. Amah duh paoh in a va tlong a va leng ko i a thih a nun hmanh an thei kho lo. Amah balte a fiang ko mi cu a ngeihmi phaisa le a thilri hna cu a duh ning paoh in a va hman ko lai i a sawksaam dih ko lai ti cu a fiangmi a si. Hi zawnah fianter ka duhmi cu a kalnak a hlat ruang le hmuh khawhnak hmun ah a um lo ruangah a tlau ti cu kan ti kho lai lo. Cuti kan puh sual ahcun laimi khuaza kip ah ai thekmi hna le a phanmi hna kan dih lak hi fapa/ fanu tlau kan si cio ko hnga.

Sihmanhsehlaw fapa tlau pa nih a tlau nak cu a lam a hlat ruang, mihmuh lonak ah a va um ruangah si lo in a pa sin ah a um lio ah khan a tlau cang. Ka pa, ka co hnga dingmi ro cu ka pe ko cang tiah a hal ri khan a pa thinlung ah cun a tlau cang. A pa nih cun ka sinah hin um ko sehlaw ka eimi hi ei ko seh, cun ka dinmi hi ding ve sehlaw ka ngeihmi hi i hrawm peng ko seh ti cu a duhnak a si ko nain a fapa nih cucu a cohlan khawh ve lo caah siang lo thluahmah in an rak i thennak cu a rak si. Cucaah fapa tlau pa a tlau nak cu a pa duhnak kha a zulh khawh ti lo caah a si.

Hawidawt hna fapa tlau pa bantuk kan si sual cio hnga maw? Fapa tlau pa hi Ka tlau ti hmanh i theih dawh a rak si lo. A pa he an rak i then lio ah cun tha nuam ngai in rak um dawh a si ko. Sihmanhsehlaw a donghnak ahcun a lung a hung fim i ka tlau cang ti kha a van i theih tikah cun a pa lei a cuan than. Aw! kei vial hika ah hin rawl taam in ka thi cuahmah, ka pa sinah cun ei cawk lo in rawl a um, ka kir than lai i ka pa cu ka nawl than lai , a ti i a pa sin tlunthan cu ai thawh than.

A pa sin a phak tikah apa cu ai lawm tuk i a kuh i a hnamh. Hi ka fapa hi a rak thi , a si nain a tu cu a nung than cang, a rak tlau, a tu cu ka hmuh than cang, a ti i lunglawmhnak in a khat.A cunglei ah ka langhter cang bang in a pa he ro an rak i hal lio kha a pa thinlung ah a fapa a rak thih cuahmah lio a rak si. Hawidawt, Bawipa duh lo ning in kan nunnak kan hman caan le kan nun lio caan kha Bawipa sin in kan tlau a si hi philh hlah. Chun ni tlak na nun nak na hman ning kha ruat than tuah! Zei tluk in dah Bawipa na ruah i na hlam kha nangmah nih na hngalh bik ko lai. Fapa tlau pa cu a lung a hung fim than ruangah a pa he an i ton khawh than nak a si hi philh hlah. Lungfim kan tlolh sual lai ka phang. Kan tuahmi , kan dir hmun le kan sining cio i zoh than philh hna hlah u sih.

A donghnak ah Joseph cu a pa thinlung ah cun a rak thi ko nain Pathian thinlung ah a thi lo. Minung mithmuh i thih nak in Pathian mithmuh i thih hi tih a nung deuhmi a si. Joseph bantukin kan lam a tluan lo zongah Bawipa he kal ahcun phan awk a um lo. Bawipa kan cung ah a lung awi ding hi a biapimi a si. Lam tluang lo pa Joseph cu dinnak ai tlaih caah le Bawipa a tih caah lam tluang bikah a cang than. Hawidawt hna kan lam a tluang maw, kan lam hi dinnak lam a si maw? A tlaumi teh kan si sual maw? Lungfim kan tlolh sual nak hnga lo fapa tlau pa te hi i zoh chih hna u sih ti sawm bu in ka bia ka dongh ter. Bawipa nih thluachuahnak in pe cio ko hna seh. Amen.

Pathian Biak Taktak

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak  (March 20, 2011)

Caan tlaitu: Biak Tha Hnem

Thawngtha chimtu: Rev. Sai Lian Thang

Nihin ah Vawlei nih a phorh mi le a chuahpi mi fahnak le harsat nak lak ah kan um ko hna nain Pathian nih nunnak thaw a kan hlanh rih mi kan si hi lunglawm taktak a si. Bawipa thangthat cio hna u sih. Cu lawng si loin Pathian bia i hrawm ti kho ding in Pathian nih caantha caan rem a kan pek caah dawtu Pathian a min kan thangthat ko. Phungthlukbia 9:10 chungah, "Bawipa ṭih cu fimnak hramthawknak a si, a Thiangmi hngalh cu a thukmithil hmuh khawhnak a si" a ti.

Nihin ni ah thawngtha a kan chimtu cu Rev. Sai Lian Thang a si. A khua cu Hakha peng, Tinam khuami a si. Hringtu a pa Pu Tum Kio le a nu Pi Hme Thluai an si. Hakha Chin Christian College in 1998 kumah B.Th, cu hnu ah Philippines , Union Theological Seminary in 2002 kumah M.Div degree hna a rak la. 2002 May ah, Australia a phan i 2006-2010 tiang Whitley College ;(The Baptist College of Victiria) ah, Graduate Diploma in Theology le Ordination Process a rak kai. Cun 2010 ah Baptist Union of Victoria nih Ordain an rak pek. Kum 2006 in a tu tiang Melbourne Chin Church ah caantling pastor a ttuan piak hna. A thaisung nu cu Rosy (Dawt Hlei Zing) a si. Fapa pakhat te an ngei. Paul Siang Ceu Thang a si. Nun can ziaza lei zong ah mitha a si. Mibomh le mi ca sifah in zong aa tim peng mi a si. Nihin caanah thawngtha chimding in kan sawm tikah lunglawm ten a kan cohlan i a kan timhtuah piak khawh caah a cungah tampi kan lung aa lawm.

Thlacam cah duhmi:

1. Japan ram harsat nak a tongmi hna caah.

2. Bawipa rian a tuantu vial te hna caah.

3. Sizung ah damlo nak ruang ah a um mi hna caah le thong a tla mi hna caah.

4. Kan ram caah le a dang a herh na ti ning in

Atu cu nihin ah thawngtha a kan chimtu Rev. Sai Lian Thang sinah caan kan pek cang.

Hi bantuk in Chin Internet Ministry ah “Amah” thawngttha chimnak caanttha a kan petu Pathian min ka thangtthat. Cun a hlei khun in ttuanvo ngeitu hna nan dih lak cung ah lawmhnak chim cawklo ka ngei. Pathian nih a rian thiang nan ttuannak cung cio ah le pumpak nun ah inumpi cio hraam ko hna seh.

Bible Cangthim: Johan 4:21-24

Jesuh nih cun a thawh i, “Minu, ka chimmi hi zun; mi nih Pa cu, hi tlang ah siseh, Jerusalem ah siseh an biak lo caan a phan lai. Nan nih Samaria mi nih cun nan biakmi khan an hngal taktak lo, kan nih Judah mi nih cun kan biakmi kha kan hngalh, zeicatiah khamhnak cu Judah mi sinin a rami a si. Sihmanhsehlaw Pathian a bia taktakmi nih cun thlarau le biatak in an biak caan kha a ra lio i, hi ka hi a phan cang. Hi bantukin a biami hna hi Pathian nih a duhmi cu an si. Pathian cu thlarau a si i a biatu hna nih cun thlarau le biatak in an biak awk a si," tiah a ti.

Biatlangpi: Pathian biak taktak

Biaknak taktak (True worship) hi, Greek nih (Proskuneo) Mirang holh in cun, “to fall down before (or) to bow down before” ti in kan hmuh khawhmi a si.

Vawlei cung ah biaknak 600 leng a ummi chung in, an mah an biakmi an pathian cio ah zeibantuk in dah kan biak awk a si timi hi an izuam cio mi a si. Sihmanhsehlaw, a tu i chim ka duh mi cu biaknak dang hna kong hi siloin kan mah Khrihfa kan biakmi “Pathian” kan biakning hi a si. Khrihfa zumtu hna nih hin hla kan sak ah siseh, thla kan cam ah siseh, Bawipa zanriah kan hman tik ah siseh, cun thawngttha kan chim tik ah siseh, Pathian duhning le kan Bible nih a tinh ning te in chim phuan hi kan i hmuitinh mi a si awk a si.

Pakhat ah Pathian kan biaknak ah biapi ngai a si mi cu ipekchannak hi a si. Cucu kan Bible hram lei Genesis 4, chung ah, Cain le Abel pekchanhnak kan hmuh. Zeiruang ah Pathian nih Abel pekchanhnak cu a cohlan i, Cain pekchanhnak cu a cohlan duh hnga lo. Hi ka hin kan hmuh khawhmi cu, Cain nih a ngeih mi lo chungchuak le satil hna a pek tik ah a ngeihmi phuntlamtling te in a pek ve ko na in Pathian nih Abel pekchanhnak kha a cohlan. A ruang cu Cain nih Pathian a pekkchanh tik ah, Pathian tu kha mithmaittha hoih siloin amah le amah kha mithmaittha ihoih in pekchanhnak a tuah ca ah Pathian nih a cohlan lonak kha kan hmuh. Cu ve bantukin zumtu tampi kan nunnak ah hin, Pathian kan biak kan ti tikah kanmah lungderiamnak in maw kan biak a si lo ah Pathian duhnak le Pathian a diriamnak in maw kan biak ti hi thuk pi in ruah cio ding ah ka duhmi a si.

Pathian kan biaknak ah kan ipekchanhnak hi Pathian he kan ipehtlainak pakhat a si. A ttha mi thil kan pek hna ah cun a cohlang tu hna ca ah thluachuahnak le lawmhnak a um. A ngaingai ti ah cun kan biakmi kan Pathian cu zeizong vialte sertu a si ca ah “Amah” ca ah cun herhbau mi a ngeimi a um lo. Sihmanhsehlaw Pathian a kan duhsakmi cu a mi le a fa hna nih a thluachauh kan tinco mi chung ah hin a mah thangtthatnak ca ah kan ngeihmi thilri le chawva in siseh, kan mah kan nunnak le kan sining hrimhrim ah hin pekchanh tuah a duh mi Pathian a si.(Salm 50, Lamkaltu 17:24-28).

Kan Bible ca hlun chung in a donghnak a si mi Prophet Malakhi kan zoh tik ah, tlangbawi hna le mizapi nih khan Pathian sin in pekchanh raithawinak an tuah tik ah a tthabik mi le a thawdeuhmi poh kha an mah ca ah an chiah i, a tangbangmi hna kha Pathian sin rawithawinak ca ah an hman. Pathian sin pekchanh ding a si mi kha pekchaan lo in an duhning in an nun ruangah Pathian thinhunnak an cung ah a phan. Nan puai hna cu ka huat hna i, zeiah ka rel hna lo. Nan sunsakmi nan pumhnak hna cu ka duh hna lo. Nan raithawinak hna le nan hla aw hna kha ka theihter sawh hlah uh, sihmanhsehlaw biading tu kha ti bantuk in luan ter u law, dinnak kha a cat lo mi tiva bantuk in luanter caamcin ko uh. (Amos 5:21, 24). Cu ca ah nihin zumtu tampi kan nunnak ah hin, Pathian kan biak kan ti tik ah, kan mah duhtlinternak ca ah si lo in, Pathian duhnak tlinter awk ca ah Pathian biak hi Pathian nih a kan duh piakmi a si. (Worship is not expressing our desire, it completing God’s desire).

Ni hin kan thawngttha hi kan zohtik ah, kan Bawipa Jesuh le Samaria nu Jocob tikhor ah an i ton nak kan hmuh. Hi Samaria mi an tuah tawnmi ah cun chun ah ti an than phung a si lo ti a si. Sihmanhsehlaw chun nilin lio caan ah a si. Cun Samaria mi nu nih Jesuh Khrih kha zungzal tihal tilo ding in cu ti cu ka pe law, hi ka zongah hin ti than ah ra ti hlah ning a ti tik ah, Jesuh Khrih nih a leh mi cu, “Va kal law na va va ko, cun hi ka ah hin ra tthan tiah a ti”. Mi nu nih a leh mi bia kha va ka ngei lo a ti. Samaria mi nu nih Jesuh Khrih bia a leh tik ah Jesuh lung a si lo. Zei ca tiah a si ning taktak kha Samaria minu nih cun a chim lo. Bawipa bia cu “ Pathian cu thlarau a si i, a bia tu hna nih biatak le thlarau in an biak awk a si” tiah a ti. Thlarau a ti tik ah thlarau hi, Jesuh Khrih chung in a um mi nuncan, ziaza le sining a si i, cucu biatak zong cu a si fawn.

Cuvebantuk cun Chin miphun vawlei khuazakip ah Pathian kan biaknak ah, Pathian nih a duh mi le a kan tinh piakmi ning in kan biak awk ah a herh ngangai mi a si. Voi tampi ah sertu Pathian kha biapi ah chia lo in, vawlei cung thilri le chawva kha kan ca ah biapi a si deuh caan a um sual tawn. Cu lawng si lo in, kan biakmi Pathian nak in kan miphun maw? a si lo ah kan peng kan tlang maw? a si lo ah kan holh le kan ka maw biapi a si caan tam pi a um tawm. Paul ca kuat nih a kan cawnpiak mi cu, sertu kha bia lo in sermi tu kha an biak hna (Rom 1:25f). Hi mi hna nih hin an kaa lawngin an ka upat, sihmanhsehlaw an lungthin taktak cun an ka hlat ngai ngai tiah Pathian nih a ti (Mt 15:8f). Cu ca ah Bawikhrih ah dawt mi u le nau kan dih lak in Pathian kan biak tik ah (God’s Centre Worship), Pathian hi kan biaknak “Muru” ah chiah izuam cio hna u sih. Kan chim kan rel mi a ttha mi a um a si ah cun Pathian nih kan dihlak ca ah thlua ka chuah piak hraam seh. Amen.

Na Inn Ah Va Tlung

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (March 13, 2011)

Caan tlaitu:  Biak Tha Hnem

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Lal Uk (TABC GS)

Pathian dawtnak thawng in nihin Bawipa Thawhthan zingah a mah thawngtha i hrawm ti kho ding in caantha caan sunglawi kan hmuh khawh caah Sertu Pathian kan thangthat ko. Salm catialtu pa nih cun fung 103 nak ah hiti hin a ti:

Maw ka nunnak, Bawipa cuthangṭhat tuah! Ka sining vialte, a min thiang cu thangṭhat tuah u! Maw ka nunnak, Bawipa cu thangṭhat law zeitluk in dah zaangfahnak a ngeih kha philh hlah.Ka sualnak vialte kha a ka ngaihthiam i ka zawtnak vialte kha a ka damter;thlan chungin a ka khamh i dawtnak le zaangfahnak he thluachuah a ka pek.

Tuzing ah thlacam piak cio ding in sawm kan duh mi hna cu;

1. Japan ram ah lihninh nak ruangah harsat nak a tongcuah mah mi hna caah le kan miphun an ram a ummi hna caah.
2. Kan miphun hawi Malaysia ummi si hna seh, India lei a ummi hna si hna seh himnak an hmuh khawh nak hnga.
3. Kawlram chung ummi hna nih cozah tha le zalonnak an hmuh khawh nak hnga.
4. Laimi hi kan umnak cio ah Bawipa sunpar nak a langh ter kho tu kan si cio khawh nak hnga.

Tuzing caan ah thawngtha bia chim ding in kan sawmmi cu Rev. Dr. Lal Uk a si. Kan sawm bantuk tein a rian tampi lak ah a kan tenh i a tu a sermon zong hi khual tlawn lam in a rak kan kuat mi a si. A cungah kan i lawm tuk hringhren. A mah hi a chuahnak khua cu Thantlang peng Fungkah khua a si nain Thantlang deuh ah a thangmi le khua a sa mi an si. A sianginn kainak le a riantuan mi kong he peh tlai in 1997 ah MIT in BD a dih i Johnson Memorial Baptist Church, Thantlang ah Church pastor a tuan. 2001 in 2004 tiang Philippines ah sianginn a kai than i Asian Theological Seminary (ATS) in M A le Manila Theological College in D.Min a dih. 2007 in nihin tiang TABC General Secretary rian a tuan lio a si. A nupi cu Pi Thla Dim a si i fanu pakhat le fapa pahnih an ngeih hna. Dawtnak in hawikom nih cun Mercy pa tiah kawh khawh a si. A cungah kan i lawm tuk hringhren. Pathian nih hmailei zongah thukchin le kauchin in kan ram le miphun caah hmang hram ko seh. A tu cu a mah nih caan a hmanak a si rih lai.

NA INN AH VA TLUNG

Bible cangthim;

"Khuachia nih an chuahtak cang mipa nih khan Jesuh cu a nawl i, "Na sinah kal ve ko ning," a ti. Sihmanhsehlaw Jesuh nih a donh i,"Inn ah va tlung law Pathian nih na caah a tuahmi tu kha va chim hna," tiah a ti. Mipa cu khuachungah khan aa chawk i a caah Jesuh nih a tuah mi kha a chimh hna (Luka 8:38- 39).

A sinain Thiang Thlarau nan cung i a tlun tik ahcun, thawnnak in nan khat lai i Jerusalem khua le Judea ram vialte le Samaria ram ah le vawlei cung khuazakip ah ka tehte nan si lai," tiah a ti hna (Lamkaltu 1:8).

Dawtmi nu le pa, u le nau vialte hna, tuzing caan ahhin, "NA INN AH VA TLUNG" timi tlangtaar in Pathian bia tawite i hrawmti hna usih tiah kan sawm hna. Hi bia hi kan Bawipa Jesuh Khrih bia si. Amah a rak tong tupa - a chungah khuachia nih a rak luhhnawh mipa - caan saupi innah um duh lo in mithi vuinak lungkua ah a um mipa sin ah a chim mi bia a si. Bawi Jesuh le hi mipa an i tonnak kong in a tanglei i ka van langhter mi hna hi ruatti hna usih tiah kan sawm hna.

1. Bawi Jesuh Khrih nih, "Na inn ah va tlung" a timi pa hi a mah a rak tongtu pa si. Cucaah inn ah kan tlung lai kan titik ahhin Jesuh Khrih a tong hmasa mi kan si hi a biapi tuk hringhran. Jesuh Khrih he ai tong inn ah a tlungmi nun cu nun hlun in nun thar ah ai thleng mi (2 Kor 5:17) nun a si.

2. Mipa hi Jesuh Khrih he an i ton tik ah a zawtnak (khuachia temtawnnak) in a dam i cuhnu ahcun Jesuh nih na inn ah va tlung a timi a si. Kan inn kan tlung lai kan titik ahhin taksa, thinlung, thlarau le zumhnak in a dam mi kan si hi a biapituk fawn. Nihin ah mi cheukhat cu damte in innah tlun cu chimlo, zawtnak thalo AIDS ti bantuk hna he inn ah a tlungmi tampi um a si cang i ngaihchia ngaingai a si cang. Khuachia khuavang, hnamrung le thilchia zumhnak a phunphun he inn ah a tlung mi zumtu kan tamtuk rih fawn i cu hrimhrim cu nihin laimi khrihfa kan zumhnak a ngan a damlonak nganpi pakhat a si rih caah ngaihchiat awk ngai a si rih.

3. Jesuh nih, "Na inn ah va tlung" a timi pa hi inn um duh lo in mithi lungkua ah a um mipa a si. Nihin ahhin kan pumpak cio in i chek than hna hmanh usih, kan umnak ding a simi kan inn cio ahhin kan um taktak hna maw? Inn um duh lomi vialte sin ah Jesuh fialnak bia a si caah al awk tha a silo, kan tlun hrimhrim cu a hau ko lai.

4. Bawi Jesuh nih "Na inn ah va tlung" a timi inn hi a chim duh bik mi cu chungkhar a si. Zeicaahtiah inn chungkhar cu minung bu ai thoknak a si. Biaknak (biakinn) ai thoknak a si. Cawnak sianginn ai thoknak a si. I hruainak (cozah) ai thoknak a si. Damnak siizung thabik ai thoknak a si. Vanram (Pathian pennak) ai thoknak a si. Cucaah Pathian zong nih a khamhnak hi chungkhar in a phuan tawn (Gen. 7:1; Lk.19:9).

5. Inn i kan tlunnak ahhin a biapi tuk mi cu kan zulh mi lam hi a si i cu lam cu Jesuh Khrih lam lawnglawng hi a si (Jn. 14:6).

6. Inn tlun hi a biapit tuk caah Jesuh Khrih nih a kan fial cu a si. Hei ruah rih a hau mi cu inn i a tlungtu a biapit tlukte in inn hngaktu lungput le dirhmun hi a biapi hringhran. Cucu fapa tlaupa le a upa hmaanthlak in hmuh khawh a si.

7. Kan inn ahcun tlung hmasa hna usih law -- kan inn in i thawh than hna usih. Bawi Jesuh fial bantuk in inn tlun hmasat cu a biapi taktak ko. Sihmanhsehlaw inn chung i ai erh peng mi kan silo ding cu a biapi tuk ve. Mipa kha inn i a tlun tik ah inn chung ah ai erh peng lo. Khuachung (khuahra peng) ah khan ai chok i a caah Jesuh nih a tuah mi kong kha a chimh hna. Mah hihi Lamkaltu 1:8 ah Bawi Jesuh nih a kan cawnpiak duh mi zong a si kha a fiang ngaingai.

Cucaah Bawi Jesuh nih a kan fial bantuk in kan innchungkhar (inn) ah tlung cio hna usih. Kan inn a simi kan khrihfabu ah tlung hna usih. Kan innpi a simi Lairam le Laimi phun inn ah tlung hna usih. Jesauh Khrih khamhnak thawngtha hi kan lairam fingtlang horkuang thingkung ramsa zong an theih i an cotin khawhnak hnga chim hna usih. Kan vawlei a simi kan innpi ah tlung hna usih law Pathian pennak cu vawlei ah tlunter hna usih. Cu Pathian pennak vawlei cun zungzal kan inn a simi kan pa Pathian inn ahcun tlung cio hna usih tiah kan sawm hna. Thawngtha ai hrawm mi vialte cungah Pathian nih thluachuahnak in pe ko hna seh.

Zumtu hna kan tthawnnak, kan teinak le Pathian thimmi hruaitu hna i lungput!

CIM Zarhpi Ni Caan Hmannak (March 6, 2011)

Caan tlaitu: CIM Chungttuan

Thawngttha chimtu: Pastor Danny Bawi Thianhlun

Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna. Caan sunglawi a kan petu Pathian a min kan thangthat! Kan biakmi Pathian cu a tha i, kan cungah a dawtnak a hmun peng tihi philh hna hlah usih.

Salm 122:1 “Bawipa inn ah kal usih,” an ka ti tikah khan ka rak i lawm.

Thlacam cahnak: Khuaza Ramkip ummi kan Chin miphun le Khrihfabu kip caah.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Pastor Danny Bawi Thianhlun a si. A pa hi Hakha peng Phaipha-A khuami a si i, a nu hi Thantlang peng Sopum khuami a si. Hakha ah a chuak i, Hakha ah a thangmi a si. 2005 ah Evangel Bible College (Yangon) in BA (Bible and Theology) a dih hnu ah Evangel Open Chung (Yangon) ah associate pastor kum khat a rak tuan. 2008 in atu 2011 tiang Chicago Chin Baptist Church ah Church Pastor dirhmun in Pathian rian a tuanmi a si. Trinity International University (Chicago, IL) ah MA (Christian Studies) a cawn pah lio a si. Sianginn a kaimi aa tinhning in a lim khawh nakhnga le Pathian rian a tuannak ah bohcan chinmi a si nakhnga thla campiak cio usih. A cungah kan i lawm hringhran.

Thawngttha Chimnak

Zumtu hna kan tthawnnak, kan teinak le Pathian thimmi hruaitu hna i lungput!

“Nangmah nih kan uk tuah, nangmah le na fapa le na tu tiangin; zeicahtiah nangmah nih Midian kut chungin na kan chuah,” tiah an ti. Gideon nih annih cu, “Keimah nih kan uk hna lai lo, ka fapa zong nih an uk hna lai lo; BAWIPA nih an uk hna lai,” tiah a ti hna.

(Biaceihtu 8:22:23)

Hi Biaceihtu cauk hi rel ah cun Israel mi Kannaan ram an luh i khuasak hram an thawk in siangpahrang an ngeih hlan tiang an nunning le Pathian thimmi hruaitu (baiceihtu) hna i an rianttuannak konglam kha hmuh khawh a si. Biaceihtu timi hi mitampi nih kan ifiang tawn lo caah taza zung i a tthu i bia a ceihtu (Judge) ah khin kan ruah tawn. Sihmanhseh hi Baibal chung i biaceihtu timi cu Israel miphun nih siangpahrang an ngeih hlan ah Pathian nih Israel miphun caah a thimmi hruaitu hna an si i anmah cu ralkap an si. Cu caah ralkap hruaitu an si tinak a si. Chin miphun nih ralkap timi biafang kan hmuh le cangkaa tein kan lung chungah phundang ngaiin a um kho men. Sihmanhseh, hi kaa zawn i Israel hruaitu dingah Bawipa nih thimmi hruaitu ralkap Gideon cu Pathian a ttihzat i Pathian nawl a ngaimi ralkap a si.

Pathian thimmi Israel phun cu Joshua nih a hruai hna i Pathian pekmi hna cawhnuk le khuaihliti a chuaknak ram dawh, ram nuam, ram dai ah an rak lut. Joshua thih hlan kum saupi cu Israel miphun nih sal dirhmun in luatnak petu Pathian, thluachuahnak le himnak he lamhruaitu Pathian kha an philh lo i Amah Pathian nawl kha an rak ngeih ko. Cu caah Pathian zong nih thluachuahnak tampi a pek hna.

Joshua he tuan deuh i a rak phanmi hna nih cun Bawipa nawl kha an rak ngeih hna. Sihmanhsehlaw, cu hna an tar i an thih hnu ah cun an tefa Israel mi hna nih thluachuah petu Pathian kha an philh i pekmi thluachuah cungah khan an i lawm. Cuve bangtukin, zumtu aa timi kan nih hna zong Bawipa nih thluachuahnak a kan pek tika h petu Pathian cungah siloin pekmi chawva thilril le a dangdang thil hna ah kan ilawm deuh tawn. Cu nih cun Bawipa ngaih a chiatter i Pathian mi aa timi hna kha an thazaang a tlawmter hna. Zumtu hna voi tampi kan tluknak le kan thazaang a zawrnak hi Pathian he kan ihlat ruangah a si i kan ral hna zongnih a kan tei tawnnak a si.

Caan sau a rau lo. Bawipa cu a thin a hung i an pawngkam ummi miphun hna kha a tthawn ter hna i Israel miphun cu an doh hna. Israel miphun cu Midian kut ah Bawipa nih kum sarih a pek hna. An zomhtlaih hna i an cinmi cinthlak hna le an satthil zuatmi hna zong kha an hrawh/ thah piak dih hna. Hremnak le harsatnak phun zakip tangah caan saupi a um. Cutik ah Israel mi hna nih eiawk tlamtling an ngei tilo. Cuhlan cawhnuk le khuaihliiti chuahnak ram tiah an rak ti tawnmi ram cu Pathian lung an fah tertik ah cun eiawk le dinawk hmanh a harnak ram ah a cang tthan. Cathiang nih Pathian thimmi miphun cu ral an rat tik ah an i thup i therther phangphang in an um tiah a ti. Nang lei kei zong ramthumnak ah kan phan cang i pawcawmnak kongah lungre a thei ti lai lo tiah ruat hna hlah usih. Kan lamhnak ram le vawlei hna ah hin Bawipa ttihzah in le anawl ngai buin khuasa hna usih. Bawipa lunglawmhtertu kan si lawnglawng ah Bawipa nih thluachuahnak a kan pek lai.

Cuti i ttihnung ral hna lak ah harsatnak phunphun le ttihphannak phunphun he khua an rak sak tik ah cun an khuaruah a har i khua an ruat. Zeiruangah dah Pathian pekmi ram him, ram nuam, ram ttha ah hibantuk thil hi a tlun tiah an ti. A donghnak ah cun Bawpa an rak philh i thisa duhnak in duhpoah an rak tlawnlen le Bawpa ngaih an rak chiatter kha an rak ifian tik ah Bawipa sin ah cun ngaihchihnak lungthin he an rak ttap, an rak aihram i Bawipa cu an rak kawh/ sawm tthan. Zumtu hna kan nunnak ah a herhbikmi cu ngaihchihnak lungthin tak he Pathian sin ah kir tthan i toidornak lungthin he Amah nawlzulh tthan itimh hi a si. Cu caah Joel cakuat chungah

“Atu zong hmanh ah hin, nan lung tak tein i ngaihchih u law, rawl kha ul u law ṭap u law nan ṭang i cum tuah u. Nan puan si loin nan lung tu kha thlek tuah u,” tiah Bawipa nih a ti. Bawipa nan Pathian sinah cun ra kir ṭhan tuah u, Amah cu zaangfahnak le vel a ngeimi a si; Amah cu a thin a fual i a biakamnak kha a zulmi a si; Ka tlunter lai tiah a timi harnak kha leet i ngaihthiam awk tu ah aa tim zungzalmi a si. Bawipa kan Pathian nih cun harnak ka tuah lai tuah a timi kha a hei leet ṭhan ko hnga I a hei i ngaichih ko hnga I a hnuah thluachuahnak a hei kan chiahtak ko hnga dahkaw, Cu tikah cun kannih nih rawl le mitsur hang thawinak kan pekchanh khawh ve ko hnga.”(Joel 2:12-14)

Zumtu hna nih Pathian mithmai kan hmuh khawh tthannak ding caah kan tawhfung cu hihi a si.

Israel miphun hna i lungthin takin Bawipa sin ah thla an camnak cu Bawipa nih a theih tikah Bawipa cu a lung aa tthumh i ami hna cu harnak le ttihnak chungin khamh tthan ding aa tim. Cutikah Bawipa nih an ral hna kut in luatnak ding caah hruaitu pakhat cu a thim piak hna i a pek hna. A min ah Gideon ti a si.

Gideon sinah Bawipa vancungmi cu a ra i “Bawipa cu na sin ah a um, nang a tthawng i ralttha pa” (Biaceihtu 4:12) tiah a ti. Gideon hi a taktak le a ngaingai ti ah cun an miphun chungah a tthawngmi le pa ralttha a si ballo. Gideon nih Bawipa vancungmi a lehmi cu an miphun chungah chimlo, anmah innchungkhar hmanh ah a hmebik le a tthawng lobik ka si tiah a ti. Hi nih a langhtermi cu Bawipa hmai ah zeihmanh kan silo zia kha Gideon nih toidornak in a langhtermi a si. Caan tampi cu zumtu kan si tiah mah sinak in kan iporhlaw tawn. Pual nih cun minung nih zeihmanh porhlawt ding zeihmanh kan ngei lo. Kan i porhlawt ah cun Bawipa tu ah iporhlaw hna usih tiah a ti. Mah sinak in porhlawnak kan ngeihmi nih hin Bawipa sunparnak, Bawipa tthawnnak hna hi langkho lo dingi kan nunnak ah a donh tawn hna.

Cuti Gideon sinah Pathian bia arat tik ah cun Gideon nih amah sining le dirhmun, a miphun sining le dirhmun a zoh tik ah a ttih ngaingai. Amah le a miphun dirhmun thazang zoh tik ah Midian ral hna kut chungin ami hna khamh ding cu a si kho lo timi hi fiang tein a theih. Sihmanhsehlaw, Pathian bia cu feh tein a zumh i Bawipa pekmi nawlbia cu ttha tein a zulh. Zumtu kan nunnak ah kanmah sining lawng kan zoh, kanmah thazang lawng kan irinh a siah cun zeitik hmanh ah teinak tlamtling cu kan hmu kho bal lai lo. Minung sinak in sikho ding sihlahhmanhsehlaw, Pathian sinah zumhnak le nawlngaihnak he hmailei ah kar kan hlan a si ah cun Bawipa nih teinak cu a kan pek hrimhrim ko lai.

Gideon nih Israel miphun sinah Midian mi hna ralkut in Bawipa nih kan chuah hna lai tiah a timi cu thawngthanhnak a ngeih tik ah Israel mi hna cu an ilawm tuk i an lung zong a tho tuk. Cutik ah Midian mi hna doh dingah ralkap 32,000 cu Gideon sin ah min a rak ipe. Minung lei zoh ah cun ralkap 32,000 ngeih cu a nuam tuk hringhran ding khi a si. Sihmanhseh, Bawipa nih Gideon cu na ralkap bu chungah minung tamtuk an um. Cu caah ral dohnak ah kal dingin a ttihmi hna cu inn ah tlunter tthan hna tiah a ti. Gideon cu a khuaruah a har. Bawipa khuakhannak in aifiang tilo. Sihmanhseh, Bawipa chim ning tein a tuah tik ah ralkap cu chungah minung 10,000 lawng a tang. Bawipa nih an tamtuk rih a ti i a donghnak ah cun ralkap 300 lawng an tang.

Bawipa nih ralkap 32,000 chungin ralkap 300 lawnglawng a thimnak hna sullam cu Israel mi ral an tei tik ah kanmah tthawnnak in teinak kan hmuh tiah an i ti sual lai tiah Bawipa nih a phan caah a si. An tthawnnak le teinak an hmuhmi cu anmah siloin Bawipa an Pathian a si ti kha hngalh hna seh tiah a duh caah a si. Bawipa hi minung tello in zeizong vialte tuah kho tu Pathian a si ko nain a dawtmi zumtu a fale hmang in a sunparnak langhter a duhtu Pathian a si caah santlai lomi nang le kei hi a kan thimnak a si.

Gideon lei in le minung lei in zoh ah cun mah vialte ral doh ding le tei dingah ahcun ralkap 300 lawngin cun a si kho hrim lo. Kan nih cio si usihlaw Pathian kan mawhchiat hnga i a nawl ngeihlo in kan nuar kho men. Salm cattial tu pa nih cun Bawipa khuakhannak le minung kan khuakhannak cu van le vawlei ahlat bantukin a hlat tiah a ti. Caan tampi cu Bawipa nih kan ca i khuakhannak a ngeihmi hi ifian a har tuk tawn. Bawipa nih cun Jeremiah chungah

“Nan ca i ka tinhmi cu keimah lawnglawng nih ka hngalh, tiah Bawipa nih a ti. Cucu vanchiatnak si loin thluachuahnak a si lai i nan hnu i a rungum ding tefa tampi kong a si lai. (Jeremiah 29:11)”

Cu lengah cun, Bawipa nih Gideon cu a thawh i raltuknak ding caah zeihmanh hriamnam nan i ken lai lo tiah a ti fawn hna. Unau hna, ruat cio hmanh u! Raltuk ding itimh i hriamnam loin tuk ding cu nang le kei si usihlaw kan ruat kho hnga maw? Bawipa nih raltuknak ding caah a ken termi thil hna cu 1) muko, 2) Thawllawng, le 3) meifar men an si. Cucu Bawpa nih ralteinak caah a pekmi hna hriamnam tthabik cu a si. Sihmanhsehlaw, Gideon le Israel ralkap hna nih cun Bawipa bia cu an zumh i a nawl cu lungawttawmnak ngeihlo tiin a zulh. Cuti Bawipa chim ning tein cu an tuah tik ah Bawipa nih Israel mi hna i an ral hna cu mah kut, mah hriamnam in doh hau lo tein Amah Pathian nih a tei piak hna.

Cuti i Gideon hruainak in ral an teitik ah ram chungah Gideon cu mi tthawng, miralttha tiah an thangtthat. Cutik ah Israel mi nih Gideon cu

“Nangmah nih kan uk tuah, nangmah le na fapa le na tu tiangin; zeicahtiah nangmah nih Midian kut chungin na kan chuah,” tiah an ti. (Biaceihtu 8:22)

Hibantuk dirhmun ah hin Pathian thimmi hruaitu hna i kan lungput cu fiang tein a lang tawn. Ka zawn ah nang le kei siuhsilaw, thangtthatnak le upatnak hna cu kanmah nih kan i lak diam hnga. Sihmanhsehlaw, Gideon nih hi teinak cu keimah pumpak tthawnnak, raltthatnak, fimnak le thil ti khawh ruangah siloin tthawnnak le teinak, fimnak le thil ti khawhnak ngeitu Pathian thawngin a si tiah fiang tein a theih tik ah Israel mipi hna sin ah hitihin a leh hna.

Gideon nih annih cu, “Keimah nih kan uk hna lai lo, ka fapa zong nih an uk hna lai lo; Bawipa nih an uk hna lai,” tiah a ti hna. (Biaceihtu 8:22-23)

Gideon nih teinak a hmuh tik ah sunparnak cu amah nih lak loin teinak petu Pathian kha apekmi nih hin Pathian thimmi hruaitu hna i an lungput taktak cu fiang tein a langhter. Nang le kei tah Pathian thimmi hruaitu kan si taktak maw timi hi ruat tthan cang hna usih.

Cu caah Zumtu hna kan tthawnnak le kan teinak cu hitihin a si. “Zumtu hna kan tthawnnak cu kanmah kan si ballo i zumtu hna nih teinak kan hmuhmi zonghi hriamnam thawngin asi ballo. Zumtu hna kan tthawnnak Bawipa tu kha a si zungzal i zumtu hna kan teinak cu Amah Pathian zumh le a nawl ngeihnak thawngin a si zungzal timi hi philh hrimhrim hna hlah usih.” Pathian thawngin Chin miphun kan tthawn i Pathian thawngin Chin miphun nih teinak kan hmuh ah cun Pathian thimmi miphun le hruaitu kan sinak cu amah Pathian sunparnak kan peknak thawngin lang hram ko seh. Cuticun Bawipa pekmi tthawnnak le teinak cu kan Chin miphun cungah caan saupi a hmun lai.

Theory bantukin kan chim a si ah cun;

Zumhnak (Faith) + Nawlngeihnak (Obedience) = Teinak (Victory).

Teinak cu Bawipa sinin a rami a si i cu teinak cu Amah Pathian sunparnak caah a si (Victory is from God and it is only for His glory!)

Cu bantuk aifiangmi hna cu Bawipa nih kan miphun caah le kan Khrihfabu caah a herh tuk hringhranmi hruaitu cu an si.

Bawipa nih kan zapite caah a thar in thluachuahnak kan pek piak ko seh.

Khrih ah,

Danny Bawi Thianhlun

Chinmi, Pathian Thimmi Miphun!

CIM Nithum Ni Caan Hmannak (March 2, 2011)

Caan tlaitu: Thomas Cung Bik

Thawngtha chimtu: Rev. Van Bik

Khrih ah u le nau, nu le pa hna, kan bawipa Jesuh Khrih min in nan kut kan tlaih hna. Pathian nih lam in hruai hna seh law in umpi ko hna seh! A tanglei caan hmannak hi thlacamnak ngeih hmasa hnuah rel dingin kan sawm hna.

Salm 86:11-13 BAWIPA, tuah seh ti na ka duhmi kha ka cawnpiak law,na nawl kha felte in ka zulh lai; ka lungthin a dih umnak in na rian ka tuan nakhnga ka cawnpiak ko. Ka lungthin dihlak in kan thangthat lai, maw BAWIPA ka Pathian; na lianhngannak cu a zungzal in ka chim lai. A fekmi na dawtnak cu zeitluk in dah ka caah a ngan! Thlan tawne in na ka khamh.

Thlacam cahnak: Khrihfa upa hna caah thla kan cam lai.

Nihin thawngtha a kan chimtu cu Rev. Van Bik a si. A khua cu Thantlang peng Sentung a si. An nu min cu Pi Dawt Par a si i, fale panga (pa 4 le nu 1) an ngei. PAT/JAT kum sarih chung a rak tuan. 1983 ah BA (History), 1990 ah B.D. (MIT, Yangon) le 1999 ah MTh (TTC, Siangapore) in a dih. 2007 in Philippine Christian University, Manila ah PhD (Religious Studies) a kai i, nai ah Final Oral defense a dih cang. March 29 ah PhD degree a kan lakpiak cang lai. May 1990 in ZTC (Falam) ah Lecturer in a lut. 1992 in Registrar a tlaih i, 2001 in Vice Principal a tuan. ZTC ah a tuan than dingmi a si. Hmailei Pathian rian a tuannak caah thlacampiak cio hna usih. A cungah lunglawmhnak nganpi kan ngei.

Deuteronomi 7:6-8 (zoh. Exodus 19:5; 1 Piter 2:9)

6 Zeitintiah nannih cu BAWIPA nan Pathian caah miphun thiang nan si; BAWIPA nan Pathian nih vawlei cung i a ummi miphun vialte chungin nannih cu amah ro caah an thim cang hna. 7Nannih cu midang nakin nan tam deuh caah BAWIPA nih a dawtnak cu nan cungah a chiah i an thim hna a si lo, zeicahtiah nannih cu miphun vialte lakah a tlawm bik nan si ko.

Chinmi, Pathian Thimmi Miphun!

Kan Chinmi lakah politico-evangelist a rak ttuan mi Pu Kio Luai le amah zultu hna nihcun 1980s hrawng ahkhan, Chinmi cu thimmi miphun; Ephraim (Israelite) mi kan si, tihi biatak tein an rak aupi i hnuzul zong an rak ngei ve. Chinmi Phungchimtu cheukhat hmurka zong ahhin theih pah theu a si len ve.

Kan hnu Khrismas-Kumthar kha Norway le Denmark ah ka va hmang ve; Chin upa cheukhat he bia kan i ruahnak ah an ka chimhmi cu, hika ram (Norway) mi Khrihfa hruaitu hna nihhin “Kan missionary” nan si, an kan ti, tiah an ka chimh. Cun anmah rammi Khrihfa hruaitu upa hmurka zong in “Chinmi cu kan thazaang ngaingai nan si,” an timi ka theih ve.

Hi bia tete hna hi ka vun pehtonh tthan ve. Mahbelte cu, Bible chungah Israelmi cu thimmi miphun nan si, a ti tikah hin duh zong duh lo zong ah kan thim hna, tiin covo (rights) pek chih dih kha a silo, ti cu a fiang. Israelmi chungah bawi cheukhat hna cu lawmh an tong i bawi cheukhat hna cu hloh le hrawh an tong ko. Cunih cun “Thimmi” timi hi pumpak cung ahhin a si deuh, tikha a kan hmuhsak. Thimmi sinak cu Covo (rights) a si bantuk in Tuanvo (responsibility) nih a zulh peng ve.

Chinmi thim kan sinak cu Bawipa thawngtha kan cohlannak, kan i tlaihnak tu hi a si. Mi tlawmte nan si ko nain kan dawt hna caah (Deut 7:7) kan thim hna, tiin Israelmi a rak timi bia hi nihin kan ram (Myanmar) dirhmun ahcun Chinmi hi a sawh kho bik ko. Chinmi lakah Khrihfa kan karh ning le ramthar rian kan tuanning le ramkip kan phanhnak hna zoh tikah Israel miphun he chimkemh ding zawn hi a um len ve. Zei dirhmun kan va si zong ah Khrih zumtu pakhat cio cu thimmi kan si hna i, hi thimmi hna nih kan lam kan sul kan i fian ding hi ruah ttha ngai cu a si. Thimmi hna kha hlawtmi ah an cang lengmang tonnak zong Bible ah tampi kan hmuh cang.

1. Nunthiannak: Lungvar cu nawncek ah a pil kello (Rom 12:1; Titus 1:8).

Minung duhnung kan sinak a kan hrawh tawntu hna hi, nawlngeih duhnak, phaisa duhnak, le pumsa nomhduhnak hna hi an si, an titawn (Deion Sanders, Power, Money & Sex). Israel miphun chungah laangsar ngai ttung in mual a phomi hna cu: A pa uknak chuh aa timmi Absalom, Pathian nih la hlah uh a timi chawva satil hna a latu siangpahrang Saul, le nupi tamkhawh chung a ngeimi siangpahrang Solomon, an si.

Nihin caan ahhin Chinmi tiin mi nih theihmi (Chinmi aiawh tu) cu Chinram chungah a ummi an si deuh tilo; Chinram a lenglei ah (Mandalay, Yangon, in ramleng tiang) a ummi Chinmi tu hi kan si hna. Zeicatiah vawleicung miphun tling he aa tongmi, a ttuantimi kan si cang caah a si. Khrih thimmi sinak kan tlinh maw tlinh lo tihi a cunglei kan chimmi thilpi pathum nih zeitluk indah a kan den khawh timi cungah aa hngat lai.

Nihin Chinmi kan phannak hmunkip ah lubik si icuhnak, lu siduh ruangah itthennak, lubik silo ruangah buainak, lubik sinak thlah duhlonak ruangah (politics ah siseh, biaknak lei ah siseh) kan i nawng kan i thah dih deng tawnmi hna hi biatak tein ralrin a hau. Uktu (hruaitu) sinak lawng aa hruhpi mi (mi hruainak tang ah a um thiam lomi, popular lawng a duhmi) Absalom unau kan tam chung paoh cu Chin miphun mual a pho rih ko lai.

Cun phaisa chawva kan kawlnak ah Pathian tihzahnak he a si maw, timi cu kan lungput tahnak pedan pakhat a si. Puaisa a tuanmi nih felte in tuan seh, ngaktah zohkhenhtu nih feltein zohkhenh seh, pastor le evangelist nih feltein tuan hna seh, cun cozah rian le company riantuan hna nih fel tein tuan cio hna seh (thimmi miphun nihcun, Paul bia bang, minung caah kan ttuanlo Pathian caah kan ttuan tiin, Kolose 2:23). Cun taksa hurnak (sexuality) nih hruaitu nupa tthattha (uknak lei he biaknak lei he) le mino tthattha a kan hrawhnak, chungkhar le zatlang a kan buai ternak a tam chinchin ko.

Kawl biafim ah: Lungvartak cu nawncek ah a pil kello (Patamia hman Nuan ma-nit) an ti. Thimmi fa, zumtu fa, diktak kan si ko ahcun pawngkam tinawi paoh nih a kan lehkhuh sawhsawh ding kan si lo; thli a hrannak lei paoh ah a tlu ve men ding kan si lo. Lungvar diktak cu nawncek ah hlawnh zongah amah kel, hnawm lakah thlak zongah amah kel a si ko. Cucu ruat hna usih.

2. Innpa dawtnak: Dawtnak cu ramri a ngeilo (Matt. 22:36-40; Matt. 5:43)

Thimmi sinak nih a chuahpi mi thil pipa pakhat cu, rianhtu sinak a si. Pathian rianh le minung hawi rianh kha a si. Cucu Bible nih, “Na innpa (unau) kha nangmah naa dawt bantuk in na dawt lai” ti kha a si. Hi dawtnak ahhin cu ramri a um kho tilo, miphun thleidannak a um kho tilo, titsa vunrang le vundum a um kho tilo.

Hi dawtnak kong ka ruah tikah hin Chinmi Pathian fa kan sinak hi lunghrinnak a ka ngeihter theu tawn. Chinmi cio chung hmanh ah kan i thleidanning (Lai ee, Zo ee; chaklei ee thlanglei ee; Hakha ee Falam ee, tbk tiin kan i tining) a fah ning cu tihnung le fihnung khi a si. Cun a zual rih mi cu, kan unau Kawlmi pawl kan huat ning le kan remlo ning zong hi lungfim deuh tein ruah a haumi thil a si. Kan Chinmi Internet Groupmail hna ah kan pa le pipi hna le ramhruaitu pipi hna hmurka le catial mi chungin kan unau Kawlmi volhpamhnak bia, chiatserhnak bia hna kan theih kan rel ahhin cun tuk a sum ko, hmuthil a ling ko.

Hi bantuk lungput tenau he cun, sau kan nguh lailo; kan chan a sau kho lailo; thlua kan chuak lailo. Zumlotu hmanh nih an i summi biafang hna kha kan unau Kawlmi pawl cungah kan hman hnawh hna. Hmurka hmanh in dawtnak bia le biadawh a chuak khawh lo ahcun dawtnak rian va ttuan ding cu a hlapi rih ko lai. Thimmi cu a minung hawi riantu ding a si. Chinmi nih kan ruat dingmi thil a si.

3. I pumkhatnak: Thiltikhawhnak (Salm 133:1; 1 Piter 3:8)

I thenthek ahcun thazaang a der i, i pumkhat ahcun thazaang a tthawng deuh tawn. Chinmi chan saupi tiang thazaang ngeih kan duh ko ahcun Khrihfabu ikomh in riantuan ttinak, ramchung ramleng komh in riantuan ttinak hna hi chunmang manh in le ttuan thawk cuahmah ding kan si. Ramkip hmunkip kan i thenthek dihnak vialte le bukip kan sinak hna hi thazaang phunphun le dawhnak phunphun ah ruat usih law aa komh in riantuan tti khawhnak lam kan kawl cio ding a si; thazaang kan pek cio ding a si. Cu nihcun miphun a humhak lai i, Pathian thimmi fa kan sinak a fehter chinchin lai. Kan hruaitu hna lam kaupi kan sial piak ah a cang hnga i, kan mino hna hmailei an nun kan sersiam piak ah a cang hnga. Cuticun, kan ram a kau chinchin lai i Bawipa min cu a karhzai chinchin hnga.

Rianhtu ttha le a tette ttha kan sikhawh nakhnga Bawipa nih kan bawm ko seh!

Rev. Van Bik.