Buanchukcho Tuanbia chungin Khrihfa Tlaihtleng Panga

CIM Caan Hmannak (September 19, 2010)

Caan tlaitu - Biak Tha Hnem

Thawngtha chimtu - Saya Cung Hnin

Ramkip ummi Pathian zumtu hna, a thothan mi kan Bawipa Khrih a thawngtha i hrawm kho dingin caantha le nunnak a kan pe tu kan Pathian a min thangthat si ko seh. Salm catial tu panih 1:1-2 nak ah cun:

Miṭhalo hna khuakhannak ah aa tel lo i Misual hna lam zong a zul lo i Pathian a nihsawhmi hna sinah a ṭhu lomi cu Thluachuakmi an si. An i lawmhnak cu Bawipa nawlbia tu ah khan a si i cu nawlbia cu chunzan in an ruat, tiah a ti. Bawipa duhnak tuah le a nawlbia zulh hi zumtu hna kan rian ngan bik mi cu a si ko.

Tuzarh ah a hleiin thlacam dingah kan sawmduh mi hna cu;

   * Sertu Pathian caah santlai mi kan si cio nak lai.
   * Ramkip ummi laimi hna nih kan umnak cioah nunzia kan thiam khawhnak hnga.
   * Kan kawlram thimnak kongah
   * Kan tuanmi kip ah Bawipa sunpar nak a langh tertu kan si khawh nak hnga.

Tuzarh ah Pathian thawngtha a kan chim tu ding cu Saya Cung Hnin a si. A mah hi Thantlang peng, Lungler khuami a si. 1996 ah khan tanghra a rak awng. Cun 1999-2003 ah Serampore Senate asi mi Clark Theological College, Nagaland, India ah B.Th. a rak laa. 2004-2006 tiang cu siangin thiam ah B.D a rak cawng than. 2006 in 2007 tiang Korea pawl sinah missionary teacher a rak tuan. Atu Bible College of Victoria, Melbourne, Australia ah MA in Theology a cawng lio mi a si. Sianginn a kai nak poh ah cathiam laksawng a hmu zungzal mi a si i laimi min a hngal ter tu zong a si. Australia a kal hlan teah Khampat ah Pastor a tuanmi Rev. Za Khar fanu Zing Zing he kutsih nak an ngei Saya Cung Te cungah tampi kan i lawm. A tucu a mah caan a si lai.

Baibal Caangthim: Gen. 6:13-15; 9:11-13

Tlangtar: Buanchukcho Tuanbia chungin Khrihfa Tlaihtleng Panga

                      Five Christian Principles from the Flood Narrative

Gen. 6:13-15: 13Cun Pathian nih Noah cu a thawh i, “Minung hi an dihlak in hrawh awkah ka ruah cang. An dihlak in ka hrawh hna lai, zeicahtiah vawlei hi sualnak an tuahmi in a khat. 14Cucaah cun lawng pakhat in i ser, thing ttha kha hmang hna law a chungah a khaan ser hna, cun lawng cu a chunglei he a lenglei he kahtazasi thuh dih. 15A tung pe 450, a vang pe 75, a san 45 in na sak lai.

Gen. 9:11-13: 11Ka biakamnak cu hihi asi: Thilnung vialte kha buanchukcho in hrawh asi ti lai lo... 12Cun Pathian nih cun, “Nanmah le saram vialte hna sin i ka sermi ka biakamnak zungzal in a hmunmi hmelchunhnak caah, 13ka chuncha cu minmei chungah khin ka chiah. Vawlei he biakamnak ka sermi hmelchunhnak asi lai.

Biahmaithi:

Ramkip ah ummi hawidawt vialte hna damnak petu Bawipa min in nan kut kan tlaih hna. Internet hmangin thawngttha i hrawm kho ding in caanttha a kan serpiaktu Bawipa zong ka thangtthat.

Nihin i kan i hrawm dingmi thawngttha hi voidang ka thawngttha chimmi he ai dang ngai. Bible caang hnihkhat thim in fianternak (textual sermon) ka chim deuh tawn. Emory University i thawngtthachimnak kong ah professor a tuanmi Fred. B. Craddock cattial mi “what is the point in a narrative” (hi tuanbia nih zeidah a chim duh?) a timi hoihin atutan cu thawngttha chim ka duh. Genesis dal 6 in dal 9 aningpi in kai thim.

Bible lei a hlathlaitu hna, a thiamsang hna nih Gen. 1 in 11 tiang hi tuanthu (myth) bantuk ah an ruah i tuanbia hman taktak silo (prehistoric).ah an ruah. Laimi i Chur le Palo tuanbia bantuk ah a ruatmi an tam pi. Sihmanhselaw, kan thawngttha caah Pathian nih thaw a chuahhnawhmi cathiang ah ruatin i hrawm hna usih.

Buanchukcho tuanbia hi chim hau ti lo in kan theih dih. Mi an sual tuk. Pathian nih vawlei ttawl a duh. Noah lawng a ser ter. Ruah ni 40 a sur. Lawng chung ummi lawng an luat. Cuvial cu asi ko. Sihmanhselaw, hi tuanbia chunghin zeidah Pathian nih cawnpiak a kan duh tihi thuk deuhvak in pilh hnawh hna usih ti kan sawm hna.

Buanchukcho Tuanbia in Cawnawktlak Khrihfa Tlaihtleng Panga:

1. Pathian biak hi alun in i lun a herh (6:13-14).

Fimhrin te in ruah ahcun Pathian biak hi hruh taktak a lo ko. Zatlang nunah mihrut ti i kan ruah tawnmi hna khi hawi zawng loin sullam nei lo thil a tuah tawn mi khi an si. Tcn. Laam hi hruh asi lo nain laamlo caan i a laam mi cu mihrut an si. Rili kam le tiva kam ah lawngser hi hruh asi lo nain Pathian nih Noah lawng ser a fial mi tu hi cu hruh fial bantuk khi asi ko. Ni a tlang cuahmah, van a thiang, khuadawm kuttum tia hmanh a lang lo. Cu hlei ah tlangro pi ah asi fawn. Horkuang thukpipi vialte ti nih van phum dih i lawngpi ti cungah van i cit ding cu hruh pah lo ahcun zumh awk a ttha lo. Noah van i siter ah hin lawng ser cu kan i ot bel hnga lo dah ka ti.

Kamkhat ah, Bawi Jesuh kan zumh mi zong hi hruh rumro pi a lo ko. Aluancia kum 2000 lio i a rak chuak mi heh ti i kan va biak hi zei sullam cu hme a nei, ti awk te khi asi ko. Nitlak ram minung tampi nih an ti zong hi an mawh lo. Cun Jesuh hrimhrim hi mihrut a lo ve ko lo hme maw? Tuu 99 hna kal tak zau i a tlaumi pakhat te kawl (Mt. 18:13), mi 5000 hmanh zeihuaha lo tein rawl heidangh khawh hna i mah rawltam ziah (Mt. 14:13-21), ka thi lai ti i theih ko buin mah thihnak hmun lei i kal thluahmah (Lk. 18:31-33), nunnak changreu hei si, mithi hei thawhter i mah vial vailam cung i thih (Jn.6:48). Cun Naman ralbawipa Jordan tiva i voisarih hnim fial (2Sia 5), fapa pakhat lawng pekmi Abraham hna fapa thah fial (Gen. 22). Zeidah sullam an ngei, hruh rumro pi cu asi tak ko lo maw?

Cathiang nih zei a ti ve dah? “Vailamtahnak i Khrih a thihnak kong hi a tlau lio lengmangmi hna caah cun hruh (pakpalawng) bia asi ko, sihmanhselaw khamh lio lengmang mi hna kannih caah cun Pathian hmual asi (1Kor 1:18). Pathian nih Noah lawng ser a fial mi hi minung mithmuh ahcun hruh fial asi ko nain Pathian thawnnak a langhnak hmual asi. Pathian biak hi fimnak (rational) in tuak ahcun hruh cikcek asi ko, a lun in i lun a herh ko. Hebru 11:1 ah “zumhnak cu kan mit in kan hmuhkhawh lo mi a um ko ti kan zumh hi asi” ati bantuk in Pathian biak hi hmuh khawh lo, fian khawh lo, sullam ngeilo hruh si tawn hmanhselaw, kan zumh ahcun nunnak lam ah a kan hruaitu asi. Noah nih a zumh caah minung mit ah sullam a ngei lo mi lawng aser. Nunnak an hmu. Zumh hi i lun asi i, i lun ahhin zumhnak hmual, Pathian thawnnak hmual a lang.

2. Pathian biak hi mi soinak asi (6:13-21).

Narrative preaching mit in catlang le catlang kar van rel ta usih. Noah nih lawng a ser lio ah zeitluk in dah nehsawh a ton hnga. Soisel lo awk le nehsawh lo awk cu a ttha ve lo. Tlangcar i tilawng va sak ve zong cu nehsawh tlak asi tak ko. Kamkhat in minung hi misoi lo in a um kho lo mi kan rak um. Thil hi a chiatnak lei rumro in a hmu mi kan um (pessimists). Cu bantuk mi cu soi lo in an um ahcun hrichia nih a thawh hna, zeitluk in thla a muih ti theih duh ah mei an hmih hram, ihkhun ih tiang an duh lo. Ihkhun peng ah mi an thi ai tiah a ttha tuk ko mi ihkhun tiang in thilchia ah an ruah. Robert Fulton nih sehin monghmi tilawng a rak ser i Hudson tiva ah test a rak si. Mipi lakah soidur (pesimists) kawi le dua an rak um ve. “A kal kal khawh ah ka hngawng,” tiah an i ceih len. An mit hmuh bak ah a hong kal vuaimai ko. Cu bakah cun “A maak mak khawh ah ka hngawng,” an ti colh tthan ti si. Maw minung zia! A kal kho lai lo ti thlu bakah a ma kho lai lo ti a hmang mi kan zia! Kan Bawi Zisuh hmanh kha soisel a rak si mu kha. Thiamtuk in a van cawnpiak tikhna ah na hngal an ti (Lk. 4). Mi a dam ter hna i nawl na buar an ti. Rev. Van Lo nih, “Pathian riantuanmi cu minih an in soi hna lai,” tiah roling in a rak chim ti si. Pathian biak le riantuan ahhin soi lo khawh hi a rak si rua lo. Kan Bawipa Jesuh hmanh soi asi caah kan nih zong soi kan ing ve ko lai. Soitu si lo in soi in a thiammi si i zuam hna usih. Kan mitthli nakin kan thluachuah rel ziathiam i zuam deuh hna u sih. Ihkhun hi mithih tawnnak ti in hmu lo in mitkuh thaw in kan i dinhnak ti in hmuh i zuam deuh hna usih.

3. Pathian biak hi aman fakpi pek a herh (6:13-21).

Pathian nih Noah rian a fialmi hi hruh rian va si lo hmanhah a fawi mi asi lo. Pe 450 sau, pe 75 kau, pe 45 sang mi lawng dot thum mah lawng nih sak ding mi hi i ot ngam ding hmanh khi asi lo. Cu lawng hlah, saram vialte a khuah tling tein khumh, an rawl ei ding vialte khumh hi aman a fak taktak mi rian asi. Noah nih Pathian rianfialmi tuan awkah aman tampi pek a huam. Kan Laimi Khrihfa dirhmun zoh ah thluachuah lawng kan i ham i aman pek kan zuam lo. Jesuh Khrih cu khamhtu lawngah kan i ser zuam i bawi ah cun kan ser duh lo. Zumhnak lawngin khamhnak kan ti i zumhnak i a theipar asimi tuahsernak cu a ken ah kan fim diam. Tuahsernak abiapit zia a chim mi poh hell tawdeng den ding, liberal tuumpi ah kan chiah hna. Kutka bi ah kal zuam lo in kutka kau taktak kal buin hawinak sui luchin ngan deuh hmuh kan duh (Matt. 7:13-14). Kan Laimi Khrihfa kan sinak ah ngaihchiabik asi ti in ka ruah mi cu kan tuhlonak lo ah theipar tthattha zuun kan i timhmi hi asi. Kan min hmailei thleih le thluachuah kan hmuhmi a tamtuk ko rua ka ti. “Laimi cu innka tawh a hrenh bel lo mi miphun kan si” kan i ti i kan i lungsi ngai tawn. Laimi cu kan rumnak hi kan hmancia mi (kan neih ti lo mi) in ai tah tawnmi miphun kan rak si fawn (sia pa zeizat dah a thah cang? tbk) Laimi nih kan hmanthlu cangmi vapual nun, dinnak nun hi i hmaihngalpi ngam ding kan si ti lo. Bawi Jesuh hnu zulh ding ah a man tampi pek a herh. Kan miphun nih vapual kan i hmaihngalpi tthan nak ding caah aman tampi pek a herh. Khrihfa sinak nih dinfelnak a kan thim ter khawh a herh. Bawi Jesuh khamhnak lawng aduhmi siloin a sal si kan huam zong a herh. Pathian biak hi aman fak pi pek a herh.

4. Pathian thawngin zeipoh asi kho dih (6:19-22)

Pathian nih Noah a fialmi rian hi minung tuaknak in cun asi kho bak lo mi rian asi. Arpi le arpi hmanh i sanhnak vawlei ah mah le mah ai ei mi samram, lawng khat i khumh ding cu asi kho bak lo mi thil asi ko. Nazi pakhat ah 120 kilometer tiangin tlik a cakmi cakei (Chitah) nupa le dawkawng nupa, Sahngar nupa le arkhong te nupa, uico te nupa le zawhte te nupa, rawltam deihpi (chiandeih) te nupa le nunnem tuu tete nupa, artlang te i an kal ngiahmah ding, lawng chung i tla rirei te i an hei dir tti ding, sikhawh dawh asi lo. Israel Prime Minister hmasa bik David Ben-Gurion nih a rak chimmi cu “Pathian pennak ah chiandeih le tu fano an bawh tti taktak zongah, kannih Israel cu Arab ram he kan bawh tti ahcun tufano nakcun chiandeih kan si thaim ko lai” a rak ti. Ai ral tuk mi le ai do tuk mi he daihnak he bawh tti hi asi khawh lonak a langhter nak asi. Sihmanhselaw Pathian veel thawngin ral le ral zong daihnak, remnak, dawtnak he bawh tti khawh asi ko. Minung nih asi kho lai lo kan ti mi hi minung lohma a rak si i siter taktak hi Pathian lohma asi tawn. Jesuh ticung a kal tertu le mithi thawhter hna hi Pathian lohma an rak si tawn. Minung mi hmuh ah a si kho lo mi hi Pathian thawnnak hmual langhtertu an rak si lehlam tawn.

5. Buanchukcho pinlei ah chuncha a um zungzal (9:1-17).

“Pathian rian si hlahsehlaw cu” kan ti ruangmang caan hi a tam cio ko lai mu. Pathian biak le rianttuan hi zeitluk in dah a man a fah i hruh rian a lawh tawn. Zeitluk in dah mi soi kan in tawn. Ahar ko. Sihmanhselaw buanchukcho pin leiah chuncha nih a kan hngah ko. Buanchukcho lo in chuncha a um kho lo. Vailamtah lo in thawhtthannak a um kho lo. Noah nih Pathian fialmi rian manfak pi pek a zuam caah a inchungkhar le saram hna thihnak horkuang chung in an luatnak le Pathian nih thluachuah a peknak kan hmuh. Pathian nih Noah he chuncha biakamnak a ser fawn. Bawipa riantuan hi a har ko. A har hringhran ko. Hruh rian asi ko. Sihmanhselaw, buanchukcho pinlei ah chuncha a um zungzal. Mitthli pin lei ah nunnak luchin a um zungzal.

Biatlangkawmnak:

Thawngttha kan i hrawmmi Roy B. Zuck nih a ttialmi tuanbia in a tlang kawm ka duh. Tlangval note nih Violin concert a peknak kong asi. Violin a cawnnak kum 15 asi cang. A tum a thiam tuk hringhran cang. Mipi sinah a thiamnak langhter a cu cang. Concert an tuah i music thiam hna le a dang miphun an tling. A van tum i mipi an viu ning le a thiam an hei ti ning. Fungkhat hnu fungkhat a hun tum. Mipi nih an uar ning a zik a phan. Sihmanhseh tlangvalpa mithmai ah ni a tlang kho lo. Ai lunghmuih kho lo. Ai lawm kho lo. A fung donghnak a phan zuahmah cang. A donghlai ah tarpa khabe hmul tiang a par cang mi nih a lu a van suk. Tlangvalpa lawmhnak in a khat. “I did it” tiah a au. A violin tum a mak. Kha tarpa kha Violin tum ah grandmaster (thiam hlei sang) a rak si ai. A caan vialte, a phaisa vialte, thluakfak in violin a cawnmi vialte tarpa nih a lu a van suk in “A phu ko” tiah a ruah i lawmhnak in a khat. “A phu ko.... A phu hrimhrim tak ko....”

Thawngtha kan i hrawmmi Pathian nih thluachuah kan pek piak ko seh. Amen.